Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud dada gorgud

Sosium üzvlərinin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsi

Bu halda folklor nümunələri auditoriyanın yenidən təşkilində mühüm rol oynayır. Auditoriyanın struktur özünütəşkili metamədəni konstruksiyalar vasitəsilə onların ünsiyyətində mühüm rol oynayır. Burada folklor mediator funksiyasını yerinə yetirir.

• 
  Auditoriyanın mətnlə qarşılıqlı əlaqəsi
  

Bu halda folklor informasiya daşıyıcısı ilə auditoriya arasında vasitəçi olmaqdan çıxıb onlarla bərabərhüquqlu həmsöhbətə çevrilir.

• 
  Mətn və mədəni kontekst arasında qarşılıqlı əlaqə
  

Bu halda folklorun sosial kommunikativlik funksionallığı özünü həm sinxron, həm də diaxron müstəvidə reallaşdırır.

4. Folklorun siqnifikativ (ingiliscə "sign"− işarə) funksiyası

Bu funksiya mənaların və dəyərlərin qeydə alınmasını, gerçəkliyin predmetlərinin və anlayış­ların adlandırılmasını nəzərdə tutur. Bu ənənəvi mədəniyyət üçün ən universal bir funksiyadır. Folklor bütün maddi və mənəvi nümunələri ilə işarələr sistemi kimi nəzərdən keçirilə bilər. İşarəvilik, ümumiyyətlə, mədəniyyətin əsas əlamətlərindən biridir. İstər adlandırma, istərsə də qeydə alma folklor mətnlərində olduqca sistemli bir şəkildə əks olunmuşdur. Məşhur rus kulturoloqu N.O.Osipova özünün "Struktur-semiotik yanaşma humanitar elmlərin metodoloji aspekti kimi" məqaləsində qeyd edir ki, dünyanı, mədəniyyəti və sosiumu informasiyanın istehsalı, qorunması və ötürülməsi prosesini gerçəkləşdirən işarələr sistemi kimi öyrənmək mümkündür (5).

Folklor "işarəvi fəza" vasitəsilə insan şüurunu və onun dünya haqqında təsəvvürlərini modelləşdirir. Daimi olaraq işarələrin əmələgəlməsi prosesi, simvolların yaranması, zaman-məkan təsəvvürləri, onların ötürülməsi semiotikanın əsas obyektidir (6, 97).

Semiotik yanaşma nöqteyi-nəzərindən mədəniyyət, o cümlədən folklor nəhəng informasiya işarə sistemi kimi təsəvvür edilir. Elə bir sistem ki, insan davranışlarının ssenariləri, sosiumun qa­nun­ları, mifoloji, dini və bədii mətnlər məhz onun xüsusi kodları vasitəsilə yaranmışdır. Burada bütün bəşər mədəniyyəti poliqlotik (çoxdilli) fəza kimi təsəvvür edilir. İnsan dünya haqqında biliklərini və öz təcrübəsini məhz mədəniyyət işarələri vasitəsilə strukturlaşdırır. Müvafiq olaraq folklorun müxtəlif janrları, müxtəlif sfera və tipləri informasiyanın strukturlaşdırılması və seçimini müxtəlif cür reallaşdırırlar. Buna müvafiq olaraq semiotik araşdırmalarda mədə­niyyətin bütün fenomenlərinə kommunikasiya faktı, müəyyən kodlardan və anlayış­lardan təşkil olunmuş məlumat kimi baxılır. Beləliklə, semiotik yanaşma belə bir vəziyyətə əsaslanır ki, mədəniyyət simvollar və işarələrlə danışır. Buna görə də folklorun işarələr sistemini öyrənməklə onların daha dərin məna qatlarını aşkarlamaq mümkündür.