Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud dada gorgud
AZƏRBAYCANLI ALİMLƏR ƏRZİNCAN ELMİ SİMPOZİUMUNDA
Yüklə 1,81 Mb.
|
AZƏRBAYCANLI ALİMLƏR ƏRZİNCAN ELMİ SİMPOZİUMUNDA Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutu Azərbaycan folklorunun dünyanın digər xalqlarının folkloru, xüsusən də türk xalqlarının folkloru ilə qarşılıqlı əlaqədə öyrənilməsi üçün elmi və təşkilati işlərlə müntəzəm olaraq məşğul olur. Bu baxımdan Folklor İnstitutunda mütamadi olaraq düzənlənən Uluslararası folklor simpoziumları, konfranslar və digər elmi tədbirlər mühüm əhəmiyyət daşıyır. İnstitut alimlərinin Türkiyə, Rusiya, Qazaxıstan, Gürcüstan, Tatarıstan, Türkmənistan, Şimali Kipr Türk Respublikası, Dağıstan və s. ölkələrdə keçirilən elmi tədbirlərdə iştirakını da bu sırada xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır. Bu tədbirlərdə Folklor İnstitutunun alimləri fəal iştirak edir, tədbirlərin sonunda çap edilən konfrans və simpozium materiallarında onların adları, məqalələri və tezisləri yer alır. Belə elmi tədbirlərdə türk xalqlarının folklorşünasları son illərin tədqiqatlarına yekun vurur, toplanmış elmi təcrübəni ümumtürk konteksində ümumiləşdirirlər. Belə tədbirlərdən biri də 2017-ci il may ayının 11-13-də Türkiyənin Ərzincan şəhərində Ərzincan Universitetinin, Dünya Ahıska Türkləri Birliyinin (DATÜP), işbirliyi, Ərzincan Bələdiyyəsinin və TİKA-nın dəstəyi ilə Ərzincan Universitetində düzənlənən “Uluslararası Axıska Türkləri Simpoziumu” oldu. Simpozium Türkiyədə son illərin ən böyük tədbirlərindən və ən mühüm hadisələrindən biri olub, Türkiyənin elmi-ədəbi, eləcə də mədəni-siyasi həyatında mühüm rol oynadı. Konfrans üç gün ərzində – 11-12-13 may tarixlərində Ərzincan Üniversitetinin iclas salonlarında baş tutdu. Simpozium, ilk növbədə, öz beynəlxalq əzəməti baxımından fərqlənirdi. Belə ki, Türkiyənin və dünyanın 9 ölkəsindən 170-dən çox alim və tədqiqatçının tezis və məruzələri Simpoziumun təşkilat komitəsinə daxil olmuşdur. Dəyərləndirmə zamanı onlardan 135-nin 9 başlıq altında proqrama salınması məqsədəuyğun hesab edilmişdir. Simpozium proqramında türkiyəli alimlərlə yanaşı, doqquz xarici ölkədən olan tədqiqatçı alimlərin məruzələri yer almışdı. Azərbaycandan gələn nümayəndə heyəti 10 nəfərdən ibarət idi. Onlardan 3 nəfəri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutunun alim və tədqiqatçıları: AMEA Folklor İnstitutunun “Müasir folklor” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Tahir Orucov, Folklor İnstitutunun “Mərasim folkloru” şöbəsinin böyük elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Atəş Əhmədli, institutun “Dədə Qorqud” şöbəsinin böyük elmi işçisi Qumru Şəhriyar idi. Onlarla yanaşı, Ərzincan Simpozyumunda Bakı Dövlət Universitetinin professoru Yeganə İsmayılova, AMEA Ədəbiyyat İnstitutunun Gənc Alimlər Şurasının sədri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Eşqanə Babayeva, Naxçıvan Elmlər Akademiyasının əməkdaşları: Elxan Yurdoğlu (Məmmədov), Asəf Orucov, Bağır Babayev və başqaları da iştirakçılar sırasında idilər. Simpozium öz işinə may ayının 11-də Ərzincan Universitetinin Böyük iclas salonunda açılış (plenar) iclası ilə başladı. Simpozium Sayğı duruşundan sonra İstiqlal Marşının sədaları ilə açıldı. Simpoziumu giriş sözü ilə Ərzincan Bələdiyyəsinin məsul işçisi Mehter Takım açaraq Simpozium iştirakçılarını təbrik etdi və Simpoziuma öz işində uğurlar arzuladı. Sonra Simpoziumda Ərzincan Valisi Ali Arslantaş, Çorum Millətvəkili və TBMM İdarə rəisi Salim Uslu, Ərzincan Universitetinin rektoru Prof. Dr. İlyas Çapoğlu, Üzümlü İlçesi Kaymakamı Fatih Acar, Dünya Axıska Türkləri Birliyinin (DATÜB) başqanı Ziyatdin Kassanov və başqaları çıxış edərək Simpoziuma dəvət olunmuş alimləri və tədqiqatçıları salamladılar. Çıxış edənlər Ahıska topraqlarının, Anadolu və Türkiyə üçün "açar olduğunu" qeyd edərək, oradan qovulan, yurdsuz-yuvasız edilən Ahıskalıları “qəhrəman” adlandırdılar. Onlar Simpoziumun bu cür geniş tərkiblə keçirilməsinin mühüm elmi-sosial əhəmiyyət daşıdığını xüsusi olaraq vurğuladılar. Açılış iclasından sonra Simpozium iştirakçıları dörd salonda öz işlərini davam etdirmişlər. Simpozium iştirakçıları may ayının 12-də yenə eyni salonlarda fəaliyyətlərini davam etdirmişlər. Bu iclaslarda adı keçən ölkələrin tanınmış elm adamları ilə yanaşı, AMEA Folklor İnstitutunun alim və tədqiqatçıları da biri-birindən məzmunlu məruzələrlə çıxış etdilər. Həmin gün AMEA Folklor İnstitutunun “Müasir folklor” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Tahir Orucov “Axıska Türk Fıkralarının Başlıca Özellikleri”, Folklor İnstitutunun “Mərasim folkloru” şöbəsinin böyük elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Atəş Əhmədli “Ahıska Türk Folklorunda Vatan Özlemi (Maniler – Bayatılar Esasında)” institutun “Dədə Qorqud” şöbəsinin böyük elmi işçisi Qumru Şəhriyar “Аhıskаlı Âşık Sefi: Hayatı ve Sanatı” mövzusunda məruzə etdilər. Azərbaycandan gəlmiş digər iştirakçılar: Bakı Dövlət Universitetinin professoru Yeganə İsmayılova “Ahıska Türklərində “Koroğlu” Dastanı”, AMEA Ədəbiyyat İnstitutunun Gənc Alimlər Şurasınım