Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

V. İNAMLAR, YASAQLAR
1. Qarğa əti yeyən hamilə qadının uşağı lal olar.
2. Xeyli vaxt geyilməyən paltarı sandığa qoyanda üsdünə bir san­cax taxıf qoyallar. Yoxsa cinnər gəlif paltarı aparıf geyif kirrən­dirillər.
3. Hamilə vaxdı qadın gərəh dooşan əti yemiyə. Yesə, uşağı­nın dodağı dooşan dodağı kimi yarığ olacax. O dooşan dodax, dooşan dodax deyillər ha, bax, o heylə olur.
4. Uşağın qırxı çıxanda arxasına vura-vura deyillər: İrəş-irəş, birdən dirəş. Bu zaman uşax qılçalarını düzünə saxlıyajax.
5. Qırxlı uşağın qırxı çıxannan sora anası onun əl dırnaxlarını dişi ilə tutar ki, böyüyəndə uşax oğru olmasın.
6. Ağlıyan uşax yaxşı olar, qeyrətdi olar.
7. Qırxlı uşağı açıx qoymazdar. Onda deyillər şeytan alladıf güldürür.
8. Qırxlı uşağın arxasını yuyanda əlini yumamış uşağın üzünə çəkəndə uşağın mındar tükü tökülür.
9. Qırxlı uşax yuxuda həm çox gülür, həm də çox ağlıyır. Ağlıyanda şeytan deyir ki, anaan məməsin kəsmişəm. Onda uşax yuxuda ağlıyır. Deyəndə ki, ataan qulağın kəsmişəm, onda gülür.
10. Təzə doğulan oğlan uşağı hakda deyillər: Oğlan uşağının onu çıxdı, donu çıxdı.

11. Oğlan uşağının göbəyi gec düşəndə deyillər ki, dalınca qardaşı olajax.

12. Yaşı tamam olanda uşağın saçını qırxıllar. Deyillər ki, qız uşağının saçını dayısı qırxsa, onda onun saçı çox uzun olur.
13. Dölün cinsini bilməh üçün hamilə qadının qarnına əl vırırdılar. Uşax oğlan uşağıdısa, onda arvadın qarnı pilə kimi yumuşax olur. Qız olanda gəlinin qarnı göy daş kimi bərk olur. Həm də uşax gedə olanda hamilə qadın özü quş kimi yüngül olur, cəld olur. Qız uşağı olanda qadın ağır olur, ləng hərəkət eliyir.
14. Hüzür yerində, ölü yuyulan yerdə üş gün-üş gecə şam, çırax yandırıllar ki, o adamın yeri qarannığ olmasın.
15. İlan ıldız görməsə, ölməz. İlanı öldürüf basdıranda gərəh onun quyruğunu çöldə qoyasan. Gejə ıldız görə. Onnan sohra ölür. Onnan da deyillər ki, ilanı görənə nəhlət, görüb öldümüyənə nəhlət, öldürüf basdırmıyana nəhlət.
16. Qızılı ilan qoruyur. Harda qızıl basdırılıfsa, onun üsdündə ilan yatır. Əslində, o ilan dəyil ha, bala. O ilan qızıl yəyəsinin tamahıdı, nəfsidi, adamın gözünə heylə görünür. Elə biri bir küpü qazıf çıxarıf. İlanı qavıf da bir təhər. Amma neçə ildən sohra o kişini çöldə ot bişdiyi yerdə ilan vırdı öldürdü.
17. Elə bil ki, otmusan bir məclisdə, söhbət eliyirsən. Bu vaxt söhbət təsadüfən ilannan düşsə, onda niyyətin gerçəh olar.
18. Dooğanı bişirəndə gərəh onu bir nəfər bılıya, əldən ələ keçəndə o çürüyür.
19. Yerimiyən və ya gej yeriyən uşağın ayağının açılması üçün belə edillər: Böyürtgənin bir budağını, qanadını ayırıf qoyul­lar qırağa. Çərşənbə günü bir tərəfdə uşağın anası, bir tərəfdə də qız uşağı duruf üş dəfə həmin uşağı o qanadın altınnan verif üsdünnən alıllar. Bını yeddi həfdə gərəh dalbadal eliyəsən, onnan sohra o uşax yeriyəjəh.
20. Kimin əlinə, üzünə dəmrov çıxarsa, boz düşərsə, onu aparar­dılar nənəsini, anasını ildırım vırmış uşağın yanına. Bı da həmin yerə üş dəfə tüpürürdü. Üş həfdə eliyirdilər. Hamma bilmi­rəm neçənci gün eliyirdilər. Onnan da gedirdi.
21. Baş soğanı oyuf içinə duz töküllər. Orda duz əriyirdi, suya qarışırdı, soğanın suyuna. Onu damızdırırdılar ziyilin üsdünə. Gün­də üş-dört dəfə, onnan gedirdi.
22. Elə bil ki, ay para görünəndə birinci dəfə, süpürgəni götü­rürdülər, ziyilin üsdünnən süpürürdülər. İsdər əldə olsun, isdər ayax­­da, fərq eləmirdi. Deyirdilər: "Ayım, səni xoş gördüm, ziyilin yerini boş gördüm", – deyif ziyilin yerin süpürürdülər. Üş dəfə ay görünəndə eliyirdilər. O da ayda bir dəfə görünürdü.
23. İldə bir dəfə ilan qabıxdan çıxır. Dırnağının qaravışı qo­pannar o qabıxdan tapıf sürtürdülər ora. O qədər sürtmüşəm ki, qop­masın deyə.
24. Ojax yanan zaman toplaşallar ojax başına. Onda ağsak-qallar deyərdilər ki, tüsdü kimə tərəf getsə, onun nişannısı göyçəy olar.
25. Toyux bannıyanda deyir: "Ey mənim sahibim, sənə muş­du­lux gələjəhdi". Elə də olur ki, deyir ki, ey mənim sahibim, evin­nən təsatdıx çıxarginən. Təsatdıx da, bilirsən də, fağıra-füqəraya pay, kasıba əl tutmax təsatdıxdı. Toyuğ ya xeyrə bannıyır, ya şərə. Onu Qurana baxmaxnan bilmək olar.
26. Hədiyə banı,

