Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

42. MİR HƏMZƏ NİGARİ
I mətn

Mir Həmzə Nigari Cijimli kəndində doğulufdu. Onun doğul­duğu yer qalırdı, tağbənd deyirdilər. Bu boyda (otağı göstərir – top.) yer idi. Onun böyründə də Nizam ağanın evi olufdu. Laçının yüz iyirmi beş kəndi var, onun içində bir bizim kənd sünnü məz­hə­binə qullux eliyir. Şeyx Şamilnən əlaqələri olufdu. Seyid Nigari də Azərbaycanda isdiyif heylə bir üsuli-idarəni yaratsın. Əvvəlcə asan, vuran olufdu. Sora anası onu anda verif ki, sən pismillahnan başla­mı­san əlhəmdullahnan çıxmısan, bu yoldan qayıt. Kürdəmirdə İs­ma­­yıl əfəndidən təhsil alıf, ustadı onu götürüf. Qazax rayonunda oluf, orda çoxlu müriddəri oluf. Onu orda narahat eliyiflər. Qubad­lıda Hərtiz deyilən bir dağ var. Bunu aparıf orda gizdiyiflər. Çələbi camahatı, Polatdı camahatı ona xidmət eliyirmiş. Həmin yer ziya­rət­gahdı, orda bulax da var. Hüseyinalı bəy onu gejəy­nən aparıf Araz­dan İrana keçirməyə. İrana keçirəndə Hüseyin­alı bəyə deyif ki, get, Allah sənin ruzuna bərəkət versin. Cijimli haqqında deyif ki, ruzunuz çox olsun, amma sözünüz keşməsin. Çünki Cijimli cama­hatı onu yaxşı qorumuyuflar. Heylə də olufdu. Ətraf kəntdəri dolu vurardı, bizim sahələrə zərər dəyməzdi. Bizim camahat aclıx vaxdı korrux çəkmiyif, Allah-taala bol məhsul verifdi. Ajlıx vaxdı döö­lə­tin üç qat, beş qat artıx planını dolduran­nan sora camahata da taxıl qalıf.

Hüseyinalı kişi deyif ki, ağa, səni nətər keçirim? Deyif, gəlif aparallar. Deyir, bir də gördüm ağ atın üsdündə ağam addadı o tərə­fə. Dedi, çox sağ ol, bala.
II mətn

Sora deyillər İran şahı bunu çağırıfdı. Deyiflər, Mir Həmzə­sən, gəl sənin bir möcüzəni yoxluyax. Baxışlarına görə onu orda qəbul eləmiyiflər. Deyif ki, mən belə bir insanam, Allah mənə bu vergini verifdi. Şah deyif ki, əgər seyidsənsə, bir möcüzə göstər. De­yif, bu camahatı çıxart. Çıxardıf. Deyif, bax barmağımın arasın­nan. Baxıf görür kü, bir qaban gəlir, başı atasının başıdı, bədən qaban bədənidi. Hücum eliyir buna sarı. Özünnən gedir. Ayılır de­yir, mənnən nə isdiyirsən? Deyir, məni sağ-salamat keçir Türki­yə­yə. Keçirir, gedir Türkiyəyə. Uzun müddət orda yaşıyır. Bunu uzax­­laş­dırıllar Xarput şəhərinə. Xarputda bir müddət qalannan sora ölümü yaxınnaşır. Xayiş eliyir ki, məni Xarputda yox, Amasiyada oğlumun yanında dəfn eliyin.

Nəysə, burdan razılıx alırlar. Ordan da ora on-on iki günnük məsafədi. Mir Həmzə Nigari artıx can verir. Deyillər yayın isdisin­də səni nətər aparax ora? Deyir ki, ömür boyu o kişinin qarşısında baş yerə qoymuşam, o cəsəd qoy çürüsün ki, on-on iki gün isdiyə dözmüyəjəhdi. Dünyasın dəyişir, tabutda qoyullar arabaya. On-on iki gün arabaynan gəlillər. Burda deyillər ki, yəqin iylənif, bunu nətər açmax olar? Türklərin dediyinə görə, açıllar Mir Həm­zənin cəsədini, görüllər alnında tər var. İy nədi, gül iyi gəlir.

Nigar bir bəyin arvadıdı. Mir Həmzə cüssəli, gözəl olufdu. Ana, bajı kimi ona sevgi bəsləyirdi. Nigar buna dayax durufdu. O da onun adını ləqəb götürüfdü. Nigar nənənin qəbri Ağdam rayonu­nun Qara Pirim qəbirsannığındadı.