Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

135. QAÇAQ BABA
I mətn

Babanın atası yüzbaşı oluf. Atası ölənnən sora bunu yüzbaşı seçiflər. Sovet hökuməti gələndə Qubatlıda polis rəisi oluf. Qubat­dıda Qoçax Qabil olub. Alyannı otuz səkgizinci ilə qədər sovet hö­kumətinə tabe olmuyan bir kənd oluf. Bağırovnan Babanın Alyannı üsdündə münasibətləri pisləşif. Deyilənə görə, onda Bağırov ban­datdelin müdiri oluf. Hücum eliyiflər ki, Aylannını tabe elətdirələr. Bir neçə adamın meyidini sarıyıflar ağaca ki, o biriləri üçün görk olsun. Bağırov tanıyırmış Babanı. Tapşırıb buna, deyif ki, bu meyidin biri burdan əysik olsa, səni sarıyajam o meyi­din yerinə. O da qabağınnan yeyən adam olmuyuf da. Deyif ki, bəlkə sən sarın­dın ora. O tapançaya əl atır, bu tapançaya əl atır. Or­da aralarına girillər. Onnan sora Babaynan Bağırovun arası dəyir.

Bağırov sora keşdi Mərkəzi Komitəyə, bu qaçır qaçaxlıx eli­yir. Ətrafına da bir neçə adam topluyur, o cümlədən qardaşı da. Hüsü Hacıyev gedir onu üzə çıxartmağa. Gedir gətizdirir evə ki, mən səni çıxardajam üzə. O da gejəynən buları yuxuya verif qaçır.
II mətn

Qubatdıda Şamil addı bir polis rəisi oluf, Baba onuynan möh­kəm dost oluf. Hətta bizim bir kəntçi – Müslüm kişi onun idarə­sində milis işdiyirmiş. Müslüm kişi deyir, mən qapıda nööbətçi idim, bir də gördüm içəridən Şamilə deyillər ki, əllərini qaldır yu­xarı. O necə içəri keçibsə, mən bilməmişəm. Şamil də Babanın dostudu. Zarafat­nan Babaya deyir ki, kəntçin nööbətçi olannan sora deyərsən da əllərini qaldır yuxarı. Şamil orda qonaxlıx verir. Bir nəfər girib qonaxlıxda tüfəngi çəkif ki, sən əsirsən, əllərini qaldır. Şamil də deyir ki, yekə kişisən, bu öz ayağınnan gəlif. Gəlif ki, mə­ni üzə çıxart da. Şamil də onu aparıf Qalada türməyə təhvil verif.

Onun qəribə taleyi olub. Qırmızı ordu Ermənistana gələndə İr­səvənnik kəndi var, Qafannan gedəndə girirsən dərəyə bir də təz­dən belə çıxırsan. Orda yolu kəssən, hamısın qıra bilərsən. Orda er­mənilər qırmızı ordunu məhv eliyir. Bir afisser çıxıf ağacın başı­na, canını qutarıf. Baba bajısının əriynən gedəndə ağacın başında hə­mən rus afisserini görür. Bajısının əri deyir, öldürək bunun tapan­casını, paltarını götürək. Baba deyir, yox. Rusca bilirmiş özü də. Orda Mir­zə İvan olub, onnan rusca örgənmişdi. O gətirib üç gün onu saxlıyıb, sora yola salıb gedib. O adam sora Moskvada yüksək vəzifədə iş­diyif. Deyilənə görə, türmədə gəlif onu görüf. Türmədən qaçmağına o şərait yaradıf. Gecəynən bir öləni aformut eliyiflər onun adına, onu buraxıflar. Qaçıf gedif İrana. Sovet ordusu İrana gi­rəndə – qırx ikinci ildə bizim kəntçi Məhəmməd kirvəm onu İran­da bir tükanda görüf. Özü də onu tanımax o qədər də çətin məsələ döyülmüş. Atışmada barmağın ikisin itirmişdi. Deyir, adını deyən­də dedi ki, dəvə gördün, qığını da görmədim. Bir qədər sora getdim gördüm tükanda yoxdu. Ordan keçif Türkiyəyə. Türkiyədə vəfat eliyif.