PARACANIN NAĞILI
Xacca İsmayıl qızı
Qazax- 1928
Biri varmış, biri yoxmuş Allahın bəndəsi çoxmuş. Dağətəyi mahalında bir Paraca varmış. Günnərin bir günündə Paraca anasına yol azğı qayıtdırıf oduna getməli oldu. Bu zaman qonşu arvatdarı Paracanın başına yığışıf:
– A Paraca, bizim qızdarı da özünnən oduna apar.
Paraca dedi:
– Daha yaxşı, həyandılar, gəlsinnər gedək. Arvatdar Paracaya alınmış eliyif kimisi hədik, kimisi qourğa, kimisi cöyüz, kimisi iydə verif qızdarını Paracaya tafşırdılar. Paraca başında yeddi qız meşəyə tərəf ilğandı. Bular az gedif, çox gedif axırda meşəyə yetişdilər. Paraca baş aşağı özünün odun şələsini hazırrayıf qızdarın yanına gələndə nə gördü:
Qızdar çatılarnan yellənçək asıf yellənirlər. Paraca buların üsdə çığırıf a baxtı qaralar, gün axşamdı, nəyə odun şələnizi hazırlamıyıfsınız.
Qızdarın biri dedi:
– A qardaş, anam qourğa verif, sana tapşırıf.
O biri dedi:
– Hədik verif, sana tafşırıf, ona görə gərək hamımızın şələsini sən eləyəsən.
Paraca hərçi bulara bağırdı, çığırdı, öyüt-nəsiyət verdi. Odun eyləmiyif o qədər oynaşdılar ki, bir də baxdılar axşam düşüf.
Yazıx Paraca halı belə görüf qarğıya-qarğıya qızdarnan gejənin qaranlığında yola düşdülər. Bir az getmişdilər ki, yolu itirdilər. Biçaralar hər tərəfə baxırdılar, yernən, göydən savayı bir şey görmürdülər. Allah, biz bu gejənin gej vaxtı haraya gedək. Bu halda Paracagöz gözdirif dedi: A qızdar, görürsünüzmü. O ....uzaxda bir tərəfdə tüstü gələr, bir tərəfdə işıx, yəqin ki, onnar avadannıxdı. İndi deyin görək bir buların hasına gedək?
Qızdar dedilər:
– A qardaş, tüstü gələn çovan çulux olar. İt-qurd bizi yeyər. Gənə işıx gələnə getmək yaxşıdı. Paraca da buların təybirini xoşduyuf o işıx gələnin yolunu tutuf getməyə başdadılar. Az gedif, dərə-təpə düz gedif axırda işıx gələnə çatdılar. Hər tərəfə baxıf çöl biyavanda yaf-yalqız bir böyuk öy damı gördülər. Bu damın üstə çıxıf bajasınnan baxanda gördülər ki, ojağın qırağında bir döy qarısı öturuf alt dodağı yel süpürür, üst dodağı göy süpürür.
Bunu görən Paraca bajadan torpax tökdü. Qarı elə bildi ki, torpax tökən siçandı. Ona görə dedi:
– A sıçan, ey neyə torpax tökürsən, durram ətini aşıxcan eylərəm günüvü qaşıxcan.
Paraca bu sözü eşidif:
– Ay nənə, siçan döyü bizik, dedi.
Döy qarısı bajada qızdarnan Paracayı görüf dedi:
– Nənəniz qadanızı alsın, içəri gəlin.
Paraca başında yeddi qız içəri girdi.
Döy qarısının çoxdan dişinə bəni adam əti deymədiyinnən burnunun uju göynüyürdü. Ona görə bulara azdan, çoxdan yedirif, a balalarım, yornuxsunuz, köhnədən, tazadan başınıza çekif yatın dedi.
O belə fikir eylədi ki, buları yuxuya verəm, şirin yuxuda olduxları zaman ujdan bir-bir yeyərəm.
Paraca döy qarısının qılımını bilif qızdarnan köhnədən, təzədən bürünüf söykəndisə də adı gözünü yummadı.
O yannan döy qarısı görüm yatıflarmı deyə dedi: Kim yatıf, kim oyax.
Bu annan Paraca hiylə yolunnan dedi:
– Paraca oyax.
Qarı dedi:
– Neyə oyax...
Paracanın həmişə bu vədə anası hədik pişirərdi. Döy qarısı elə bildi ki, doğrudan da belədi. Ona görə hədik pişirif Paracaya verdi. Bir az keçənnən sonra gənə “kim yatıf, kim oyax”.
Yenə də Paraca dedi: – Paraca oyax.
– Neyə oyax.
– Həmişə bu vədə anası xəlvirnən arxdan su getirərdi.
