Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəRBƏnd folklor öRNƏKLƏRİ

TAPMACALAR (16)

Zər gəbə, zəngir gəbə,

Götürə bilmirəm, ağırdır.

(Yer)

Ayağı var, əli yox,

Ağızı var, dili yox.

Soyuqlarda gərəkdir,

Boğazı lap dirəkdir. (Soba)
Arazın ləpəsindən,

Süd sağdım təpəsindən.

İki əli var belində,

Ağızı var təpəsində.

(Sərnic)
Hazar hazara gedər,

Bu yol bazara gedər.

Atası beşikdədir,

Oğlu bazara gedər.

(Arı balı)
Nədəndi ha nədəndi,

Bağrım başı zədəndi.

Yarpağında od yanar,

Ağacı göynədəndi.

(Böyürtkən)
İynəsi çox,

Tikəni yox.

Əti dərman,

Özü heyvan.

(Kirpi)

Ay haca gedən kişi,

Əlində yulğun kişi,

Mənə bir şal al gətir,

Nə ərşi olsun, nə arğacı.

(Gecə)
Bizdə bir kişi var,

Hər gələnə əl verir.

(Qapı dəstəyi)
Şappaz ha şappaz,

Qayadan qopmaz.

Nə yük götürməz,

Nə pula getməz.

(Kərtənkələ)
– A quş, hardan gəlirsən?

– Qanlı qaya dibindən.

– Qanın niyə qurumuş?

– Allah belə buyurmuş.

(Kəklik)
Araba gedər, izi yox,

Ulğun yaxar, gözü yox.

Zirzəmidə gizlənib,

Qabığı var, gözü yox.

(İlan)
Evdən-evə qızıl yaylıq.

(Od)

Bizim gül beçə verdi,

Sana gör neçə verdi?

Yarpaqsız ağac gördüm,

Torpaqsız beçə verdi.

(Maral buynuzu)
Cərgə-cərgə söyüdlər,

Belibağlı igidlər.

(Dəyə)
Çilə, bülbülüm, çilə

Şeh düşüb qızılgülə.

Quşlardan necə quşdur,

Yumurtası qalar ilə.

(Bal arısı)
Uzun hoqqar,

Sarı saqqal.

Onu tapmayan

Olsun baqqal.

(Hacıbuğda, qarğıdalı)
Çölü gündən,

İçi undan.

(İydə)
Əziziyəm, dən gəlir,

Dəyirmana dən gəlir.

Toxunmamış çuvalda

Üyünməmiş dən gəlir.

(İydə)
Dağda-damda bitəndi,

Yaşıl yaxdım, qırmızı çıxdı.

Heç bilmədim nədəndi.

(Xına)
Göydə körpü var

Yeddi rəngi var.

(Göyqurşağı)
İrəlidən dörd qardaş gəlir:

Birinin beli bükülü,

Birinin əli belli,

Birinin əli güllü,

Birinin də dili fülli.

(Qış, yaz, yay, payız)
Qara oğlanı qulağından

asarlar.

(Qazan)
Ata atdandı,

Qayış qatdandı.

Qumu ələndi,

Suya bələndi.

(Un)
Əkdim palıd,

Bitdi şabalıd.

Ortasından bir zoğ çıxdı,

Nə palıddı, nə şabalıd.

(Qatır)

Bir öküzüm var, mıx yüklü.

(Kirpi)
Hacılar hacı idi,

Başmağı narıncı idi.

Şiv atır, yarpaq açmırdı,

Tap görüm, nə ağacı idi?

(Maral buynuzu)
Bir balaca özüdür, səksən səkkiz gözüdür.

(Üskük)
Dığır-dığır Gülpəri,

Dama çıxır Gülpəri.

Kündəni aparsınlar,

Bir də yoğur, Gülpəri.

(Dəyirman)
Suya girər millənər,

Sudan çıxar dillənər.

(Buxov)
Bir təndirim var

İki fətir tutar.

(Qoz)
O nədir ki, altı cəhənnəm,

üstü su.

(Samovar)
Ayı ay altda gördüm,

Əcəb zülmətdə gördüm.

