№
|
Mövzunun adı
|
Auditoriya saatları
|
TSİ
(mühazi-
rələrə hazırlıq)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
|
IV SEMESTR
|
|
|
1
|
Mövzu №1. Yer Atmosferi. Giriş. Standart atmosfer (SA). Atmosferin xüsusiyyətləri. Atmosferin tərkibi. Atmosferin quruluşu. Beynəlxalq Standart Atmosfer (BSA). Standart atmosferin dəyişmələri. Atmosferin təyin olunması.
|
1
|
-
|
2
|
Mövzu №2. Atmosfer təzyiqi və barik sistemlər. Giriş. Atmosfer təzyiqinin ölçülməsi. Atmosfer təzyiqinin tərəddüdləri. Atmosfer təzyiqi və havanın temperaturu. Atmosfer təzyiqinin havanın temperaturundan asılılığı. Hündürlükölçəndə standart təzyiqin sazlanması. Sinoptik xəritələr. Atmosfer təzyiqi. Hündürlüyün ölçülməsi. Dəniz səviyyəsinə gətirilmiş hündürlüyün uçuş eşalonuna çevrilməsi. Həqiqi hündürlüyün dəniz səviyyəsinə gətirilmiş hündürlüyə çevilməsi. Atmosfer təzyiqinin hesablanması.
|
2
|
2
|
3
|
Mövzu №3. Temperatur və havanın rütubətliyi. Giriş. Hava temperaturunun şkalaları. Farengeyt. Selsi. Kelvin. Temperaturun çevirmə əmsalları. İstilikkeçirmə. Konveksiya. Adveksiya. Temperaturun sutkalıq gedişi. Parnik effekti. Atmosferdə su dövranı. Sublimasiya. Kondensasiya. Mayenin aqreqat halları və gizli istilik ayrılması. Buxarlanma. Rütubətlik. Rütubətliyin sutkalıq gedişi. Doyma halı və şeh nöqtəsi temperaturu. Kondensasiya səviyyəsi. Ərimə. Temperatur və havanın rütubətliyinin helikopter uçuşlarına təsiri.
|
2
|
2
|
4
|
Mövzu №4. Buludlar. Atmosfer yağıntıları. Ümumi məlumat. Giriş. Alçaq təbəqənin buludları. Laylı buludlar. Şaquli inkişaf buludları. Buludların təsnifatları. Buludların miqdarı. Bulud tipləri və onların xüsusiyyətləri. Buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyü. Buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyünün ölçülməsi. AIREP məlumatları. Buludların müşahidə edilməsi. Helikopter uçuşlarına aşağı buludluluğun təsiri.
Yağıntı əmələgəlmə prosesi. Yağıntı damcılarının böyüməsi. Yağıntıların intensivliyi. Yağıntıların davamiyyəti. Berjeron nəzəriyyəsi. (Yağıntıların buzlaşma effekti). Yağıntıların tipləri. Atmosfer yağıntılarının helikopter uçuşlarına təsiri.
|
|
|
5
|
Mövzu №5 İldırımlar. Giriş. İldırımın təsnifatı. İsti hava kütlələrinin ildırımları. Konveksiya. Oroqrafiya nəticəsində qalxan hava axınları. Adveksiya. Konvergensiya. İldırımların müəyyənləşdirilməsi. Yaranma mərhələsi. İnkişaf mərhələsi. Yetişkənlik mərhələsi. Dağılma mərhələsi. Cəbhə ildırımları. İldırımların helikopter uçuşlarına təsiri.
|
2
|
1
|
6
|
Mövzu №6. Görünüş məsafəsi. Giriş. Toz və qum burulğanı. Meteoroloji görünüş məsafəsinin tipləri. Meteoroloji görünüş məsafəsini məhdudlaşdıran amillər. Meteoroloji görünüş məsafəsi. QEZ-də görünüş məsafəsi. Maili görünüş məsafəsi. Dumanın növləri. Radiasiya dumanları. Adveksiya dumanları. Buxar dumanları. Cəbhə dumanları. Yamac dumanları. Tüstü. Vizual illuziyalar. Yerüstü duman. Leysan yağışlar. Yağıntıların meteoroloji görünüş məsafəsinin məhdudlaşmasına təsiri. Laylı buludların meteoroloji görünüş məsafəsinin məhdudlaşmasına təsiri. Məhdud meteoroloji görünüş məsafəsinin helikopter uçuşlarına təsiri.
