Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

119. PƏHLİVANLAR HAQQINDA
I mətn

Babam Dünyamalıynan Naxçıvana duza gedir. Görür dizi aynalı bir pəhlivan birini yıxdı yerə. – “Ə maa qənim” – deyə-deyə belə gərnəşir. Rəhmətdih Dünyamalı kişi olur. Bu da bizim kəntdə səsdən gur adam oluf. Deyir:

– A Qasım, gir onun döşünə, mən qıya çəkəcəm, sən yıxassan.

Deyif:

– Ə, sən nə danışırsan, mənim orda nə işim var. Məni şil-küt eliyər.

Deyir:

– Sən gir, qorxma. Mən elə bir nərə çəkəcəm ki, pəhlivan qayıdıf maa baxajax. Maa baxanda pəhlivanı göt, qoy yerə.

Deyir babam çuxasının ətəyini keçirdi ipinə, dedi:

– Ə, sənə qənim mən.

Babam da cannı adam oluf. Pəhlivan belə baxdı, belə baxdı. Birdən onu gördü ki, Dünyamalı qışqırdı:

– Ay nənəm qurban, Qasım, qoyma.

Pəhlivan belə baxanda babam pəhlivanı götdü basdı yerə, otdu sinəsi üsdə. Bütün naxçıvannılar dedi ki, buna yaxşı xələt. O qədər arpa, bığda, kişmiş, parça-marça yüklədilər dəvələrə, çıxdılar gəldilər. Da duza yer qalmadı.

II mətn

İrannan bir pəhlivan gəlif dizi aynalı. O vaxdı yıxılmıyan, məğlub olmuyan pəhlivan dizinə güzgü bağlıyırmış. Əgər onun dizində ayna varsa, demək, heş kim onu yıxmıyıf. Burda yığılıflar kənt camaatı, məclis quruflar. Əli bəy varmış bizdə. Deyif ki, ay Məhəmmət, bunnan bir güləş də.

Deyir:

– Qoy görüm də, hələ bir baxım, görüm bu nağarır, neyniyir.

Onu atıf, bunu atıf. Pəhlivan gəlif oturuf bunun yanında. Da de­yif­lər ki, bunnan döyüşəssən. Xan da bu pəhlivanı göndərif ki, Əli, ya bu­nun döşünə adam çıxart, ya da bir at yükü qızıl göndər. Əli də deyif:

– Evin yıxılmasın, bu kəntdən bir at yükü qızıl getsə bu kənt nəynən dolanajax. Məhəmmət, gör nağarırsan dana.

Məclisdə belə oturanda deyif:

– Yedız-işdız, indi durun güləşin.

Bu da görür həmən pəhlivan alıf bunun sümüyünü əlinə, belə-belə eliyir, əlləşir ki, sındırsın dana. Ağsakqallar söhbət eliyəndə eşitmişəm. Deyir, Məhəmmət əlini belə atıf (əlini güləşəcəyi pəhli­vanın qıçı üstünə qoyur – top.) deyir “ya Allah”. O biri pəhlivanın qıçı şırtadan qırılıf. Deyiflər:

– Pəhlivan, dur güləş.

Deyif:

– Ə, maa da Məhəmmət lazım döyül ey, sınıxçı lazımdı. Gedin sınıxçı gətirin.

O, heylə güjdü adam oluf. Ayını diri-diri tutuf. Taxıl zəmisində ayı toxumu yeyir də. Gedif tutuf qulağınnan gətirif kəndə. Deyif:

– Bu kimin qatırıdı, aparıf bağlasın da qapısına.

Deyiflər:

– Evin yıxılsın, qatır döyül ey, ayıdı.

III mətn

Bizə yaxın dağ kəntdərində bir dəyirmançı oluf, çox güjdü adam oluf. Ordubatdan biri deyif ki, sən öl, gedirəm Məhəmmədi yıxajam. Bu da dəyirman işdədirmiş. İki xurcun arpa gətirir. Bunnan dalaşmağa bir səbəb olsun. Deyif:

– Ala mənim bu dənimi üyüt.

Dəyirmançı əlini qoyuf dəyirman daşının üsdünə, dəyirman dayanıf. Deyif:

– Nə dedin, tıkqıltı qoymur ey eşidəm?

Deyif:

– Heş nə demirəm ey. Deyirəm görüm mənim dənimi havaxt üyüdəssən?

Deyir:

– Nooba gözdə.