İyirmi dörd ulduzu,

Dörd ayın altda gördüm.

(At nalı)
Hər daban, hür daban

Altı ayaq, iki daban.

(Tərəzi)
Bir tövlədə min öküz var, an­­caq tövlə bir qucaq ot tutmur.

(Arı pətəyi)
Al atım, almaz atım,

Qırx qayadan qorxmaz atım.

Yüklərəm, yük götürməz,

Sataram, qiymət gətirməz.

(İlan)
Təkər başında sarı yumaq.

(Yuva)
Ələy ha vələy olar,

Dəyirmana dən dolar.

Usta əli dəyməmiş,

Xərməndə gərəy olar.

(Külək)
Kilid pambıq içində

Pambıq sandıq içində.

Binaya bir od düşdü,

Biz də yandıq içində.

(Güzgü)

Ağacdan atı, dəmirdən qatı

İnsan əməli, tanrı qüdrəti.

(Gəbə)
Bir atım var, at eylərəm

Ölsə, qiyamət eylərəm.

Ətin ataram ətə

Sümüyündən xeyrat eylərəm.

(Düyü)
Bir quşum var sərində,

Yuva tikər dərində.

Gecə-gündüz yol gedər

Yerindədi, yerində.

(Dəyirman)
Ləyən, ləyən, ləyəndə

Ləyən göyə dəyəndə.

Yeyilər kal vaxtı,

Yeyilməz dəyəndə.

(Xiyar)
Bir ipim var,

Kəsən qədər uzanar.

(Yol)
İki qardaş bir-birini görməz.

(Göz)
Gəl deyəndə gəlmiyəydi,

Gəlmə deyəndə gələdi.

(Dodaq)

Salam əleyk, qəssabbaşı

Əleyk salam, yüzbaşı.

Səndən bir çərək ət istərəm,

Nə dişi olsun, nə erkək.

(Doğulmamış uşaq)
Daşdandır, dəmirdəndir,

Yediyi xəmirdəndir.

Aləmi doyursa da,

Özü doymaz nədəndir?

(Dəyirman)
Uzunboylu sarısaqqal,

Onu bilməyən çaqqal.

(Qamış)
Tərək başında nohur,

Onu bilməyən kovur.

(Əzgil)
O nədir ki, içi dəri, üstü ət?

(Pətənə)
Uzun qız uzanar,

Özünə köynək qazanar.

(Oxlov)
Tap tapış,

Yerə yapış.

(Xalça)
Yol üstə yağlı qayış.

(İlan)

İlmi, ilmi düyməsi

İlmi gəlin düyməsi,

Hər kim onu açmasa,

Yüz manatdı cəriməsi.

(Üzük)
Bizim evdə quyu var,

Quyunun içində suyu var.

Suyun içində ilan var,

Onun dilin bilən var.

(Lampa, piltə)
Həstədi ha həstədi,

Əlim kitab üstədi.

Yemişlərdən hansıdı,

Qəltəyi lap üstədi.

(Nar)
Bir balaca fit daşı,

Yandırar dağı, daşı.

(İstiot)
Babamın bir donu var,

Qəttəmək olmaz.

Cibindəki pulları,

Cüttəmək olmaz.

(Göy və ulduzlar).
Ağca qız evdə, saçları ba­yırda.

(Tüstü)
Bir kürküm var, ataram,

Harda gəlsə yataram.

(Yuxu)
Gedən leylək,

Gələn leylək,

Bir qıçı üstə

Duran leylək.

(Qapı)
Başın kəssən, qanı yox,

Cücələrin sayı yox.

(Xaşxaş).
Səkkiz ayaq, iki baş

Üstü taxta, altı daş.

(Vəl, öküzlər)
Bizim evdə kəndi var,

Kəndinin kəməndi var.

Uçub gedən quşların

Ayağının bəndi var.

(Hörümçək və toru)
Ara-ara, lək-lək

Nə soğan bitməz, nə sarımsaq.

(Tavan, iki tir arası)
Keçirdim bağ arası,

Tapdım bir göl pərisi.

Öpülməmiş qız gördüm,

Üzündə diş yarası.

