Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

II mətn

Bir qadın olur, uşax dünyaya gətirir. Qapıdan çıxanda bu gə­li­nin, elə bil, hal ciyərini çəkip götürüp gedir. Hay düşüp kü, gəlin öl­dü. Uşax qutarannan sora gəlin öldü. Mənim babam tüfəyi götü­rür, gedir suyun üsdünə. Deyir, indi hal harda olsa, gələcəh suyun üs­dü­nə. Gözdüyür, görür hal budu, gəlir, bu gəlinin içini-içalatını çı­xar­dıp, alıp qucağına aparır ki, suya çəhsin, yesin. Suya çəhmə­miş tü­fəyi tutur. Deyir ki, çəhmə suya, hardan gətirmisən apar qoy ora. – Bu gəlini götürüllər ölü yerinə, bunu kəfənnəsinnər da, ölüpdü. – Deyir:

– Apar, daxil elə yerinə.

Daxil eliyir yerinə. Bir sahatdan sora bu gəlin ayılır. Gəlip deyir ki, baba, sən neylədin?

Deyir:

– Mən bildim bunu hal çəkib, aparır suya çəhməyə. Bu suya çəhsə, gəlin dirilmiyəcəh, öləceydi. Onun qabağını kəsdim mən, qəytərdi gətdi daxil elədi yerinə, o gəlin durdu, ayıldı.

Məclis dağıldı. Dedilər ki, sən sınanmış bir ocaxsan, saa heş kəs toxuna bilməz. Sənə inandıx. Bu gəlini qaytardın dünyaya.
III mətn

Babam keçənin üsdünü qırlıyıf, sarıyıf atın belinə. Hal atı minəndə onu tutuf. Özü də qadınmış. Dağdan gəlif arana, aranda qa­lıf. Bir də dübarə dağa gedəndə Qannı göl deyirih biz – rəh­mət­dih dədəm söhbət eliyirdi, mən də onda bozbala^* gədəyəm, – orda nə­nəm xəmir yoğururmuş, su çatmır. Gəldi nənəmə dedi ki, gedif göl­dən su gətirim. Su gətirməyə gedəndə, dədəmin Şirin addı əmisi oluf, buna deyif ki, bu iynəni burdan çıxart, barmağıma tikan batıf onu çıxardım. İynə çıxannan sora özünü atıf suya. Nəkqədər o xəmiri yoğurdular, xəmir qutarmadı. Axırı, deyir, nənəm getdi gölün qıra­ğına. Adını da Firəngiz qoymuşdular. Dedi:

– Firəngiz, biz nağayrax xəmir qutarsın, xəmir qutarmır axı.

Sudan səs gəlir ki, get onnan bir kündə gətir, at bu suya. Bir kündə gətirif atıflar, onnan sora xəmirin dalı kəsilif. Gülgəz nənə­mə de­yif ki, mən sizə başqa qarğış eləmirəm. Yeddi nəsil evizdən zibil kəm olmasın. Biz hələ dördüncüyük. Onnandı ki, zibilimiz əysik ol­mur. Lap evdə heş kim olmasın, gedif görürdüh ki, genə ev zibillidi.

IV mətn

Şofer Valehnən rayonnan gəlirdih. Daş Veysəllidə kəhrizdər vardı. O kəhrizin üsdündə ikisi oturmuşdu. Valehə dedim ki, əyə, saxla, gedif onnarı tutax. Maşın saxlamaxnan özdərini buraxdılar suya. Getdih ki, su ləpələnirdi.

Hal nənəsi iri şeydi, canlı arvad kimi. Dodax qəlin, alt dodağı sallanır. Barmaxdan yoğundu dodağı. Tükü-başı hamısı pırpız. Sol döşünü sağ çiyninə atmışdı, sağ döşünü sol çiyninə. Hardasa dö­şü­nün uzunnuğu bu boyda idi (qurşağa qədər – top.). Mən onu gör­düm. Çılpax idilər.
V mətn

Rəhmətdih qardaşım mənnən böyük idi, onnan gedirdik çayın qırağıynan. Gedəndə gördüm kanalda bir qadındı. Mənim gözümə göründü. Qardaşıma dedim. Dedi ki, orda heş-zad yoxdu. Gördüm be­lə ağ qadındı, döşdəri bax bura düşüf (qurşağa qədər – top.). Su­yun içində oturufdu. Döşdərini suya salıf atır çiyninə. Bu mənim gö­zü­mə görüküf. Qardaşıma dedim, dedi orda heş-zad yoxdu. Nə danışırsan?