|
2
|
2
|
7
|
Mövzu №7. Buzbağlama. Giriş. Buzbağlamanın yaranma şəraiti. Buzbağlamanın təsirləri. Buzbağlamanın təyin edilməsi. İfrat soyumuş atmosfer yağıntıları. İfrat soyumuş atmosfer yağıntılarının damcılarının ölçüləri. Donma prosesi. Buzbağlamanın tipləri. Buzbağlamanın intensivliyinə təsir edən amillər. Mühərrikin buzbağlaması. Buzbağlamanın helikopter uçuşlarına təsiri.
|
2
|
1
|
8
|
Mövzu №8. Külək. Aşagı hündürlükdə küləklər. Giriş. Küləyin yaranması üçün meteoroloji şərait. Küləyin yaranmasına təsir edən qüvvələr. Təzyiqin qradiyent qüvvəsi. Geostrafik qüvvə. Geostrafik külək. Qradiyent külək. Ekvator yaxınlığında küləklər. Yerüstü külək. Yan küləklərin helikopter uçuşlarına təsiri. Termik külək. Termik küləyin hesablanması. Aşağı hündürlüklərdə küləklər. Açıq səmada turbulentliklər (CAT). Şırnaq axınlarının müəyyən edilməsi. Kontur xəritəsi. Hündürlüklər üzrə külək xəritələri.
|
2
|
2
|
9
|
Mövzu №9. Külək sürüşmələri və turbulentlik. Külək sürüşməsi. Külək sürüşməsinin təyin ediləsi və mənşəyi. Alçaq hündürlüklərdə külək sürüşmələri. Meteoroloji xüsusiyyətləri. İldırımlar. Atmosfer cəbhələrinin keçməsi. İnversiya. Sərhəd təbəqəsində turbulentlik. Topoqrafiq külək sürüşməsi. Uçuşda olan hava gəmilərinə külək sürüşmələrinin təsiri. Külək sürüşmələrinə qarşı əks tədbirlər. ICAO-nun tələbləri. Turbulentliyin xarakteri. Turbulentliyin meteoroloji amilləri. Termik turbulentlik. Mexaniki turbulentlik. Dağ dalğaları. Yuskək dağlıq zonalarda və onların yaxınlığında uçuşlar. Dağ dalğalarının vizual təyin edilməsi. Turbulentlik. Aşağı və orta səviyyələrdə turbulentliklər. Rotor zonalarda turbulentlik. Turbulent dalğalar. Yüksək səviyyələrdə turbulentliklər (tropopauza yaxınlığında və ondan yuxarıda). Şırnaq axınlarının yaxınlığında turbulentlik. Stratosferdə turbulentlik. Enən hava axınları. Buzbağlama. Uçuş aspektləri. Aşağı hündürlüklərdə uçuşlar. Yuxarı hündürlüklərdə uçuşlar. İnversiyalar. Temperatur inversiyasının hüdudları. Turbulentliklər haqında məlumatlar.
|
2
|
2
|
10
|
Mövzu №10. Hava kütlələri. Giriş. Hava kütlələri haqqında ümumi məlumat. Yaranması və təsnifatı. Hava kütlələrinin transformasiyası. Avropaya müdaxilə edən hava kütlələri. Arktik hava kütlələri. Qütb hava kütlələri. Tropik hava kütlələri. Azərbaycan ərazisinə müdaxilə edən hava kütlələri. Müxtəlif hava kütlələri şəraitində helikopter uçuşlarının meteoroloji təminatı.
|
2
|
1
|
11
|
Mövzu №11 Atmosfer cəbhələri və okklyuziya. Giriş. Atmosfer cəbhələrinin növləri. Isti cəbhə. Soyuq cəbhə. Kvazistasionar cəbhələr. Atmosfer cəbhələrində təzyiq şəraiti. Yer kürəsində sabit cəbhələr. Okklyuziya cəbhələri. Arktik cəbhələr. Qütb cəbhələri. Aralıq dənizi cəbhələri. Tropikdaxili konvergensiya zonası (TKZ). Cəbhələrin xüsusiyyətləri. Qütb cəbhələrinin depressiyası. Qütb cəbhələrinin depressiyası zonasında hava şəraiti. Atmosfer cəbhələri zonalarında helikopter uçuşlarının meteotoloji təminatının əsas məsələləri.
