Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

70. SEYİD HƏSƏN AĞA
I mətn

Vaxt oldu [atam] rəhmətə gedəndə dedi mənnən nə isdi­yir­sən? Dedim, sənnən bir şey isdiyəcəm. Versən, saa nə qədər qullux eləmişəm, halal eliyəcəm. Verməsən, halalıx vermiyəcəm. Kişinin ürəyi getdi. Nə vaxtdan sonra ayıldı. Özüm də peşman oldum ki, bu, can verir... [Atam] dedi ki, Allah-taladan dilək dilədim ki, maa bir az möhlət ver. Dedi, mənim bu xəsdəliynən dünyamı dəyişməyim ha­mı­sı anaan qarğışıdı. – Qoyub gedib başqa arvad almışdı səkgiz uşax­dan sora. Onun da istoriyası çoxdu. – Dedi ki, nə isdiyirsən mənnən. Qızıl filan yerdə, xrustallar, filan şeylər. – Gətirirdilər, hər şey gətirirdilər. – Qızılı get gətir.

Gətirdim. Dedi:

– Nə götürüsən, götür.

Dedim:

– Mənə lazım deyil.

Dedi:

– Yüz əlli dənə də gəvə krışadadı.

Dedim:

– Mənə buların heç birisi lazım dəyil.

Dedi:

– Bəs nə isdiyirsən mənnən?

Dedim ki, Hacı Mirməhəmməd ağa deyib ki, Seyid Həsən, Al­lah-tala sənin başınnan tökəcək var-döyləti. Onnan kiçih qarda­şına deyibdi ki, sənin çoxlu arvadın olacax, elə ha işdiyəssən, ruzu-bərə­kət olmuyacax. Üçüncü oğlunu da götürüb... – O da dörd yaşın­da imiş. Anam nağıl eliyirdi mana. – Deyibdi ki, sən cavan ikən şikəst olessən, həmi də övlad üzünə həsrət qalessən. Bir də ki, bir yerdə sığa eləmişdi babam, uşağı alıb gətirib verib bu arvada, bizim elə bil ki, qocamıza verib saxlamağa. O da iməkliyirmiş. Ona da deyibdi ki, buna seyiddih çatmır. Bu ancax öz dərmanının hesabına dolanacax. O gəldi həkim oldu. Müharibəyə getdi 41-45-də, müha­ri­bədən gəldi, yaralanmışdı. Gəldi həkim oldu.

Babam hər gün on yeddi-on səkgiz nəfər yetimnən çörək yeyirmiş, dilənçilərnən. Süfrəni aşdırırmış, yeyirmiş. Arvadı da irannı qızıdı, Suceyli kəndinnəndi. Mənim qocam^* Suceyli kəndin­nəndi. O vaxdı Zəngilan bazarmış, qardaşı burada dərzi işdiyirmiş, onun yanına gəlib-gedirmiş, onda görüb bəyənib.

Dedim:

– Ağan o ruzunu ki saa verib ey, o ruzu lazımdı maa.

Dedi:

– Saxlıya bilərsən?

Dedim:

– Saxlıyaram.

Dedi:

– Axı eşitmişəm ki, Rusiyetə-zada gedirsən, ora-bura gedirsən.

Dedim:

– Mən gedirəm, amma elmi işimlə əlaqədar, müdafiyə məsələsi var, Rus tarixiynən tanışlıx var. Gedirəm oların adət-ənənələrin örgənməyə.

Dedi:

– Onda bəri otur.

Oturdum, dua oxudu, tüpürdü ağzıma. Dedi ki, saa bircə nəsiyətim var. Dedi:

– Tamaha tit de.

Dedim:

– Nətər?

Dedi ki, məsələn birinin əlacı kəsilib, oğlu xəsdədi, bir çətin­liyə düşüb saa bir inək nəzir deyib, gəvə nəzir deyib. Tez qapıb qoyma dala. Beş nəfər ağsakqal çağır gəlsin. Qiymətləndirin onu. Soruşmalısan ki, aylədə neçə nəfərsən? Məsələn, beş nəfər aylənin üzvü varsa, deməlisən ki, bir də mən qoşuluram. Nəzirin pulu, qiyməti, dəyəri nə qədərdisə, onu altı yerə bölməlisən, bir pay saa düşür. Daa tamahın güj gəlməsin ki, maa nəzir verib, hamısın özün üçün qapasan. Bunu elə, onda sənin xətir-hörmətin artıx olar.

Dedi ola bilər ki, seyidin evinə dəlisi də gəlsin, ağıllısı da gəlsin, fırıldaxçısı da gəlsin, oğrusu da gəlsin. Hər cür insan gələ bilər. Sana daxlı yoxdu. Nə əqidənin yiyəsidisə, onun Allah-tala özü cəzasın verəcəh. Sən nəfəsi sal, əli çək, denən Allah-tala, mə­nim əlimnən bunun şəfasın versin. Qalanı sənnih dəyil.

Dedi bir də çörəyi düşmanı ol. Çörək kəsmiyəni heş bir şey kəsə bilməz. Bir də heç vaxt özü öymə, özünnən aşağıdakı adam­lara xor baxma. Nə bilirsən sənin gələcək taleyin nətər gətirə bilər, xor baxdığın insan qalxa bilər də. Heç kəs buna qarantıya vermir. Varrını bir də görürsən təpəsi üsdə buraxır aşağıya, var-döylət əlinnən çıxır. Var yığmax asandı, yemək çətindi.

Ağzıma tüpürdü, dedi:

– Get, bütün qohum-əqrəbənin də hamısının gözü səndə ole­ceg. Əgər sən buları eləsən, kasıb olsan da, qohum-əqrəba hamı­sı deyə­cək ki, varrısı sənsən. El içində də hörmətin arteceg. Ha vaxt sən qəlbin­nən keçirsən ki, bu şey maa lazımdı, hama gücün çatmır da, bircə dəfə sıdqı ürəknən, Allahın qarşısında qəlbı dolandırsan, o saa çatacax.

O da var məndə. Bax, birdən görürsən ki, qəpiyə güllə atıram, amma birdən gözləmədiyin yerdə Allah-tala yetirir.

II mətn

Özü maa nağıl eliyib. İranın Üşdibin kəndinnən gələndə bunu Andranikin dəstəsi tutur. Kəndin aşağısı cəvizdih idi, qoz bağı idi, Ara­zın qırağında. Bunu gətirib sarıyıllar ağaca. Naqanı çıxardır atır, heş birisi dəymir, açılmır. Axırıncı güllə gəlir burasınnan keçir (başı­nın yan tərəfini göstərir – top.). O patronu saxlıyırdı özü. Orda Şeş­girt­dən bir daşnak olur, o, tanıyırmış ağanı. Deyir bu, belə bir adamdı. On­nan sonra açıb buraxıllar, papağını da qoyullar başına. Ordan çıxır gəlir.