Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

MÜXTƏLİF MÖVZULU RƏVAYƏTLƏR
113. ALI QAZAN GƏZDİRƏN KİMİ NƏ GƏZDİRİRSƏN?
Soltan bəy gəlir Sarıbaba dağında, beşinci ildə^*, Göybulağın üs­­dün­də qəşəng bir çadır tikdirir. Qoşunu yığır ora – bizim kəndin qa­bağına. Orda başdıyır qonşuya çorək bişirtdirməyə, çay qoydur-mağa. Bını yoxlıyır görür hər şey var, amma bişmiş bişirməyə bir dənə belə böyük qazan lazımdı. Sifarış eliyillər bizim kəndə ki, ordan bizə bir qazan tapıb göndərin. Hə, bizdə də belə bir qazan tapılır. Elə bir qazan tapılır ki, məsələn, iki adam qabax-qabağa bının içində oturarmuş. – “Əə, bını kim aparajax, kim nə eliyəjəx, nə təhər eliyəjəx?” Deyillər, vallah, bircə Alının bı qazana güjü çatar. Alı da elə kişiymiş ki... Qoy orasını deyim. Bınnan əzələ çörəyi bişirərdilər sa­ja. Saj da bax belə yekə dəmir olırdı, onun üsdə bişirirdilər, xam­ralar bişirirdilər bı boyda. Ha eliyif çörəh bişirincə Alı mının yeddisini yeyirmiş. Belə kişi olub. Deyirmiş ki, ay Sayad, – arva-dının adı Sayadmış, – saj düşmədi, bir arxeyin çörək yeyək? Hələ yeddisini yeyənnən sora. Qoy, bir Alının təəssüratın danışım.

Bir də ki, beşinci ildə, erməni-müsürman davası düşür. Alı de­yir ki, gedim Qaladərəsinnən… Bizdən o yana Sarıbabanın – həmən dediyimiz dağın o biri üzündə bir böyük erməni kənti vardı. Hamı gedir ordan qarat^* gətirməyə. Alı da qoşılır bılara, piyada gedir. Gedir orda kimi nə götürür, kimi nə götürmür, kimi onu götürür, kimi bunu götürür. Alı da gətirir dört dənə boyunduruğ qoyur üst-üstə, kəndi­r­nən, ciyəynən bağlıyır, dalına alıf gələndə, bıla­rın bir yeznəsi vardı, adı da Məhəmməd idi. Allah irəhmət eləsin, bı Məhəmməd, gətirir mına bir dənə on altı kilolux verir. On altı kilolux, bir dənə pıttıx de­yillər. Bir pıt on altı kilodu. Deyir ki, Alı, ordan gedəndə, sən Allah, mını çağır ver Sədətə. Məhəmmədin də arvadının adı Sədət olur. Bizim xalamız olub. Bı da gəlir bizim kətdən aşağı keçəndə çağırır:

– Ay Sədət, ay Sədət.

Bılar da hay verir. Deyir ki, bir az aşağı yen, Məhəmməd bir dənə girvənkə göndərif, onu apar.

Deməli, on altı kiloyı dörd yüz qramlıx hesab eliyirmiş, bu adam. O qədər güjdüymüş.

Hə, nə isə. Bınnan əlaqədar qazanı şələliyillər Alıya. Deyillər:

– Alı, mını apararsan verərsən Soltan bəyə, içində yemək bişirə.

Bı da bı qazanı şəlliyir dalına, düşür yola axşamnan. Duman basır, qəlbi dağ. Dağ da nə? Dəniz səviyyəsindən iki min kilo­metr yüksəkdə. Bı da axşamnan gedir azır. Səhərəcən qazan da­lında bu dərə mənim, o dağ mənim, bı gəzir. Səhər ertə yolı tapır, gedir çıxır Soltan bəyin alaçığına. Bı səfər qazanı düşürür, qoyur yerə, otırır. Mının qarnını doyurullar. Duruf yola düşəndə deer:

– Bəy, o qazan Məşədi Kərimindi, atasının gorunu belə-belə eliyim, sənin də. O qazan itsə, səninkini sənə verəjəm.

İndi bizdə nəyisə çox gəzdirən kimi deyillər:

– Ə, Alı qazan gəzdirən kimi nə gəzdirirsən?