Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

XII mətn

Bayram vaxdı qulançax qururdux. Alma yığırdıx. On qız, beş qız bir yerdə. Qarmon çalanımız da vardı. Çalırdığ, oynuyurdux. Yeməh bişirirdih, cərgəynən sırfa salırdıx. Əlinə çuvux alırdı, deyirdi, nişannıyın adını de. Vırırdı əyağna. Kimin xoşuna gəlirdi, deyirdi, filankəsə gedəjəm. Əyağnan altına tökürdülər ki, nişannıyın adını de. Biz bilmirih, adını deməlisən. Vurduxca deyirdi, filankəsə gedəjəm.

XIII mətn

Yelləncəhdə yellənirsən. İndi yelləncəh tanıyan yoxdu. Arvatdar qış uzunu yaxşı sijim toxuyardılar. Sijimləri verərdilər ki, hündür ağaca bağlıyın, yelləncəh asın, sijim də çəkip bərkisin. Pambıxdan əyirirdilər, keçi qəzilinnən əyirirdilər. Onnardan sijimnər toxuyurdular. Keçi qəzilinnən ən möhkəm sijimlər olurdu. Yelləncəhdə yellənəndə qızdar deyirdi:

Baxdım açıl, yelləncəh …

Om beş qız burda komalaşanda om beş qızın içində bir oğlan nə baş çıxartsın (söyləyici bir oğlan deyəndə özünü nəzərdə tutur – top.).

XIV mətn

Ağaşdar başını ilin hansı vaxı yerə vurur? İlin axır çərşənbəsində qızıl söyüt başını yerə qoyur. Deyir, gedib otururmuşdar onun divində. Deyir, gedif oturuv orda, deyif ki, Allah, ərimi qızıl elə. Əri qızıl olub. Qalıb orda. Bir barmağını da kəsib aparıb satıb. Gələn il həmən vaxdı gözdüyüb. Gözdüyüb, həmən söyüd bir də başını yerə qoyanda deyib, ay Allah, ərim ər olsun, cəhrəm qızıl olsun. Gedib görüb ki, cəhrəsi qızıldı, əri də ayılıb, əlinin də barmağında biri yoxdu.

XV mətn

Bular cavan gəliniydi, mən də uşağıydım da. Yadımdadı. Bizim bağlarda çoxlu şeytan²⁹ olurdu. Şeytannarı deşif sapa düzürdülər, geyirdilər əyinnərinə. Oğlannar gecə geyirdilər bunu. Qızdar da yığılıf bir evə, oyun çıxardırdılar da. Olar (qızdar) yığılıflar bir evə, deyif-gülüllər, fala baxıllar, yeyif-içillər, çalğı-zad. Oğlannar da şeytannarı sapa düzüf, əyinnərinə geyif gəlirdilər. Paltar şık-şık şıkqıldıyırdı, gəlirdilər qapını döyürdülər. Bular də nə bilim, yadımdadı. Keçi tükünnən sakqal qoyurdular. Eləsi vardı ki, bax elə o qızdarın (mən uşağıydım), çığırırdılar, ağlaşırdlar, qorxurdular. Elələri də vardı ki, (gəlinnəriydi) alırdılar o oğlannarı, qoyurdular altdarına, döyürdülər.

Şeytannarı sapa yığırdılar. Özü ölmüş olurdu, cannı dəyildi. Çıxardıf atırdılar onu. İçində buynuzdu şeyləri var, cannıları çıxardıv atırdılar. Öldürürdülər, neynirdilərsə, o, içində olmurdu. O quru şeytan qabağınnan bir vedrə yığırdılar, sapa düzürdülər, bədənnərinə doluyurdular. Ayy, nə qədər şak-şak şakqıldıyırdı. Elə uşax təsəvvürümdə qalıf. Bunu Nooruzda eliyirdillər. Axır çərçənbə gecəsi, bir də Nooruz bayramı gecəsi səhərə qədər yatmırdılar. Çilə deyirdilər. Çilə çıxardırdılar. Aşıxlar gəlirdi. Otururdu bir evdə məclis qururdu böyühlər. Gedirdi orda aşıxlar nə bilim səhərəcən dastan deyirdi, çalırdı, oynuyurdular. Cavan gəlin, qızdar heylə yığılırdı bir evə. Orda iynə-iynə oynuyurdular, nə bilim suya baxırdılar, fala baxırdılar. Lap görmüşəm saçın tükünnən də alıllar, üzüyə keçirillər, suya salıllar. Beş dəfə silkələndi, beş uşağın olacax. Nə bilim, iki dəfə silkələndi. Ya bu düşüy olacax, olmayacax, uşax olmaycax. Nə bilim, yalan deyirdilər, gercəy deyirdilər. Bilən qızdar, gəlinnər varıydı. Mən kənardan baxmışam. Eləməmişəm.