sədri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Eşqanə Babayeva “Salkım Söğütlerin Gölgesinde” Romanı’nda Çatışma”, Naxçıvan Elmlər Akademiyasının əməkdaşları olan Elxan Yurdoğlu “Azerbaycandan Toplanmış Ahıska Türklerinin Manilerinde Facialı Yaşam Öyküleri”, Asəf Orucov “Nahçıvan ve Ahıska Türklerinde Adetler ve İnanclar”, Bağır Babayev “Eski Çarlık Rusiyasından Sovyetler Birliğinin Çöküşüne Kadarki Coğrafyada Yaşamış Ahıska Türklerinin Tarihi Kaderi ve Orada Azerbaycanın Yeri Hakkında” adlı məruzələrlə simpoziumda çıxış etdilər. Mayın 12-də – günün sonunda Ərzincan Üniversitetinin rektoru Prof. Dr. İlyas Çapoğlu, Ərzincan Valisi Ali Arslantaş, Dünya Axıska Türkləri Birliyinin (DATÜB) başqanı Ziyatdin Kassanov, DATÜB-ün baş katibi Fuat Uçar, Üzümlü İlçesi Kaymakamı Fatih Acar və başqalarının iştirakı ilə “Uluslararası Axıska Türkləri Simpoziumunun” bağlanış iclası keçirildi. Bağlanış iclasında bu beynəlxalq tədbirin işi dəyərləndirildi və Simpozium iştirakçılarına iştirakçı bəlgələri və hədiyyələr təqdim edildi. Yüksək səviyyədə qarşılanaraq Şanlı Urfa şəhərinin “Böyük Erzincan oteli” və “Sinay otel” mehmanxanalarında yerləşdirilmiş qonaqlar may ayının 13-də Ərzincan şəhərinin bir sıra görməli yerlərini, eləcədə Erğan dağını, “Girevli Şəlaləsini” gəzdilər. Elə həmin gün Simpozium iştirakçıları Ərzincanın Üzümlü ilçəsində yerləşdirilən Axıska türklərini ziyarət etdilər, oların həyat və məişəti ilə yaxından tanış oldular. Axşama yaxın Ərzincan Simpoziumunun iştirakçılarınının bir hissəsi avtobuslarla Ərzincan şəhərinin mərkəzi avtovağzalına, digər bir hissəsi isə şəhərin hava limanına gətirilib öz vətənlərinə yola salındılar. Tahir ORUCOV Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi e-mail:tahiroruclu@gmail.com MÜNDƏRİCAT Qorqudşünaslıq: axtarışlar, aşkarlamalar Əbülfəz QULİYEV. “KİTABİ-DƏDƏ QORQUD”UN DİLİ PROFESSOR M.TƏHMASİBİN ARAŞDIRMALARINDA 3 Sevda QASIMOVA. “KİTABİ-DƏDƏ QORQUD” ULU ÖNDƏR HEYDƏR ƏLİYEVİN BAXIŞLAR SİSTEMİNDƏ 11 Asif HACIYEV. “DƏDƏ QORQUD” EPOSUNDA ŞAMAN GÖRÜŞLƏRİNİ ƏKS ETDİRƏN BƏZİ MƏQAMLAR 18 Aynur FƏRƏCOVA. “KİTABİ-DƏDƏ QORQUD” DASTANINDA QƏHRƏ- MAN VƏ CƏMİYYƏT MÜNASİBƏTLƏRİNİN TƏZAHÜR TİPLƏRİ 27 Folklorşünaslıq: problemlər, tədqiqlər Ramazan QAFARLI. RomantİK DÜŞÜNCƏNİN mİfopoetİk aspektLƏRİ 36 Füzuli BAYAT. MÜASİR FOLKLORUN BƏZİ MƏSƏLƏLƏRİ 46 Kamil HÜSEYNOĞLU. AZƏRBAYCANLILARDA VƏ FARSLARDA NOVRUZ ƏNƏNƏLƏRİNİN FƏRQLİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ 54 Seyfəddin RZASOY. “ALTAY BUUÇAY” DASTANININ RİTUAL-MİFOLOJİ STRUKTURU 64 İslam SADIQ. NƏSİMİNİN BİR MƏSNƏVİSİNDƏ YARADILIŞ MOTİVLƏRİ 70 Ağaverdi XƏLİL. KAMİL VƏLİ NƏRİMANOĞLUNUN ARAŞDIRMALARINDA OĞUZ EPOSUNUN TƏDQİQİ MƏSƏLƏLƏRİ 75 Əziz ƏLƏKBƏRLİ. AZƏRBAYCAN FOLKLORUNDA DƏVƏ VƏ DƏVƏÇİLİKLƏ BAĞLI DEYİM VƏ RƏVAYƏTLƏR (Qərbi Azərbaycan folkloru materialında) ...................................................................................................85 Sərxan XAVƏRİ. FOLKLORUN FUNKSİONAL STRUKTURU MƏDƏNİ FUNKSİONALLIQ KONTEKSTİNDƏ 91 Hikmət QULİYEV. VİRTUAL KOMMUNİKASİYA MÜHİTİNDƏ FOLKLOR PROSESLƏRİ VƏ ALBERT EYNŞTEYN OBRAZI 99 Ləman VAQİFQIZI (SÜLEYMANOVA). MÖVLUD MƏRASİMİ (Şəki-Zaqatala bölgəsindən topladığımız folklor materialları əsasında) 116 Yadulla ƏLƏKBƏROV. “AZƏRBAYCAN NAĞILLARINDA MİFOLOJİ PERSONAJLAR” PROBLEMİNİN NƏZƏRİ ƏSASLARI 124 Fəridə MİRİŞOVA. AŞIQ ŞAKİR YARADICILIĞINA BİR NƏZƏR 130 Aytən CƏFƏROVA. ORDUBAD FOLKLOR MÜHITİNDƏ AŞIQ YARADICILIĞI VƏ DASTANÇILIQ ƏNƏNƏSİ...........................................136 Azərbaycan folklorundan yeni nümunələr. QAX FOLKLORU 143 Qardaş türk folklorundan örnəklər. Qəhrəmanlıq salnaməsi – “Edigey” dastanı 158 “EDİGEY” DASTANI (noqay variantı) 162 Rəylər. SEYFƏDDİN RZASOY: ŞƏXSİYYƏT VƏ ALİM HAQQINDA ESSE-RESENZİYA. Qalib SAYILOV 180 Folklorşünas təqvimi FOLKLORŞÜNAS SEYFƏDDİN QƏNİYEV. Mahmud ALLAHMANLI 187 Folklor həyatından. AZƏRBAYCANLI ALİMLƏR ƏRZİNCAN ELMİ SİMPOZİUMUNDA. Tahir ORUCOV 191 CONTENTS Gorgud studying: investigations, discoveries Abulfaz GULIYEV. THE LANGUAGE OF “KITABI-DADA GORGUD” IN PROFESSOR MAHAMMADHUSEYN TAHMASIB`S INVESTIGATIONS 3 Sevda GASIMOVA. THE EPOS “THE BOOK OF DEDE GORGUD” IN THE NATIONAL LEADER HAYDAR ALIYEV’S OPINION SYSTEM 11 Asif HAJIYEV. SOME POINTS REFLECTING SHAMAN VIEWS IN “DEDE GORGUD” EPOS 18 Aynur FARAJOVA. APPEARANCE TYPES OF HERO AND PUBLIC RELATIONS IN "THE BOOK OF DEDE KORKUT" 27 Folk-lore studies: problems, researches Ramazan GAFARLI. THE MYTHOPOETIC ASPECTS OF THE ROMANTIC THOUGHT 36 Fuzuli BAYAT. SOME PROBLEMS OF MODERN FOLKLORE 46 Kamil HUSEINOGLU. DIFFERENCE CHARACTERISTICS OF TRADITIONS OF NOVRUZ IN AZERBAIJANI AND PERSIAN 54 Seyfaddin RZASOY. THE RİTHUAL-MYTHOLOGİCAL STRUCTURE OF THE EPOS “ALTAY BUUCHAY” 64 Islam SADIG. CREATION MOTIVES OF THE WORLD IN THE ONE DISTICH OF NASIMI 70 Agaverdi KHALIL. THE RESEARCH PROBLEMS OF THE OGHUZ EPOS IN THE INVESTIGATIONS OF KAMIL VALI NARIMANOGLU 75 Aziz ALAKBARLI. SAYINGS AND LEGENDS DEALING WITH CAMEL AND CAMEL-BREEDING IN AZERBAIJAN FOLKLORE (IN THE MATERIAL OF WESTERN AZERBAIJAN FOLKLORE)……………85 Sarkhan KHAVARI. THE FUNCTIONAL STRUCTURE OF FOLKLORE IN THE CONTEXT OF CULTURAL FUNCTIONALISM 