Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati

Şahzada Qasım:

Qəsrdə əgləşən gəlin

Neyə təksən elin yoxdu

Neçun pozğundu tellərin

Əl şanada telin yoxdu.
Mən gəlirəm dağ, daşdan

Ürəyim yandı atəşdən

Ayrılıbsan yaşıl başdan

Tək sonasan gülün yoxdu.

Dərdini Qasıma söylə,

Tiğ alıb bağrımı teylə

Qonağam xoş gəldin eylə

Yoxsa lalsan, dilin yoxdu.

Şahzada Qasımın cavabında aldı Gözəl xanım:

Başına döndüyüm gül üzlü cavan

Bu qəmli gönlümdan nə deyim gülüm

Yerin olsun sənin cənnət rizvan

Bu qəmli gönlümdan nə deyim gülüm.
Tülək tərlan eləyir havada

Gözdərim yoldadı, əlim duada

On bir aydı qardaşlarım davada

Bu qəmli gönlümdan nə deyim gülüm.

Ovçu olan oxun tutar şəstində

Gözüm qaldı gözləriyin məstində

Dava olub mən gözəlin üstündə

Bu qəmli gönlümdan nə deyim gülüm.

Qız sözünü tamama yetirdi. Oğlana oturmağa yer göstərdi. Şah­­zada Qasım əgləşdi. Dedi: özüyün və qardaşlarının əhva­la­tı­nı açıq və aydın mənə söylə.

– Oğlan! Əhməd Hərami deyilən büdpərəstə məni almaq üçün qardaşlarımın yanına elçi göndərdi. Mənim qardaşlarım mə­­nim qırx həramiyə saqi olmağıma razı olmadılar. Əhməd Hə­rami dava istədi. Qardaşlarım mənim üstümdə bəlaya düçar olub o qırx hərami ilə davaya getdilər. İndi hələ də davadadurlar.

– Xanım! Heç qorxub qəm-qüssə çəkmə. Büdpərəstlərin qır­xı da mənim boynuma.

Mən qorxmuram. Amma əvvəldən əhd etmişəm. Hərgah, büd­­­pərəstlər qardaşlarımı öldürsə, mən də bu əlimdəki zəhəri içib özümü öldürəcəyəm.

– Əzizim, and olsun babamın cıqqasına, sabah olcaq o həra­mi­­lərin qırxını da qılıncdan keçirəcəyəm.

Şahzada o gecəni gözəl ilə söhbət ilə keçirdi. Atına suvar olub həmin qız göstərdiyi meydan riznə rəvan oldu. Davanın şid­­dət­­li zamanı yetişdi. Gördü: qırx hərami bir tərəfdə və altı qar­daş da bir tərəfdə səf bağlayıb dururdu. Şahzada atını mey­da­na sürüb sa­lam ey­lədi. Altı qardaş tərəfindən salam alındı. Atını bun­ların tə­rəfinə sü­­rüb dedi: qoymayın, bu büdpərəstləri. Altı qar­­daş belə bir hi­mə­nind idi. Şahzada ilə özlərini bu büd­pə­rəst­lərə vurdular. Qı­lıncı çəkib sağdan-soldan qoşunu murmələx kibi dağıdıb sər­ni­gün et­di­lər. Altı qardaş şahzadanın əl-ayağına düşüb evlərinə ap­ar­­dılar. Oğlanlar öz aralarında dedilər biz nə edək, şahzadanın yax­şılığının altından çıxaq. Balaca qardaşları dedi: Gözəl xanımı bu­na verək. Heç bundan yaxşısı yoxdur. Ha­mı­sı bu sözə razı oldu. Bun­lar toy tədarikində idilər ki, şahzada atını minib Hind səfərinə hazırlaşdı.

Oğlanlar mat-məəttəl qalıb bacılarına dedilər: Nə edək, Qa­sım getmək istəyir. Gözəl xanım şahzada Qasımın yanına gəlib görək nə deyir.

Gözəl xanım:

Yaxşı olur təzə baxça, baja bar

Şirin olur, yemək üçün taza nar

Çox yaxşıdır qürbət eldə taza yar

Getməyəsən, əglənəsən, qalasan.

Sizin yerdə ördək olar, qaz olar

Bizim yerdə söhbət ilə saz olar

Yer üzündə mən tək gözəl az olar

Getməyəsən, əglənibən, qalasan.
Gözəl xanım deyər, bir də məni görgilən

Qızılgülün iyləyibən dərgilən

Dilindən mənə ilqar vergilən

Doğru söylə görüm haçan gələrsən.

Söz tamama yetişdi. Qasım Gözəl xanıma dildarlıq edib and yad etdi. Hind elindən qayıdanda səni də özüm ilə aparacağam. Altı qardaş şahzadanı uzaşdırmaq üçün onnan yola düşdülər. Oğlanlar ilə Qasım Hind elini tutub gedirdi. Beləliklə, iyirmi altı gün yol getdilər, iyirmi yeddinci gün oğlanlar atlarını əylədilər. Dedilər: – Şahzada! Bu yaxında Qubad adlı bir hərami vardı. Ba­şında yeddi yüz yetmiş yeddi dəlisi var. Dünyada belə hərami yoxdu. Əgər bilsə ki, biz onun torpağına ayaq basmışıq quş olub gö­gə uçsaq da endirib öldürər. İndi buradan iki yol ayrılır. Bir yol ilə Hind viılayətinə altı ayda getmək olar, o biri yol ilə iki ay­da getmək olar. Amma o yol Keyqubadın torpağından gedən yoldur. Hansı biri ilə gedirsən get. İxtiyar sənindir.

Şahzada altı qardaş ilə halallaşıb o yaxın yola düşdü. Az vax­ta Keyqubada yetişdi. Keyqubadın bağına varid oldu. Hansı ki, bu bağa dünyada quş səkə bilməzdi. Atıını otlağa buraxıb özü də çarhəvizin səndəlyələrinin üstündə yatdı. Haradansa o gün Keyqubadın arvadı Fəğfur Pəri bağa seyrə çıxmışdı. Birdən yu­­xudan şahzadanın üstə çıxdı. Gördü bir cavan yatıb xət-xalı bə­nəfşə kimi, qəddi-qaməti sərv ağacı kimi. O, kəniz göndərib Key­qubadı oraya çağırtdı. Keyqubad bağa gəlib gördü: o cavan yatıb, onun acığı dutub sözə başladı.