Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu seyfəDDİn rzasoy əBÜlqazi «OĞuznamə»SİNDƏ

§ 1. «Şəcəreyi tərakimə» «Bitik»in funksional

struktur paradiqması kimi
«Bitik» kosmoloji çağ türklərinin sakral kitabıdır. O, et­nokosmik konsentrasiyanın yazı kodu ilə təcəssümüdür. «Şə­cəreyi-tərakimə» də tarixi çağda oğuz-türkmənlər üçün «Bi­tik»in funksiyasını yerinə yetirir. Bu halda «Bitik» «Şəcəreyi-tərakimə»nin invariantı olmaqla onda həm paradiqmalaşır, həm də «Şəcəreyi-tərakimə»nin kosmik strukturunun arxeti­pik səviyyəsini, arxitektonikasını təşkil edir. Başqa sözlə, «Şəcəreyi-tərakimə»nin kosmik «orqanizminin» genetik struk­turunda «Bitik» dayanır.

Beləliklə, «bitikçilik» etnokosmik özünütəşkilin kodla­rın­dan biridir və «Şəcəreyi-tərakimə» tarixi çağda həmin kodla gerçəkləşmiş mətn anlamına gəlir. Bunu bərpa etmək xüsusi araşdırma tələb edir. Ancaq «Bitik» «Şəcəreyi-təra­kimə»də məlumat səviyyəsində də qorunmuşdur.

§ 2. «Bitik»in «Şəcəreyi-tərakimə»nin məzmunundakı

təsviri paradiqmaları
«Şəcəreyi-tərakimə»də etnokosmik özünütəşkilin «Bitik» kodu məlumat səviyyəsində də qorunmuşdur. Abidənin «Oğuz xanın oğullarının və nəvələrinin adları haqqında» his­sə­sində Əbülqazinin verdiyi bir səciyyəvi məlumata diqqət edək:

«İndi Oğuz xanın ad verdiyi, ancaq onun soyundan (n ə s i l ) olmayan bir neçə elin adını çəkək: hər halda onlar həmin toyda idilər və bu səbəbdən adları kitaba yazılıbdır»²⁰⁵.

Haqqında söhbət gedən bu «kitab» - «Bitik»dir.

Başqa bir məlumata diqqət edək. Gün xanın keçirdiyi qurultayda oğuz eli ət payı, onqon quşlar və s. kodlar əsasında təsnif olunduqdan sonra, qurultayda müəyyənləşmiş struktu­run pozulmaması haqqında oğuz elinin «əhdləri» yazılır:

«[Bu] əhdnaməni böyük kağız vərəqə yazdılar. Və hamı, başda Gün xan olmaqla, onun kiçik qardaşları, oğulları, bəy­lər, qocalardan ən yaxşıları və igidlərdən ən yaxşıları bu və­rəqdə öz adlarını yazdılar və and içdilər... Adlarını yazıb, möhür vurub, əhdnaməni Gün xanın xəzinəsinə qoydular»²⁰⁶.

Haqqında söhbət gedən bu «əhdnamə» - «Bitik»dir.

Beləliklə, «Şəcəreyi-tərakimə» «Bitik» haqqında infor­ma­siyanı abidənin «məlumat» (məzmun) kodu səviyyəsində iki nominativ paradiqmada qorumuşdur:

- Kitab;

- Əhdnamə.

Son olaraq qeyd edək ki, Əbülqazi Bahadır xanın «Şə­cəreyi-tərakimə» əsəri əsasında oğuz ritual-mifoloji dünya modelinin bərpa olunması deyilənlərlə məhdudlaşmır. Abidə­dəki adlandırma ritualı, onun ayrı-ayrı şəkilləri, o cümlədən adların etnokosmik strukturu oğuz ritual-mifoloji dünya mo­delinin bərpasının perspektiv imkanları kimi nəzərdə tutul­muşdur.

ВМЕСТО ЗАКЛЮЧЕНИЯ
Огуский миф и огузская история²⁰⁷
Произведения автора XVII века Абулгази Бахадур хана «Родословная туркмен» («Шеджерайи-теракиме») является одним из ценных и незаменимых источником для изучения методологии проблемы этнос и история в средневековой огузо-туркменской историографии. Основная структурная значимость памятника состоит в том, что этот памятник со всей своей семантикой реализует эпос «Огузнаме», который является «системой трансформативных парадигм огузского мифа», «историческим кодом».

Как известно, огузнаме по типу текста делятся на два типа:

1. Историко-хронологические огузнаме;

2. Литературные огузнаме²⁰⁸.

«Огузнаме» в произведении Абулгази Бахадур хана «Ро­дословная туркмен» представляется историко-хроноло­гическом статусе. Не случайно, что «Родословная туркмен» используется как надежный источник в исследованиях по историю огузов-тюрков²⁰⁹.

