ALTINCI FƏSİL
TÜRK TOTEMİZMİ ELMİ PROBLEM KİMİ
§ 1. Problemə Azərbaycandan baxış
Bütün bu deyilənlər bizi istər-istəməz ritual-mifoloji düşüncənin totem kodu ilə qarşılaşdırır. Qeyd etdiyimiz kimi, türk mədəniyyətində totemizm məsələsinə heç də birmənalı münasibət yoxdur. Bir sıra tədqiqatçılar türk etnokosmik düşüncəsində totemizm dünyagörüşünü yerli-dibli inkar edirlər. Məsələnin bu şəkildə qoyuluşuna Azərbaycan alimlərindən qabaq ilk dəfə Türkiyə alimlərinin yaradıcılığında rastlaşırıq. «Türklərdə totemizmin varlığını sübuta yetirə biləcək dəlil olmaması türk mədəniyyət tarixçisi İ.Qəfəsoğlunu və onun ardınca bir çox türk etnik-mədəni ənənəsi araşdırıcılarını əski türk dininin totemizm sayılması və ya onun, heç olmazsa, başlanğıc şəkli ola biləcəyi fikrini qəti rədd etməyə gətirmişdir»149. Yaxud Ə.İnan Z.Göyalp və digər alimlərin türk tayfalarının onqonlarını totem sayması ilə razılaşmamışdır150.
Qeyd edək ki, türk dini-mifoloji düşüncəsində totemizmin olmasını inkar edən A.Acalov, C.Bəydili və F.Bayat kimi Azərbaycan alimlərinin baxışları, problemin qoyuluşunun, əsasən, ciddi elmi səviyyəsi kimi diqqəti cəlb edir.
Dostları ilə paylaş: |
