Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud dada gorgud

Kosmik başlanğıc – arxaiklik və maarifçilik;

Antropoloji mərhələ – antiklik və klassizm;

İlahilik – orta çağların xristianlığı və müsəlmanlıq.

Bir halda ki, mütləqdə hər şey ayrılmaz və əriməz sintezdədir, romantiklər də “mütləq mifologiya”nın parametrlərini bölünməz üçlük şəklində təqdim edirlər: “Kainat (kosmos) – İnsan – Allah”.

Romantiklərin “mütləq mifyaratma”ya maksimal yaxınlaşmaq təşəbbşləri onun­la şərtlənir ki, onlar öz əsərlərində dialektik-ierarxik xarakteri ilə əvvəlki mifo­lo­ji modellərdən seçilən xüsu­si dünya (universium) obrazı yaratmağa çalışır­dılar. Ro­mantik universiumun fiziki səviyyəsi dün­ya­nın ”cismani” (“kosmik”) – məkan xarakteristikasını əks etdirir. Universiumin bu xüsusiy­yə­ti­ni F.Şellinq “İncəsənətin fəlsəfəsi” əsərində «Təbiətə oxşar universium» adlandırmışdır (11, 18).