Hüdüyə banı.

Altı ayağı,

İki dabanı. (Açması: tərəzi)

Söyləyici tapmacanın ardınca aşağıdakı inamı söylədi: Bın­nan irəli tərəzilər belə olmurdu. Əsil tərəzilər olar idi. Gejə vaxdı onu qonşuya vermirdilər. Naxır gələn vaxdı, mal ayağında vermir­dilər. Bir də həmin vaxdar qapını-bajanı süpürməyə qoymurdular yekələr. Deyirdilər dini-bərəkəti, var-döyləti süpürüf atırsız əənə.
27. Uşax dünyaya gələndə əlləri, yumruxları yumulu gəlir. Yumulu gəlir ki, dünya mənimdi. Amma o dünyaya gedəndə əlləri açıx gedir ki, əliboş gedir.
28. Bayquşa gündə üç sərçə normadı. Ona əslində bəyquş demə­lisən. İmamlarımızın heybəsi yananda o ağzında su gətirif atıf ke­çirif. Amma sərçə tuluğu deşif. Bax, bu sərçələr var ha, olar tu­luğu deşif. Ona çörəh-zad atmax düzgün dəyil.
29. Bayquş gəlir qonur ağaca, başdıyır ulamağa. Deyillər ziyannıxdı. Ağbirçəx arvatdar çörəyin üsdünə duz qoyur, deyir:

– Ay bayquş, səni bu çörəyə, duza and verirəm, burdan çıx get.

Ona ağaşdan salva atmax olmaz. Atsan deyir torpağın da ver gəlsin. Ağac verdin, torpağı da ver. Qəvir axtarır. Yemək də atmax olmaz. Yemək atanda deyir ehsanın verir. Başına dönüm, onu and­nan yola salmax lazımdı.
30. Saxsağan görürsən gəlif qırıldıyır qapıda. Deyirsən, ay saxsağan, xeyir söylə, xeyir söylə, nəyə qırıldıyırsan? Oğlumun oğ­lu oluf, qızımın oğlu oluf, günüün də kor qızı oluf. Oğlumun to­yunda saa çoxlu düyü tökəjəm, ət tökəjəm, yeyəssən. Xeyirsə, yeri dəyiş. Düzdüsə, hoppanajax o qənətdən bu qənədə. O, həmişə xeyir gətirir, xeyir söylüyür.
31. Torpax qutarası şey deyil. Amma Allah ilana gündə üş dəfə torpağa dil çalmağa ixdiyar verif. Üş dəfədən artıx dil çala biliməz.
32. Göy qurşağı deyillər Fatma anamızın hanasıdı. Yağış ya­ğannan yağana onu qurur.
33. Hava günəşlidi, amma görürsən yüngül yağış çiskinliyir. Ona çoban alladan deyillər.
34. Dədəsinin üzünü görmüyən uşağı hal aparan adamın üsdünə aparanda ayılır.
35. Ağzınnan su axan uşağı ata üzü görmüyən uşağın qılçının arasınnan keçirəndə o olmur.