Конечно, и «историко-хронологические», и «литератур­ные» огузнаме как мифо-генеалогическая информация сох­раняют свой «исторически» статус при всех обстоятель­ствах. В таком случае, классификация «историко-хроноло­гическая» и «литературная», оправдывает себя в отношении типа текста.

А.Н.Кононов, который подготовил к печати «Родослов­ная туркмен» на основе семи экземпляров, так характе­ри­зовал отношение автора к эпической информации: «…Абул­гази отлично знал народные легенды, родословные книги, широко распространенные среди туркмен, наряду с эпичес­кими дастанами, в первую очередь можно показать бесспор­но повлиявший на них предания связанные с именем ле­гендарного отца огузов «Деде Коркут»а»²¹⁰.

Это, естественно, взгляд на исторический код мышле­ния XVII века (представленный на уровне интеллекта Абул­гази Бахадур хана), через призму исторического кода мыш­ления XX века (представленный на уровне интеллекта А.Н.Ко­нонова). С этой точки зрения, предлагается взгляд на систему «извне». Но взгляд «изнутри» – из времен самого Абулгази, представляет панораму диалектического развития между дихронными уровнями исторического мышления (уровни Абулгази и Кононова): текстовая единица, которая для Кононова является всего лишь «эпическо-мифической» информацией, для Абулгази является священной и реальной историей.

В «Родословной туркмен» Абулгази несколько раз проявляет свое «научно-методологическое» отношение к произведению. Это отношение, которое объединяет в себе различные «модальные» аспекты, знаменательно при изу­чении модели реализации отношений «История и Миф» на уровне кода исторического мышления.

Примечание Абулгази по поводу причины написания произведения²¹¹, отражает в себе разные уровни этнокос­ми­ческой структуры отношений «История и Миф». Поста­раемся реконструировать информацию на уровне структур­ных пластов. Из сведений автора выясняется, что:

1. В период написания «Родословной туркмен» эпос «Огуз­наме» существовал на различных вариантных уровнях.

2. Выражения, использованные в отношении вариантов, типа:

а) «нет ни единой хорошей»;

б) «они наполнены ошибками»;

в) «не соответствуют друг другу»;

г) «у каждой из них есть своя точка зрения»;

д) «…если бы была правдивая история, на кторую можно полажиться»,

– дают возможность выяснить существующие струк­тур­ные единицы (пласты) связанные с ритуально-мифоло­гической моделью мира в этнокосмической памяти тюрка-огуза (конкретно – туркмена) XVII века.

С этой точки зрения:

а) Не признавание огузами-туркменами многочислен­ных огузнаме про Огуз хана «хорошими», непосредственно основывается на инвариантно-парадигматических отноше­ниях. По огузам-туркменам, существующие огузнаме (пара­дигмы) являются текстами, «плохо» отражающими «истори­ческую правду» об Огуз хане (об инварианте – о священной информации).

б) По огузам-туркменам, существующие огузнаме на­пол­нены про «правду» об Огуз хане. Иными словами, в этих текстах искажена информация об Огуз хане. Это показатель функциональности священной информации мифологичес­кого характера в структуре мышления тюрка-огуза XVII века. В вышесказанный период огузо-туркменское этничес­кое мышление было связано с сакрально-мифологической родословной и по своей этнокосмической модели поведения исходило из функциональной модели «Огуз хана». По этому мышлению, настоящий (существующий) уровень этничес­кой функциональности не отражает модель сакрального поведения и причина этому в неудовлетворенности или же в ошибочности текстов, носящих сакральную информацию. Таким образом, если смоделировать структуру мышления огуза-туркмена, выясниться, что причина возникновения «Ро­дословной туркмен» сама по себе, ритуально-мифоло­гического характера: обнаружится «конфликт» на уровне этнокосмического функционирования. Эта структура «кон­фликта» состоит из нижеследующих элементов:

1. Этнос;

2. Начало этнической памяти (миф об Огуз хане);

3. Настоящая этнокосмическая память (эпос «Огузнаме»).

На самом деле, (фактически) обращение туркменских мулл, шейхов и беков к Абулгази с просьбой о создании истории «классическое» ритуальное состояние. По «класси­ческой» схеме ритуального состояния, решение конфликта требует ритуала, а ритуал в свою очередь требует медиатора (шамана – жреца – посредника), который имеет связь с кос­мической памятью²¹². В ритуальной литературе этот по­сред­ник-медиатор также именуется как поэт в типологическо-терминологическом контексте²¹³. Абулгази к эпоху исто­рического мышления исполняет функцию поэта (ша­ма­на-жреца) космологической эпохи: к нему обращаются имен­но как хранителью и толкователю этнических традиций.

Таким образом, произведение Абулгази Бахадур хана «Родословная туркмен», космический структурный фено­мен (явление) огузского этноса, появилась как средство разрешения конфликта Торе-История в огузе-туркменском мышлении (в модели мира). Рассмотрим семантические полюсы конфликта: «Торе – является структурой, моделью неизменных отношений в процессе движения. История – в этом случае, является нарушением на почве действитель­ности этой неизменной модели… Торе и действительность встречаются лицом к лицу и не совпадение их создает конфликт»²¹⁴.