91 Hikmet GULIEV.THE FOLKLORE PROCESSES IN VIRTUAL COOMUNICATION AND THE IMAGE OF ALBERT EINSTEIN 99 Laman VAGIFKIZI (SULEYMANOVA). MOVLUD CEREMONY (Based on folklore materials collected from Shaki-Zagatala region) 116 Yadulla ALAKBAROV. THEORETICAL BASIS OF THE MUTHICAL PERSONAGES PROBLEM IN AZERBAIJAN TALES 124 Feride MIRISHOVA. A LOOK AT THE POETRY ASHUG SHAKIR 130 Ayten JAFAROVA. THE TRADITION OF THE ASHUG ACTIVITY AND ART OF A NARRATOR IN ORDUBAD FOLKLORE ENVIRONMENT…136 New samples from Azerbaijan folk-lore 143 From fraternal Turkish folk-lore 158 Reviev 180 Calendar of folklore studying 187 From folk-lore life 191 СОДЕРЖАНИЕ Горгудистика: поиски, открытия Абульфаз КУЛИЕВ. ЯЗЫК «КИТАБИ-ДЕДЕ КОРКУДА» В ИССЛЕДОВАНИЯХ ПРОФЕССОРА М.ТАХМАСИБА 3 Севда КАСУМОВА. «КИТАБИ-ДЕДЕ ГОРГУД» В СИСТЕМЕ ВЗГЛЯДОВ ВЕЛИКОГО ЛИДЕРА ГЕЙДАРА АЛИЕВА 11 Асиф ГАДЖИЕВ. НЕКОТОРЫЕ МОМЕНТЫ, ОТРАЖАЮЩИЕ ШАМАНСКИЕ ВЗГЛЯДЫ В ЭПОСЕ «ДЕДЕ КОРКУТ» 18 Айнур ФАРАДЖОВА. ПОЯВЛЕНИЯ ТИП ГЕРОЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ОТНОШЕНИЯ В "КНИГЕ ДЕДЕ КОРКУТ" 27 Фольклористика: проблемы, исследования Рамазан КАФАРЛЫ. МИФОПОЭТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РОМАНТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ 36 Физули БАЯТ. НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОГО ФОЛЬКЛОРА 46 Камиль ГУСЕЙНОГЛУ. ОТЛИЧИТЕЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ТРАДИЦИЙ НОВРУЗА У АЗЕРБАЙДЖАНЦЕВ И ПЕРСОВ 54 Сейфаддин РЗАСОЙ. РИТУАЛЬНО-МИФОЛОГИЧЕСКАЯ СТРУКТУРА ЭПОСА «АЛТАЙ БУУЧАЙ» 64 Ислам САДЫГ. МОТИВЫ СОТВОРЕНИЕ В ОДНОМ МЕСНЕВИ НАСИМИ................................................................................................ 70 Агаверди ХАЛИЛ. ВОПРОСЫ ИЗУЧЕНИЯ ОГУЗСКОГО ЭПОСА В ИССЛЕДОВАНИЯХ К.В.НАРИМАНОГЛУ 75 Азиз АЛЕКПЕРЛИ. ВЫСКАЗЫВАНИЯ И ЛЕГЕНДЫ, КАСАЮЩИЕСЯ ВЕРБЛЮДА И ВЕРБЛЮЖЬЕ В АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ФОЛЬКЛОРЕ (в материале фольклора Западного Азербайджана)...................85 Сархан ХАВЕРИ. ФУНКЦИОНАЛЬНАЯ СТРУКТУРА ФОЛЬКЛОРА В КОНТЕКСТЕ КУЛЬТУРНОЙ ФУНКЦИОНАЛЬНОСТИ 91 Хикмет КУЛИЕВ. ФОЛЬКЛОРНЫЕ ПРОЦЕССЫ В ВИРТУАЛЬНОЙ КОММУНИКАЦИОННОЙ СРЕДЕ И ОБРАЗ АЛЬБЕРТА ЭЙНШТЕЙНА 99 Ляман ВАГИФГЫЗЫ (СУЛЕЙМАНОВА). ОБРЯД МОВЛУД (Собранные нами фольклорные материалы с Шеки-Закатальского региона) 116 Ядулла АЛЕКБЕРОВ. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРОБЛЕМЫ «МИФИЧЕСКИЕ ПЕРСОНАЖИ В АЗЕРБАЙДЖАНСКИХ СКАЗКАХ» 124 Фериде МИРИШОВА. ОБЩИЙ ВЗГЛЯД НА ТВОРЧЕСТА АШУГА ШАКИРА 130 Айтян ДЖАФАРОВА. АШЫГСКОЕ ТВОРЧЕСТВО И ТРАДИЦИЯ ЭПИЧЕСКОГО СКАЗИТЕЛЯ В ОРДУБАДСКОЙ ФОЛЬКЛОРНОЙ СРЕДЕ...136 Новые образцы Азербайджанского фольклоре 143 Из тюркского фольклора 158 Рецензии 180 Календарь фольклориста 187 Из жизни фольклора 191 “Dədə Qorqud”. E lmi-ədəbi toplu, 2017/1. Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2017.