|
2
|
1
|
12
|
Mövzu №12Meteoroloji məlumatlar. Giriş. OPMET məlumatları. Aerodrom üzrə meteoroloji məlumatlar. Aerodrom üzrə xüsusi meteoroloji məlumatlar. Hava proqnozları. Faktiki hava məlumatı kodları. İdentifikatorlar. Yerüstü küləyin sürəti. Üfüqi görünüş məsafəsi. Qalxma-enmə zolağında görünüş məsafəsi (RVR). Əhəmiyyətli faktiki və proqnoz xarakterli hava məlumatları kodları. Buludluluq. CAVOK. Havanın və şeh nöqtəsinin temperaturu. Dəniz səviyyəsinə gətirilmiş atmosfer təzyiqi (QNH). Keçmiş hava (RE). Külək sürüşməsi (WS). Trend. QEZ-in səthinin vəziyəti haqqında qrup. QEZ-in göstəricisi (ilk iki rəqəm). QEZ-in örtüyü (üçüncü rəqəm). QEZ-in səthininn örtülmə dərəcəsi (dördüncü rəqəm). Yağıntının qalınlığı (beşinci və altıncı rəqəm). İlişmə əmsalı (yeddinci və səkkizinci rəqəm). ‘Auto’ və ’Rmk’. METAR-a aid nümunələr
|
2
|
2
|
13
|
Mövzu №13 TAF Aviasiya hava proqnozları. Aerodrom üzrə hava proqnozları (TAF). TAF kodları. ABŞ-da istifadə edilən TAF kodu. TAF kodunun məzmumu və formatı. Əhəmiyyətli dəyişkənlik qrupları. Operativ hava proqnozları. Qısa müddətli proqnozlar. Qalxma üçün verilən hava proqnozları. TAF proqnozlarının etibarlılığı. TAF proqnozunun əsas qrupları. Digər qruplar. Əlavə məlumat bloku. TAF hava proqnozlarının tərtibatı zamanı İCAO-nun tələbləri. İCAO-nun 3 saylı Əlavəsi. Zonal hava proqnozları. GAMET zonal hava proqnozu və onun məzmunu
|
2
|
1
|
14
|
Mövzu №14 Sinoptik xəritələr. Yüksəklik xəritələri
Giriş. Məntəqələrin kodlarının oxunması. Atmosfer təzyiqi. Atmosfer təzyiqinin tendensiyası. Keçmiş hava. Keçmiş havaya dair əlavə şərti işarələr. Aşağı buludluluq və şaquli görünüş məsafəsi. Şaquli görünüş məsafəsi. Şeh nöqtəsi temperaturu. Görünüş məsafəsi. Faktiki hava. Müşahidə saatinda müşahidə edilməyən keçmiş hava şəraiti. Yer səthində havanın temperaturu. Orta təbəqənin buludluluğu. Yuxarı təbəqənin buludluluğu. Buludluluğun ümumi miqdarı. Yerüstü külək. Təhlükəli atmosfer hadisələrinin şərti işarələri. Atmosfer cəbhələri və konvergensiya zonası və digər şərti işarələr. Buludların abbriviaturası. Buludların miqdarı. Küləyin orta sürəti. Təcrid olunmuş buludlar. Topa-yağış buludları. Hava şəraitinin abbriviaturası. Hava xəritələrində xəttlər və şərti işarələr. Təhlükəli atmosfer hadisələri xəritələri. Hündürlüklər üzrə temperatur və külək xəritələri.
|
2
|
2
|
15
|
Mövzu №15. İqlimşünaslıq – Yer kürəsinin iqlimi
Giriş. Atmosferin qlobal sirkulyasiyası. Yer kürəsinin fırlanması, hərəkəti. Atmosfer təzyiqinin ideallaşdırılmış zonaları. Yer kürəsinin meylliyi. Yer kürəsində təzyiq zonaları. Ekvator üzərində alçaq təzyiq zonası. Subtropik qurşağın yüksək təzyiq zonası. Qütb enliklərinin antisiklonu. Yerüstü hava xəritələri. Qərb küləkləri. Şərq küləkləri.
|
2
|
1
|
|
Semestr üzrə cəmi:
|
30
|
30
|