Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

İLANLAR HAQQINDA
I mətn

Qoyuna da vırılır e ilan. Deməli, bir gün görüllər ki, bir qoyun, elə bil ki da, balasına bir həylə bənd olmur. Bı qoyun gedir, bir günnən, iki günnən gəlmir, arada gəlir. Deyillər ki, bı qoyunu güdməh lazımdı, görəh bı qoyun nə qayırır, neyniyir? Güdüllər, gedir girir bir cəngəlliyin arasına, bir ilanca darışır bı qoyunu əmir, əmənnən sora bı qoyun duruf gəlir.

II mətn

Bir arvat söhpət elədi ki, bir ilan gəlir girir evimə, oğlumun başaltısında yatır. Bir mollanın yanına gedir. Deyir ki, o ilanı oğlannan ayır. Molla nəsə bir dua oxudu, aftafada suyu belə səpə-səpə. O ilan onnan çıxdı getdi. Oğlannan ayrıldı. Bax ilanı hələ görmüşəm. Dedilər ona buta verilifdi ilan. Ki indi Allah-taala deyifdi da, qurvan olum Allaha. İlanı oğlana buta verif.

III mətn

Deyillər ilannar sevgili olur, sevgili də ölür.

Mənim bir jurnalist qardaşım vardı. O deyirdi ki, bilmirəm hası kətdən, kəndin də adın deyirdi, Vallah, mənim başıma gəlmir. Deyirdi ki, ilan vırılıf qıza. Gedirmiş, qızın böyründə ilan yatırmış. Mənim o jurnalist qardaşım deyirdi ki, onu gözümnən gördüm. Qızı qorxusunnan oğurruyuf götürüf gətirif qoyuflar balnisıya. Hardan gəlif, neyniyif, deyir, gəlif balnisıyada gənə qızı tapıf. O ilan o qızın sevgilisi oluf, deyir.

IV mətn

Deyir ki, Tatar kəndində qaçqınnıxdan bir qədər qavax (kişinin adı yadıma düşsə, deyəjəm), bunun qaynənəsinə Çələbi babam deyif ki, hansısa dərədə, daşın altında bir küpə qızıl var. Vax keçir, qaşqınnığ ərəfəsində qaynənəsinə deyir ki, gedəy o qızılın yerini mana göstər. Arvat deyir ki, ay bala, başına dönüm, bunun bəs yiəsi var. Çələbi deyifdi ki, götürməy olmaz, onu hər adam xarşdıya bilmir. Deyir ki, yox, sən mana onun yerin deməlisən. Olmur, tüfəngi götürür qoca arvadın üsdünə, deyir, səni öldürərəm. Ya gedəh qızılın yerin de, ya da ki, səni öldürməliyəm. Nəsə, arvat məcbur olur, qaynənəsi düşür yeznəsinin yanına, gəlir həmən dəriyə. Deyir, bala, odu e, o daşın altındadı. Elə kişi baxıf görür kü, həqiqətən orda bir qara ilan yatıfdı. Yekə bir qara ilandı. Tüfənk də bunun əlindədi. İlanı vurur. İlan ölmür, yaralanır, ortadan qırılır, ilan çıxır gedir. Küpəni, qızılı götürür gedir. Qızılı götürüf gedənnən sonra, nə bilim ev tikir, nağayrır, filan. Bu da hər səhər kəndin qırağında gətirif qoyun naxırına qoyun qoşarmış. Elə bir gün də gedəndə bir də görür kü, qıçının birinə nəsə batdı. Şalvarı belə yuxarı çəkəndə görür kü, həmən ilandı, dişini batırıf sarılıf qıçına. Quyruğu kəsiy ilandı. Həmən o qızılın üsdündə yatan ilan, qara ilandı. Bıçağı civinnən çıxardır, həmən ilanın başını kəsir atır aana. Aradan iki ay, üç ay keçənnən sonra artıx buun da zəhərrənir də bədəni. Ora qalmır, bura qalmır, Moskvadan belə bunu gəzdirillər. Həmən ilanın o dişi qırılıf qalmışdı onun bədənində. Da burda fantaziya, əfsanə söhpəti yoxdu ha. İlanın dişi gəlif, deməli, onun gözünün titəyinnən⁴ çıxannan sonra kişi ölmüşdü. Həmən o qırılıf qalan diş yoxdu bədənində, ürəyə yeriyir. Gəliv elə onun gözünnən çıxannan sonra ölmüşdü. Onun qardaşının biri –Qəhrəman söhpət elədi onu mana. Eşitmişdim. Ama o ətraflı söhpət elədi mana ki, bax belə olmuşdu qardaşımın əhvalatı. Yəni bu həqiqətdi. Qızılı yiyənin gözünnən gələr.