“Dədə Qorqud” lövhəsi Ünvan: Bakı, 370004, 8-ci Kiçik Qala döngəsi, 31 Tel: 492-93-14; Fax: 492-93-14 E-mail ünvanı: dede.qorqud.11@mail.ru 1 Əliabad qəsəbəsinin 10800 nəfər sakini var. Əhalinin əksəriyyətini inqiloylar təşkil edir. Kənd 12 tabundan ibarətdir (Hər tabun bir nəsildir). Tabunları Sovet dövründə briqada da adlandırırlar. Kəndin İcra Nümayəndəsinin müavini Şabanov Ramiz Feyzulla oğlunun verdiyi məlumata görə, 1881-ci ildə Əliabadda rus-tatar məktəbinin açılması barədə Qafqaz canişinliyi əmr verib. 1883-cü ildə isə “Kafkazskiy kalendar” jurnalında həmin məktəbin fəaliyyətə başlaması haqqında məlumat verilib. Azərbaycan Sovet İttifaqının tərkibinə daxil olandan sonra da, 1944-cü ilədək kənddə birdən-birə Azərbaycan məktəbləri bağlanır, yerinə gürcü dilində məktəblər açılır. Bu dövrdə kənd camaatının bir hissəsi övladlarını həmin gürcü məktəblərinə göndərməkdən imtina edərək qonşu türk kəndlərinin məktəblərinə göndərməyə başladılar. Həmin vaxtadək müstəqil xalq sayılan inqiloyların birdən-birə gürcüdən dönmə olduğu tendensiyası ortaya atıldı. Ramiz müəllimin dediyinə görə, 1961-ci ilədək yazılan gürcü elmi mənbələrində də inqiloylar müstəqil xalq kimi verilir, gürcü hesab olunmurlar. Hətta gürcülərin mənəvi kitabı olan “Kartli suxuoba”da (“Gürcünün həyatı”) bütün gürcü etnosları sayılır, amma onların arasında inqiloyların adı belə çəkilmir. 1961-ci ildən sonra nəşr olunan kitablarda isə inqiloyların müsəlmanlaşmış gürcülər olduğu yazılır. Bu da yerli inqiloy ziyalılarının qıcığına səbəb olur. Bəzi söyləyicilər isə kəndin gürcüləşdirilməyə başlanması tarixinin 1933-cü il olduğunu söylədilər. Həmin vaxtlardan etibarən də inqiloylar arasında xristian dinini yaymağa cəhdlər başlandı. Yerli ziyalıların verdikləri məlumatlara görə, kənddə tez-tez keçirilən Mövlud mərasimləri əhalini bir növ dinindən dönməyə qoymadı. Cünki Sovetin dövründə namaz, oruc kimi ibadətlər yasaqlansa da, Mövlud keçirilirdi. Amma həmin dövrdə Mövludlar qaranlıq düşəndən sonra verilirdi. Daha dəqiq desək, axşam namazından sonra başlanardı. Olduqca təmtəraqlı keçirilən bu mərasim də insanları islama bağlayan çox güclü vasitə funksiyasını yerinə yetirmişdi. O dövrlərdə Mövludlar böyük islam məclisləri idi. 1 Kəndlərdə Hacı Zənnət, Molla Həsən, Yunis Miskin və s. şəxslərin oxuduqları ilahilər də oxunur. Söyləyicilərin dediyinə görə, Hacı Zənnət Türkiyəli şairdir, qalan iki şəxs Zaqatala şairləridir. 