Sakral kosmik səviyyə: Oğuz xanın 6 oğlu
Profan etnik səviyyə: 24 nəvə (tayfa)
Periferik etnik səviyyə: kənizlərdən olan 24 nəvə (kənar, calaq etnik vahidlər)
Əbülqazi daha sonra ritualın funksional strukturunu təsvir etməkdə davam edir və biz bu təsvir vasitəsi ilə oğuz ritual-mifoloji dünya modelinin semiotik strukturunun daha yeni qatları və onları təşkil edən elementlərlə tanış ola bilirik.
Təsvirdən bəlli olur ki, qızıl alaçıqda Gün xan oturdulur. «Çadırın içəri qapısında» Erkil-xoca oturur. Bundan sonra 24 nəvə-tayfa dual sxem əsasında 12 ağ çadırda yerləşdirilir. Sağdakı çadırda - buzuklar, soldakı çadırda - uçuklar otururlar. Hər çadırda iki nəvə-tayfa oturur. Yerləşdirmə zamanı Oğuzun 6 oğlunun oğuznamə mətnlərində dəyişməz struktur kimi keçən ümumi düzüm prinsipi pozulmur:
Sağ tərəfdə
1-ci çadırda: Gün xanın 1-ci və 2-ci oğlanları
2-ci çadırda: Gün xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
3-cü çadırda: Ay xanın 1-ci və 2-ci oğlanları
4-cü çadırda: Ay xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
5-ci çadırda: Yulduz xanın 1-ci və 2-ci oğlanları
6-cı çadırda: Yulduz xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
Sol tərəfdə
1-ci çadırda: Gök xanın 1-ci və 2-ci oğlanları
2-ci çadırda: Gök xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
3-cü çadırda: Dag xanın 1-ci və 2-ci oglanları
4-cü çadırda: Dağ xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
5-ci çadırda: Dəniz xanın 1-ci və 2-ci oğlanları
6-cı çadırda: Dəniz xanın 3-cü və 4-cü oğlanları
Göründüyü kimi, etnokosmik özünütəşkiletmədə Oğuz xandan qalma düzüm sxemi yenidən təsbit edilir. Mühüm dəyişiklik etnik özünüdəyərləndirmənin subyekti olan periferik etnik vahidlərlə bağlıdır. Bu baxımdan, hər çadırda kənizlərdən doğulmuş «24»-lüyə daxil olan bir uşaq atları tutmaq, o birisi isə qapının ağzında oturmaq hüqüqü qazanmaqla 24 periferik tayfa oğuz kosmosunda (dünya modelində) yer almış olur. Yeralma nominativ səviyyədə təsbit olunur: Oğuzun 24 nəvəsinin törəmələri - «ü z l ü k l ə r», kənizlərdən doğulmuş uşaqlardan törəyənlər «o y m a k l a r», yaxud «u r u q l a r» adlandırılırlar.
Dostları ilə paylaş: |