Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

QARA DEYİLMİ?
Süleyman Rəhimov tapşırır ki, Minkəndin başı üsdündə Mər­can bulağı var. Gedərsən o bulağa şeir yazıb gətirərsən. Bu gedər gejə yatar orda. Alxasdı fermasının camahatı, qız-gəlini o bulaxdan su götürür. Səhər gələr ki, bulağın üsdündə kürkün altında bir adam var. Qız-gəlin bulağa yaxınnaşmaz. Bu da qəsdən özü tərpənmiyif. Nəysə, çobannara xəbər verillər. Çobannar gəlir. Tərpədəndə baxır­lar ki, Məhəmmətdi. Ə, camahatı sarımısan? Dur belə. Bu da şeiri yazmışımış.

Nəysə, bunu gətirillər obaya. Bizim obada bir sünnət toyu varmış. Deyillər ki, yaxşı gəlmisən. Məhəmmət Səyyah da yaxşı saz çalırmış. Deyillər, gedəjeyih o sünnət toyuna. Məhəmmət Səy­yah deyir, məni siz tanıyırsız, amma o camahat tanımır. Onda maa gətirin bir paltar geyindirin, erməni adıynan aparın o məclisə. Orda da Ağcabədidən Aşıq Abdüləli varmış, məclisi o idarə eliyirmiş. Nəysə, gedillər məclisə. Çobannar bilir axı bu Səyyahdı. Bunnar de­yir, kirvə, burdan otur, kirvə, burdan otur. Məhəmmət Səyyaha de­yillər ki, ə, kirvə, olar o sazı çalasan? Aşığ Abdüləli deyir, er­mə­ni hara, saz hara? Sazımı xarab eliyər. Deyillər, əşi gətir ver, görək dınqıldada bilir? Nəysə sazı alıb verillər. Bu başdıyır sazı köklüyür. Sazı köklüyəndə Aşığ Abdüləli görür, sən öl, bu sazı köklüyür. Bu başdıyır çalıb oxumağa. Çalıb oxuyanda deyir, ə, bu erməni heç erməni ləhcəsiynən çalıb oxumur. Burda deyillər, çalın, aşığ oyna­sın. Bunu oynadıllar. Oynuyanda, deyir, qara geyimli bir gəlin gəldi mənnən oynadı. Demiyəsən, bu da sünnət toyu olanın mamasıdı. Onnarın da əsilləri Ağcabədinin Qaradolax kəndinnən idi. Qannı­çılığ olub iki qardaş köçüb bizim kəndə. Gəlinin adı Solmaz idi. Sol­maz da Ağcabədiliyə ərə getmişimiş. Onun əri öz anasını gül­ləynən atır. Oğlanı tutullar, səkgiz il iş verillər. Gedən­nən sora bu gəlin Ağcabədidə qalmır, gəlir qardaşıgildə qalır. Deyir, bu gəlin də qara geyinif. Qara geyindiyinə elə bilginən yoldaşım Kəklik gəldi durdu gözümün qabağında. Deyir, elə ordaca qolum boşaldı, mən oynamadım, çıxdım çölə. Dedilər, Səyyah, niyə çıxdın, niyə oy­namadın? Dedim, maa bir qələm-dəftər verin, yanıma da heş kim gəlməsin. Deyir, boş alaçıxda oturdum yazdım.

Zalım qızı, niyə qara geymisən,

Lalənin ürəyi qara deyilmi?

Cavan yaşda bu don yaraşmır sana,

Mənim də ürəyim para deyilmi?

Soyun qəm libasın, sil gözün yaşın,

Marala bənzətdim kamanı-qaşın,

Qanıram bəlaya düçardı başın,

Onsuz da ürəyim yara deyilmi?

Əynində qara don, başında çarxat,

Yoxsa səni sıxır dalğalı həyat,

Mən səni qanıram küllü-kainat

Sözlərim dərdinə çarə deyilmi?

YATIBDI
Qəbirstannığa gəlir. Görür ki, başdaşının üsdünə yazılıf ki, bu məzarda yatanı öz qardaşı öldürüf.

Qarqar kənarında məzarsandıqda,

Neçə ağa, neçə sultan yatıbdı.

İgid sərkərdələr, igid cavanlar,

Yanlarında Xan Natavan yatıbdı.
Gözəllər vurğunu Vaqif hardadı?

Cıdır düzündədi, dar məzardadı.

Heykəlsədə sanki könlü yardadı,

Xəyalında tək Xuraman yatıbdı.

 

Qarabağın saysız igid ərləri.

Süfrə sahibləri, mərd iyidləri.

Aşıq Valeh, bir də o gözəl pəri.

Zərniyartək dəli ceyran yatıbdı.
Səyyaham, oxudum bir başdaşını,

Qardaş öldürüb öz qardaşını.

Qan ilə tarixə yazıb yaşını,

Eyliyib özünə divan, yatıbdı.

DAĞLAR
Qanı qanla yumuyublar,

Qan etməyin qana dağlar.

Qohum-qardaş aralıdır,

Kimlər dərdim qana, dağlar?

Azalmır sinəmdən ağrım,

Mıxtökən olubdu Ağrım.

Saz olmasa çatlar bağrım,

Ömrüm yetər sona, dağlar.

Yazda yaramı bağlarsız,

Həm gülərsiz, həm ağlarsız,

Gah barlısız, gah da barsız,

Girərsiz min dona, dağlar.

Üstümə düşəndə toran,

Çox görmüşəm sizdə boran,

Olmayın Səyyahı yoran,

Həyan olun ona, dağlar.