(Ay)

Bir ipim var, yığammaram.

(Yol)
Qutu qutunun içində,

Qutu da qutunun içində.

Nəvəmin göy muncuğu,

O qutunun içində.

(Soğan)
Aşıq mara bənd olar

Telli mara bənd olar.

Yüz yetmiş iki taxta,

Bir mismara bənd olar.

(Göbələk)
Otlardan necə otdur,

Nə dişi var, nə ağzı.

Dişləyir heyvan kimi.

(Gicitkən)
Qara at qapıda yatar,

Qolu əyilib belinə batar.

(Qıfıl)
Bir şahım var çuxalı,

Həm də qızıl yaxalı.

Şahlar ona nökərdi,

O şahlardan səxalı.

(Gün, ay, ulduzlar)
Qara atı yağladım,

Qaya dibinə bağladım.

(Tüfəng)

Qırağı yaşıl, suyu qırmızı, ba­lıqları qara.

(Qarpız)
Qulağını burarsan,

Dilini çıxarar.

(Lampa)
Qutu-qutu içində,

Nərgiz qutu içində.

Babamın bir quşu var,

O da qutu içində.

(Ağız)
Atası tüklü qoca,

Anası yayma xatın.

Qardaşı dəli-divana,

Bacısı şəhdi-şəkər.

(Üzüm)
Dörd ayağı, başıbağlı,

Saqqalı çox, əlləri yox.

(Çardaq)
Ucunda var neştəri,

Cümlə-aləm müştəri.

Geydiyi qaftan qara,

Köynəyi var dümsarı,

Anası var içində,

Yüz yaşında bir qarı.

(Şabalıd)
Bir dağda bir cam qatıq.

(Ay)
Yol üstə yorğun abay.

(Təndir)
Anası qara, qızı qırmızı,

Oğlu qıvrımca-qıvrımca.

(Ocaq, od, tüstü)
Hədiy avanı, hüdüy avanı,

Altı ayağı var, iki dabanı.

(Tərəzi)
Hürər, hürər, burnu şişər.

(Cəhrə)
Tərək başında sarı yumaq.

(Heyva)
Dağdan gəlir, daşdan gəlir

Bu qudurmuş hardan gəlir?

(Sel)
Ağamın bir xəlbir aşığı var, içində də bir şaqqası.

(Ulduz və ay)
Mənim beş qardaşım var,

Biri hər gün danışar,

İkisi qulaq asar,

İkisi durub baxar.

(Ağız,qulaq, göz)

Bir anası var, beş balası,

Onu tanımayan at balası.

(Əl və barmaqlar)
Beş dərviş bir quyuya daş atar.

(Ağız və barmaqlar)
Canım onda,

Qanım onda.

Bir gün yoxsa

Nə canım var,

Nə qanım.

(Çörək)
Yayda donar, qışda əriyər.

(Qurud)
Evə girəndə boşalar,

Evdən çıxanda dolar.

(Ayaqqabı)
Dağdan atdım sınmadı,

Daşdan atdım sınmadı,

Bir yumruğa sındı.

(Soğan)
Evimiz altı baxçalar,

Sürməli sandıqçalar.

Nənəmin bir donu var,

Gah geyər, gah boxçalar.

(Göy qurşağı)
Göy üzündə yarım əppək.

(On büş günlük ay)
Alçaq kişi çəpər toxur.

(Biz)
Alçaq kişi allanar,

Qızılları sallanar.

(Zoğal)
Gecə qaravaş,

Gündüz bikə.

(Yorğan-döşək)
Gecə bikə,

Gündüz qaravaş.

(Süpürgə).
Altı camış, üzü keçi,

Qucaqda çayı keçdim.

(Çarıq)
Bəngi-bəngi, başını tut,

Döngü-döngü, döşünü tut.

Qılman qoca, əl-ayaq ver,

Hüseyn qoca, quyruğun tut.

(Yəhər, cilov, üzəngilər, quşqun)
Dörd qardaşıq, nə qədər qaçırıq

Bir-birimizi tuta bilmirik.

(Təkər)
Bir dərədə iki oğlan güləşir.