2 Bölgə Mövludlarında Süleyman Çələbinin yazdığı “Məvlidi-şərif” kitabından çox istifadə olunur. Həmçinin Yunis İmrənin “Allah deyu, deyu” adlı şeirinin də Balakən və Şəki Mövludlarında oxunduğunun şahidi olduq. 1 Sığadı – sığalladı 2 Bölgədə buna zikr çalmaq da deyirlər. 1 Soğanı qızardıb içinə ət, pörtlədilmiş şabalıd, kişmiş, qurudulmuş göyərtilərin ovuntusunu tökürlər. Bunlar bir yerdə bişib hazır olduqdan sonra düyünün yanında süfrəyə verilir. Bəzən də bunu kənarda deyil, düyünün altında, yəni qazmağın altında bişirirlər. 1 “Сибирский вестник” 1825-1827-ci illərdə “Азиатский вестник” adı ilə işıq üzü görmüşdür. 2 Березин И.Н. Турецкая хрестоматия. 1857-1878, в 3 томаx, т.2, Казан, 1862 3 Сорокин Н. Могила хана Тохтамыша. “Тобольские губернские ведомости”, No 23, 7. VI.1869 4 Радлов В.В. Образцы народной литературы тюркских племен. ч.1-Х. Спб., 1878-1907. 1 Семенов Н. Туземцы северо-восточного Кавказа. Санкт-Петербург, 1895 2 Мелиоранский П.М. Сказание об Едигее и Тохтамыше. Зап. РГО по от-нию этнографии т. XII. СПб., 1889. 3 Потанин Г.Н. Тюркская сказка о Идыге. Живая старина / – Москва, 1897, вып. III-IV. Tekrar neşr: 2011. – 60 с. 4 Фалев П.А. Введение в изучение тюркских литератур и наречий. Ташкент, 1922. 5 Исанбет Н. 500-летие татарского народного эпоса – дастана “Идегей”. Sovet Edebiyyatı Dergisi, 1940, №11-12, s.90 1 Галлямова А.Г. Ужесточение партийно-государственного контроля в духовной жизни ТАССР в период позднего сталинизма и татарская интеллигенция. УДК 94 (470); Культурное строительство в Татарии (1941-1970). Документы и материалы – Казань, Татарское книжное издательство, 1976, 520 стр, стр.68 2 Жирмунский В.М. Народный героический эпос. Москва, 1962 3 B.B.Бартольд. Отец Едигея. – Соч. т. II, ч.1. М., 1963. 4 Тюркологический сборник. 1972: сборник / АН СССР; Ин-т востоковедения; Ред.кол.: Кононов А.Н. (отв.ред.) и др. – Москва, Наука, 1973, 412 с. 5 В.М.Жирмунский. П.М.Мелиоранский и изучение эпоса Едигей. Тюркологический сборник – 1972. Москва, Издательство “Наука”, ГРВЛ, 1973, стр.141-185 6 В.М.Жирмунский. Тюркский героический эпос. Издательство “Наука”, Ленинградское отделение, Ленинград, 1974 1 А.И.М.Сикалиев. Общество и герой в ногайском героическом эпосе. Сборник “Традиции и современность”, Черкесск, 1980 2 А.И.М.Сикалиев. Ногайский героический эпос. Черкесск, 1994 3 Şamil Ə. Uyğur, qaqauz, Quzey Qafqaz türklərinin folkloru və ədəbiyyatı. Bakı, Nurlan, 2011, – 412 s., s.195 4 Е.