Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

ƏRŞDƏ BANLAYAN XORUZUN SƏSİ
Avdıləzim bavam möykəm ajmışımış. Ajdığ illərimiş dana. Gedif, nəysə axırı ki, bir biyavannıx düzdə ajınnan ölürmüş dayna. Deyif, Yarəbbi, ya Rəsulallah, sizə agahdı, ajınnan ixdiyarım yoxdu ku, bu addımı bir dəfə də atam. Çox da namazdı, orujdu, dindarımış. Elə-belə deyir, uzanır. Uzanan kimi yorunuğ, aj adam, yuxu bunu tutur. Yuxu tutur, nə qədər yatır onu Allah bilir. Xoruz səsinə ayılır. Xoruzun qanatdarının şapbıldısına, gupbuldusuna ayılır. Görür, burda xoruz-zad yoxdu. Biyavannıx düzümüş e, o Ağcaqum çölü kimi. Nəysə, düzəngah da, yanı səhraymış. Deyir, ayılıf görüf böyründə bi ağ surfa var. Dümmağ surfa, içində də dümağ yuxa, iki qıça pendir. Ayılır səvinif dayna, kişi yeyir, gözdəri işixdanır. Goruna qurban olduğum, surfanı da qatdıyıf qoyur cibinə. Götürür gəlir Hajı Qasım Çələbi babamın yanına. Deyir, sana qurban olum, ay Hajı Qasım Çələbi, belə-belə niyyət elədim, yatdım. Deyir ki, xoş halına sənin. Yaxşı kişisən ki, ərşdə bənniyən xoruzun səsini eşitmisən. Yaxşı kişisən ki, ərşdən qabağına gəlifdi o surfada çörəh. Çörəh gəlifdi, amma gərəh onu gətirmiyeydin. Qatdıyıv orda qoyseydın, gündə o yeməh qabağına gələjəhdi. Dəyəndə onda Çələvi bavam deyir ki, nəslində, kökündə, nəticəndə, nəvəndə biri belə sana bənziyəjəh. O da budu. Müstəqimin anası həmməşə deyirdi ki, o da sizə düşüfdü.
TAPILMIŞ XƏZİNƏ
Bəylih tərəf var bizdə. Bı Bəylihdə bir nəfər da bı bəyin oğlu gedirmiş atdı. Görür kü, bir zaddı, belə bir daşdıx yerdi. Bırdan bax belə, bı boyda, bı boyda qızıl gəlifdi. Qızıl görükür da, bının bir-ikisin götürür aparır. Deyir, ata, bəs xəznə tapbışam. Deyir ki, nətəər yanı xəznə tapbışam? Deyir, bəs belə-belə. Deyir, a bala, deyir, bizim axırımızdı. Əşi, deyir, bir belə qızıl tapbışam, nətəər? Deyir, bı, bizim axırımızdı. Onu noolar, tapırdı, bir kasıv adam tapeydi. Mən niyə tapırdım? Bizim axırımızdı. Görəh bizim başımıza nə gəlir. Deyir, aradan bir il keşmədi, iki il keşmədi, Savet höküməti gəldi hamısın tutdu, dağıtdı, darmadağın elədi. Öldüdüyün öldüdü, itidiyin itidi, belə.