«AZƏrbaycan hava yollari» qsc miLLİ aviASİya akademiyasi tullantisiz istehsal metodik vəsait baki – 2014 Elmi redaktor

E_x – kimyəvi;
E_q – istilik;
E_V – maddə axını ilə əlaqədar eksergiya;
E_U – şüalanma ilə əlaqədar eksergiyalardır.
İdeal iş, ideal mükəmməllik yalnız dönər proseslərdə olur. Xüsusən Karno tsikli ilə işləyən proseslərdə olur. Real proseslərdə dönməzliklə əlaqədar eksergiya balansı tsiklini mükəmməlliyi ilə əlaqədar baş verən itkiləri nəzərə alır. Əgər heç bir itki baş verməzsə, tam izolyasiya olunmuş sistemlərdə eksergetik faydalı iş əmsalı vahidə bərabər olur. Sistemin mükəmməlliyi pozulduqca, eksergetik faydalı iş əmisalı vahiddən kiçik olur. Sistemin eksergenit faydalı iş əmisalı aşağıdakı düstur ilə ifadə olunur.

Düsturdan göründüyü kimi, sistemdə eksergiya itkiləri sıfır olduqda , sisteminin eksergetik faydalı iş əmisalı vahidə bərabər olur.
Sistemdəki hər bir eksergiya növü ayrıca müvafiq düsturlarla hesablanır. Eksergiya itkisi hər bir elementdə baş verən entropiya dəyişikliyinə görə hesablanır.

Entropiyanın hesablanması qurğunun tempraturu və ə. m – in tempraturuına, həmçinin itki baş verən mühitin istilik tutumuna görə hesablanır.
Məlumdur ki, I dönər proseslərdə entropiya dəyişikliyi 0 – ra bərabərdir. II öz – özünə gedən dönməz proseslərdə isə entropiya 0 – dan böyük olur.

Yəni energetik itkilər əsasən prosesin dönməzliyi hesabına baş verir.

ƏDƏBИYYAT
1. Виноградова Н.Ф. Природопользование. М., 1994.
2. Кикова О.Ш. и др. Строительные материалы из отходов производства. //«Экология и промышленность Росии», №12, 1997.
3. Протасов В.Ф., Мольчанов А.В. Экология, здоровье и природопользование в Росии. М.: Финансы и статистика, 1995.
4. Экология. Учебное пособие. /под.ред. С.А.Боголюбова. М.: «Знание», 1997.
5. Равич Б.М., Окладников В.П., Лыгач В.Н. и др. Комплексное использование сырья и отходов. М.: Химия, 1988.
6. Избавление биосферы от токсичных отходов. Проблемы и пути ее эффективного решения. Соликамск, 1995.
7. Бикбулатов И.Х., Шарипов А.К. Хранилищереактор для избыточного активного ила, сырых остатков и шламов. // Инженерная экология. 2000, №5, С. 47 – 52.
8. Воловик А.В., Шелков Е.М., Долгоносова И.А. Переработка бытовых и промышленных отходов в высокотемпературной шахтной печи. // «Экология и промышленность России». – 2001, № 10, с. 9 – 12.
9.http.//WWW/mineral.ru-Dünyanın və Rusiyanın mineral ehtiyatları haqqında məlumat Mərkəzinin saytı.