М.Мелетинский. Кипчакский эпос о ногайских богатырях. Энциклопедии История Всемирной Литературы: В 8 томах / АН СССР; Институт мировой литературы им. А.М.Горького. Москва, Наука, 1983-1994 1 Böyük adam – hər kəsin hörmət etdiyi adam 1 Sunqar – qızılquş 2 Albaslı – Hal anası, Albastı 3 Ökkəsi-bağırı – ağciyəri, qaraciyəri 1 Arbaqa – Krım, Qafqaz və Orta Asiyada ikitəkərli, Ukraynada isə uzun dördtəkərli araba. 1 Yırav – müğənni-bəstəkar, dastan söyləyən şəxs 2 Əyə – yiyə, sahib 1 Tonavşı – heyvanların dərisini soyan adam 2 Kart – bacının əri 3 Samur – dələlər sinfindən boz rəngli qiymətli xəzi olan yırtıcı heyvan. 4 Yataq quraram – məskən salaram 5 Boşalan – burada: olmayan 1 Ayırlıq – ayır kəcəvərdir. Kəcəvərkimilər fəsiləsinə aid bitki növüdür. Çoxillik həmişəyaşıl ot bitkisi olan kəcəvər adətən bataqlıqda bitir. 2 Tostakay – noqaylarda qədim fincan tipi 1 Kuqa – suda bitən bir sıra cilkimilər fəsiləsindən olan bitkilərin və göl qamışının xalq arasındakı adı. 2 Cil – cilkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. 4 Yıyın – xalq məclisi 5 Karasan – Krımın cənub sahillərində yerləşən Partenit qəsəbəsinin ərazisinə daxil olan landşaf tərtibatlı ərazi. 6 Toreli – orta əsrlərdə hərbi adminstrasiyada mühüm vəzifələrdən tutan gürcü knyazlarına məxsus nəsil. 1 Anav – Əl-Xəlil şəhərinin 20 km cənubunda İuda ərazisində yerləşən dağlardakı şəhər. 2 Qoy deyim ki, yadında qalsın 3 Dinibəy – Qazax xanlığının qurucusu Canıbəy (1428-1480) nəzərdə tutulur. Yazılı mənbələrdə Canıbəy xan, Az-Canıbəy, Dinibəy, hətta ərəb mənbələrində Əbu Səid olaraq adı çəkilir. 4 Nart – alp, igid 5 Nardın boyun qısa kəsən – burada: igidlərə qalib gələn, kürəyini yerə vuran 6 Berdibəy – Məhəmməd Berdibəy (?-1359) Qızıl Ordanın səkkizinci xanı (1357-1359) olmuşdur. Canıbəyin oğludur. Onun rəhbərliyi altında 1356-cı ildə Azərbaycana yürüş etmişdir. 1 Pullu – burada pul-pul 2 Tobılqı – latın dilində adı “filipendula” olan qızılgülkimilər fəsiləsinə aid çoxillik otabənzər bitki növü. 3 Toykoja – Toxtamış xanın atası Tuy Xoca nəzərdə tutulur. Mətnin orijinallığına xələl gətirməmək üçün olduğu kimi saxladıq. 4 Kolı – 10 saniyəyə bərabər zaman ölçüsü 1 Ətli boyunlu – burada: boynu yoğun, yəni iri cüssəli 2 Qureyş – peyğəmbərin mənsub olduğu tayfa 1 Gövdə - burada: bitkinin gövdəsi 2 Mergin – sərrast atıcı, snayper 3 İllər ötüb gələndə – burada: illər sonra 4 Şömiş – Qazaxıstanın Qızıl Orda əyalərində Aral rayonunda stansiya 5 Kerey – saç qırxmaq üçün ülgüc Yüklə 1,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