Döy qarısı laf cana gəlif xəlviri götürüf arxa getdi. Xəlviri nə qədər suya basdı, götürəndə süzülüf töküldü. Qarı arxdan su gətirməyə çalışmaxda ikən bu tərəfdən Paraca tez qızdarı oyadıf afalatı onnara söyləməgnən baravar dedi:
– A qızdar, sizi bu ölemnən qutarsan hər nə töfə istəsəm verərsizmi?
Hamısı dedi:
– Cannan, başnan verərik. Paraca çox sağ olun. İndi durmax vaxdı döyül. Tez olun ki, döy qarısı gələr. Qızdar tələsik barbarxanalarını götürüf Paracaynan yola düşdülər. O yannan döy qarısı çox çalışıf axırda öyə gəldiydə nə gördü: heş kes yoxdu. Döy qarısı fikrə gedif, ax yeddi qızın qannısı Paraca, məni nə yaman allatdın.
Paracaynan qızdar az getmişdilər, çox getmişdilər. Bir də Paracaya nədənsə pıçax tiyəsi lazım oldu. Cibinə baxıf gördü ki, tiyə yoxdu. Ona görə:
– A qızdar, mənim tiyəm döy qarısının öyündə qalıf, gərək gedəm gətirəm. Qızdar nə qədər yalvardılar ki, getmə döy qarı səni yeyər, həmi də biz çöldə qallıx. Başa gəlmədi. Paraca getməli oldu.
Qızdara dedi:
– Siz mənnən qorxmuyun. Burda durun, indijə gəlirəm. Yazıxlar naəlaş razı oldular.
Paraca yola düzəlif bir az vaxda özünü qarının öyünə yetirdi. Gənə əvvəlki damın bajasına çıxıf torpax tökdü.
Qarı:
– A siçan, əy ətini aşıxcan eylərəm, gönünü qaşıxcan, – deyəndə Paraca:
–Ay nənə, mənəm, dedi.
– Nənəm qadanı alsın. A Paraca gəl. Paraca içəri girən kimi döy qarısı əlini, ayağını bağlıyıf torvaya saldı və yuxarıdan asdıqdan sonra dişini itiləməyə getdi ki, gələndə Paracanı yesin. Paraca qarı getdiyini görüf tələsik dişi ilə əl-ayağının kəndirini kesib torvadan yerə düşdü. Və damları axdarıf tiyəsini tapanda döy qarısının varı yoxu olan dir xalçası gözünə sataşdı. O həmən xalçanı torvaya salıf yuxarıdan asdı. Və dərhal yola düzəlif bir az keçməmiş özünü qızdara yetirdi. Ordan qızdarnan baravar şad şenniklərinə gəldilər.
O tərəfdən Paracanın və qızdarın qohum-ağrabası gəzif, bulardan bir əsər tapbadıxlarınnan məlul, məhzun gözdəri yolda ikən qızdarnan Paraca gəldi. Hamısı söyünüf və şaddanıb buları bağırrarına basdılar. Və başlarına gələn qəza və qədəri xavar aldılar. Bu zaman qızdar Paracaya macal verməyif, afalatı başdan-ayağa kimi olara nağıl eylədilər, Paracada bu qoçaxlığı görən şennik əhli ona sağ ol-sağ olun üsdünnən yağdırdılar və dedilər:
– A Paraca, indi bizdən muşdulux nə istiyirsən, istə can-başnan verməyə hazırıx.
Şennik əhlinin bu sözünə görə qızdar: Vallah bir döy qarısını əlində ölüm halında olarkən Paraca belə bir söz dedi: A qızdar indi mən sizi bu ölümnən qutarsam hər nə töfə istəsəm verərsizmi, biz də can-başnan bəli dedik.
İndi Paraca o istədyi töfəni desin, sizdi, bizdi düzəldək. Paraca hər iki tərəfdən düzəldək sözünü eşidif qolduğu qarpızdanmış dedi:
– Ay, Dağətəy əhli, bilin və agah olun, mən həmən biznən baravar ölümnən qutaran Güllücəni söymüşəm. Əgər o da məni söysə töfə Güllücəni istiyirəm.
Şennik əhli Güllücənin Paracayı söymək rəyini bildiydən sonra bir gözəl görkəmli toynan Güllücənin kəvinini Paracaya kesif əl-ələ verdilər. Və yallı gedə-gedə qızı Paracanın öyünə köçürdülər.
Bu zaman Paracagildə də yağlıdan, yavannan azdan-çoxdan yeyif yıldızdarınız barışsın, yığvalınız yeyən olsun, muradınız mətləvinizə çatın, yeddi uşax atası, anası olun, başınız dölətdi, əyağınız sayalı olsun deyif, hər kəs öz öyünə dağıldı.
Paraca isə kasıf karıxnən Güllucə ilə ömür keçirməyə başdadı.
Dostları ilə paylaş: |