Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

BƏHLUL DANƏNDƏ HAQQINDA
5. EŞŞƏK, SƏNƏ DEYİRƏM, QONAQ, SƏN EŞİT
Bağdadın xəlifəsi Bahlul Danəndənin qardaşı idi. Hər yerdən padşaha qonax gəlir da, böyüh adamdı. Bu Bahlul Danəndəni də çağırıllar. Padşah deyir ki, bu qardaşım məni hər yerdə biyabır eliyir. İndi qərara gəlir ki, Bahlul Danəndəni aparıf azdıra. Götürür gedir bir şəhərə. Gejə bulax üsdə düşüf çay-çörəh yeyillər. Bağdadi Xəlifə yatır. Yatanda Bahlul Danəndə cildən biçir bu ata qırx metr hörüh düzəldir. Hərəsinin bir atı var dayna. Bahlul Danəndə qarqu atı var, onu minir. Adi at dəyil onunki.

Padşah ayılanda görür ki, Bahlul Danəndə qırx metr boyunda sijim hörüb. Deyir:

– Bunu neynirsən?

Deyir ki, atımızı hörühlüyəjeyih, gəl mənim atımı minək. Padşah sözünü salmır da yerə. Deyir, onsuz da aparıram uzaxda azdıram. Qoy elə sözünnən çıxmıyım.

Burda Bahlul Danəndə deyir ki, ilahi, bu atı saa qırx günnüh zamın verrəm. Deyir:

– Padşahım, gəl, sən də məəm atımın tərkinə min.

Minir, qarqu ata bir şallax, qarqu qalxur göyə. Uçur, gedir düz şəhərin qulağında düşür yerə. Görür bir qoja kişi var yüz yaşında.

– Salam-məleyküm.

– Əleyküm-salam.

Bağdad Xəlifə padşah deyir ki, qoja, de görüm, Bağdad Xəlifə adında padşah eşidifsən?

Deyir:

– Xeyr oğul, eşitməmişəm, amma məəm bir qardaşım var, yüz iyirmi yaşı var, get onnan soruş. Bəlkə o, eşitmiş olar.

Gedir onnan da xəbər alır. – Bını kəsə derəm. – O da deyir ki, yox, eşitməmişəm. Padşah deyir:

– Ayə, bu dəli məni hara gətdi saldı. Mənim kimi addı-sannı padşahın adı gəlif bu şəərə çatmıyıf.

Qoja deyir ki, mənim yüz əlli yaşında bir qardaşım var, şəhərin o biri tərəfində yaşıyır, gedin onnan xəvər alın.

Gedillər onnan xəvər alanda deyir:

– Hə, oğul, eşitmişəm. Onun da Bahlul Danəndə adında bir qardaşı var. Hər cuma gəlir məscitdə əzan çağırır, hər cumadan cumaya. Ordan yığılan pulları şilə, kora-zada paylıyır, çıxır gedir. Hər cuma gəlir.

Padşah sevinir. Deyir:

– Allah saa şükür, Allah saa şükür.

Görür cuma günü qardaşı gəldi, şəhər əhli hamısı məscidə gedir. Camaat tökülür gedir. Bı əzan çəkir. Şah bir cuma gəlir, iki cuma gəlir, üçüncü gejə padşah ağlıyır. Deyir:

– Amanın bir günüdü, məni apar, qardaş, qoyma qalam.

İkinci cuma da ağlıyanda deyir:

– Hələ vaxda var.

Çıxardır üş maat buna verir. Deyir:

– Xaşdığın yoxsa, ala xaşda.

Üçüncü gün, dördüncü gün çıxanda mını da götürür, qardaşını götürüf gəlir. Gəlif görüllər ki, at o qədər yeyif, kökəlif. Allaha zamın verif da. Heş bı tapır yerrəşmir ki, yəhəri bərkidə. Birtəər bərkidir. Qarqı atını özü minir, padşah da öz atını, gəlif çıxıllar şəhərə. İndi hər məclisə Bahlul Danəndəni çağırırmış.

Bir gün Bahlul Danəndənin bir qonağı gəlir. Padşah adam göndərir, get Bahlul Danəndəni çağır. Bahlul həmin adama deyir ki, get padşaha dennən ki, Bahlulun qonağı var, gələmmijəh.

Deyir:

– Get denən qonağını da götsün gəlsin.

Qonağa deyir ki, gedirik, qonax qardaş, dindisələr din, dindi­mə­sələr dinmə. Məclisə girəndə yerii bil – harda oturmağı, harda durmağı.

Girillər içəri, qonax gedif başda oturanda Bahlul Danəndə deyir:

– Ə, bu kişi işi indidən korradı.

Yeyif içənnən sora aralığa qarpız gəlir, qovun gəlir dana. Bu deyir kimin pıçağı var, o deyir kimin pıçağı var. Bı qonğın da qızıl saflı pıçağı varmış. Çıxardır deyir ki, padşah, pıçax məndə. Gətirir qavını-qarpızı kəsir. Padşah deyir ki, filan vaxtı məəm xəzinəmi yarıflar, bu pıçax mənim xəznəmdə idi. Onu oğrular aparıf. Bahlul Danəndəyə deyir ki, bunu qonağa deyirsən de, demirsən səni dar ağajına çəhdirəjəh. Bahlul Danəndə dəli olur. Deyir:

– Qardaş, bı gejəliyə qonağı maa təhfil ver, savah gətirim, boynunu da vır, başını da kəs, özün bilərsən, məsləhət sənindi.

Deyir ki, aparıf örgədəssən. Deyir ki, babamızın çıkkası hakqı, örgətmiyəjəm. Deyir:

– Yaxşı, apar.

Aparır. Bahlul Danəndənin qanı qaradı. Bir az aradan keçəndə durur əyağa. Axı, qardaşına söz verif ki, örgətmiyəjəm daha. Durur bir ulağı varmış pəyədə, bir ağaş alır əlinə. Qonağı da dümsüh­lüyür, amma dindirmir, danışdırmır. Eşşəyin qulağınnan tutur, eşşə­yə bir ağaş. Deyir:

– Ey eşşəh, qulağı aç, yaxşı eşit. Mən səhər səni aparajam pad­şaha təhvil verməyə. Padşah səni dar ağajına çəhdirəndə sənnən söz soru­şajah, pıçax məsələsini. Soruşsa dəərsən ki, mənim atamın bö­yüh zəmisi vardı, eşşəyə bir ağaş, o zəmini gejə gedif suaranda qul­durrar gəlif atamı öldürüf, bu qızıl saflı pıçağı da atamın ürəyinə sancıf gediflər. İndi bu pıçağı mən civimə qoyuf hər məclisdə çıxardıram ki, görüm mənim atamın düşmanı kimdi, – deyif eşşəyə bir ağaş vurur.

Səhər qonağı götürür gedir. Padşah bına deyir ki, indi de görüm, axır sözün nədi, səni dar ağajına çəhdirrəm. Deyir:

– Padşahı-aləm sağ olsun, icazə ver deyim. Mənim atamın çoxlu zəmisi vardı. Zəmini gejə aydınnıxda suaranda onun düşmanı vardı, gəlif atamı öldürüf bu pıçağı da sancıb ürəyinin başına gedif. Mən də bu pıçağı civimə qoyuf hər məclisdə çıxardıram ki, görüm kim yiyə dursa, deməh atamın düşmanı odu. Görünür ki, atamın düşmanı sənsən.

Şah hirsdənir, deyir:

– Məni düşman elədin?

Bına bir şapalax vurur. Deyir ki, bını götürün gedin, məni düşman tutur.

Bu nağıl da bırda bitir.