Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

QAÇAQ NƏBİ
Bir gün Nəbinin yolu düşür Zəngilana. Orda bir kişidə bir boz at varmış. İki variant deyillər. Biri deyir, İrannan gətiriflər, İrannan Qazanzəmili Allahverdi gətirif Nəbinin Boz atını. Deyiləni deyirəm də, keçmiş adamların dedihlərinnən. Bir variantda da deyillər ki, bir gün yolu düşür Zəngilana. Bir evdə qonağ olur. Bu kişinin bir boz atı varmış, qonağ olduğu evdə. Nəbinin gözü düşür bu ata. Gətirillər yumurta bişirif qoyurlar, çörəh qoyullar, duz-çörəh. Nəbi çörəysiz, duzsuz bu yumurtaları yeyir. Yumurtaları çörəysiz, duzsuz yeyif, gecənin nə vədəsi durur, öz atını qoyur, həmən boz atı götürür, minir çıxır dağlara. Kişi səhərdən baxır görür ki, at yoxdur. Deməh, Nəbi orda o yumurtanı yavan yeyif, nə duz yeyif, nə çörəh kəsif. Yanı oğurruğ eliyəcəhdi, kişi duz-çörəh kəsdiyi yerdə haramnıx, oğurrux, əyrilih eləməz axı. Bir variant belə deyillər. O biri variantı da nağıl eliyərəm. O ki deyirəm Cəbrayılın Qazanzəmisinnən Qaçax Allahverdi oluf. Bir günnərisi Allahverdi gedir, Nəbiyə deyir ki, məni də dəsdənə götür. Deyir, səni o şərtnən götürərəm ki, İran şahının Boz atı var, o atı maa gətirəsən. Deyir, gedərəm, Allaha pənah, gətirərəm, gətirərəm da. Durur gedir, gözdüyür, görür şah evdə yoxdu. Axşam vaxı şah gəlir hardansa gəzməhdən. Qaçır girir, atın səbəti var, saman qoyullar, deməh, qabağ bu bardan, təlis, meşox deyillər, nə bilim (olar da səbətdən örülür), atın samanını ona yığıf gətirif atın qabağına tökürmüş. Girir səbətin altına, şah gəlir, girir pəyiyə, nökər atın yəhərin alır, tumarrıyır, bağlıyır, daldan da qapını vırır. Pəyənin içinnən şahın evinə piləkən varmış. Piləkən də həmən şahın evinə – üç mərtəbəli evinə çıxırmış. Şah gəlir, ağır kök adammış, oturur belə səbətin üsdə nökərə ki göz qoyur, nökər atımı tumarrıyırmı, arpasını nətəəri verir? Bulara nəzarət eliyir. Allahverdinin, o səbətin ki altına girmişdi, bu baş barmağı qalır səbətin çubuğunun, qırax çubuğunun altında. Barmağın deşir, o, ona dözür. Şah o piləkənnən çıxır yuxarı. Nökər də çıxır. Dal qapının çöldən cəfdəsi vardı. Durur atı çıxardır, o qapını açır, bullar çıxannan sora arxayın olur da. Atı yəhərriyif çıxardır, bağlıyır qapıda ağaca. Deyir, birəz qoy vaxd keşsin, gedərəm. Belə baxır görür kü, kişinin, o şahın bacasınnan bir dənə ip sallandı. İp sallandı, şahın ayləsi ipi saldı kişinin boğazına, o şahın boğazına. Yuxarı çəkəndə, bu yetirdi kəndiri vırdı, həmən o oğru. Kəndiri vırdı, tap, düşdü yerə. Gözü həvikkələndi¹⁹, gördü bir adam var, qeyri heş kim yoxdu. Dayan! Sənin bu aylən kəndiri saldı sənin boğazına, bax çəkdiyi yerdə kəndiri vurmuşam. Atı da gəlmişdim aparam, mən Qaçax Nəbinin adamıyam, Qarabağdan gəlmişəm. Bax bu da atın qapıda, gedif baxa bilərsən. Çıxır, görür, doğrudan da, atı yəhərriyif, bağlıyıf, gözdüyür. Bu gözdüyürdü guyə əl-ayax yığışsın, hamı getsin yatsın, onnan soora mən o atı apararam. Həə. Dur, get, oğul, halaldı at da saa, get. Bu getdi, bunu buraxdı. Dedi, atı da apar, get. Bu getməhdə olsun. Şah arvadı öldürdü, başını kəsdi. Kəsə yolnan gəldi, bu elə bil bəənnən gedir meşənin içiynən, şah da bəənki yolnan gəldi. Kəsə yolnan çıxdı bunun qabağına. Elə belə arvadın başın saşdarı əlində belə tulladı o Allahverdinin qabağına. Dedi, oğul, bax budu ha cəzası həmən kadının. Bunun cəzası budu, bunu öldürdü. Həə. Atı gətdi verdi Nəbiyə. Nəbi gənə bunu götürmədi. Dedi ki, yox, indi bir iş də var. Nədi? Dedi, sən tüfəngi alassan əlinə, atın çaparağında qozu gərəh vurasan. Qozu göyə atajam, sən atın qaçarağında (at çapajax dörd dənə), göydə gərəh o qozu vurasan. O qozu da vırır, onnan sonra həmən Allahverdini götürür dəsdəsinə Nəbi.