По обще типологической схеме ритуала, не совпадение Структуры (в нашем случае Торе) и Истории (в нашем случае интересы разных племен и родов огузо-туркмен­ско­го этноса) создает Конфликт, а решение этого конфликта, в свою очередь, требует соблюдения Ритуала. В этнокосми­чес­кой среде Абулгази, ритуалом решения конфликта выс­тупает его «Родословная туркмен». И опять же, «Родос­ловная туркмен» становится проекцией историческим ко­дом этнокосмического ритуала и космографическим знаком. Если учест тот факт, что своим содержанием «Родословная туркмен» выступает как реализатор ритуально-мифоло­ги­ческого универсума и ритуал космической памяти, то «Ро­дословная туркмен» является эквивалентом огузской ри­туально-мифологической модели мира в контексте истори­ческого кода мышления.

Рассмотрим другой образец, который выявляет (пока­зы­вает) отношение Абулгази к этнокосмической инфор­мации книги. Он пишет: «Этой книге мы дали название Родословная туркмен. Да будет известно всем, что те, кто слагали до нас историю тюрок, чтобы показать народу свой талант и искусство, примешивали арабские слова, а также добавляли персидские слова, а тюркскую речь превращали в рифмованную прозу. Мы не делали ничего подобного, ибо тот, кто будет читать или слушать чтение [этой] книги, конечно, будет тюрок, а с тюрком надо говорить по-тюрк­ски, чтобы каждому было понятно. А если нашу речь не понимают, то какая [от нее] польза?! Если же среди них [т.е. тюрок] и окажется один или двое грамотных [и] разумею­щих и если они постигнут [смысл сказанного], то кому из множества неразумеющих они сумеют растолковать?! Следовательно, надо говорить так, чтобы все, хорошие и плохие, понимали, чтобы до их сердец доходило»²¹⁵.

Как видно из цитаты, его содержание зависит от наз­вания космической информации, от представления качества информации под этим названием и от средств освоения этой информации в этнокосмической среде и по этим причинам анализировать ее является актуальной для нас.

Абулгази называет этнокосмическую информацию, пред­ставленную в произведение «Родословной туркмен» («Шеджерейи-теракиме»). Шеджере (родословие) – это ге­неалогия и в этом случае «Родословная туркмен» означает историю туркменского «этноса» начиная от его (мифи­чес­кого) предка Огуз хана до настоящего времени. С этой точ­ки зрения, это произведение является тотально-универ­саль­ным знаком, в котором совокупляются самые основные структурные единицы об этносе.

«Родословная туркмен», как олицетворение кода исто­рического мышления своего времени, соответственно была написана в «историческом» жанре. Здесь «исторический» код обладает ярко выраженной космогоническо-мифологи­ческой природой. Историчность – статус быть един­ствен­ной правдоподобной информацией своего времени основ­ное свойство мифа. М.Стеблин-Каменский писал, что «по отношению к мифу одно бесспорно известно: миф – это история, которая воспринимается как правда, там, где было создана и существует, несмотря на свою неправдивость»²¹⁶. Или же как писал К.Леви-Стросс: «Миф остается мифом, пока он воспринимается как миф»²¹⁷. Исходя из выше­сказанного, миф существует пока, воспринимается как прав­да, пока есть вера в него. «Родословная туркмен» Абулгази, несмотря на то, что здесь пластуются религиозные и мифо­логические космогонии, основывается он на космого­ничес­кий миф об Огуз хане. А главное, это космогоническая основа обхватывает все космогоническое ядро.

Абулгази делает акцент на написания «Родословной туркмен» на тюркском языке, и вообще, на необходимости создания произведений связанных с историей тюркского народа на их родном – тюркском языке. В этом вопросе он опирается, не только на «национализм – патриотизм», ко­торый определяется этническо-национальными представ­ле­ниями своего времени, но и в более масштабном смысле, на «специальную» историческую-методологическую основу.

Согласно «исторической методологию», применяемой Абулгази в своем произведении, история каждого народа, в том числе туркменского народа должна быть написана на их родном языке. Он сам, исходя из этого принципа, старается писать свое произведение на чисто тюркском языке²¹⁸.

По наблюдениям Абулгази в области тюркской исто­риографии, те, кто пишут историю тюрков, смешивают чис­тотюркский с арабскими и персидскими словами, а это в свою очередь осложняет восприятие этноисторической ин­формации о тюрке, условно названную нами «Тюркнаме», необходимую тюрку. Таким образом, в «исторической ме­тодологии» Абулгази язык является главным внутренним принципом по отношении к истории.

Историческая методология Абулгази, по архитекто­ни­ческой структуре предусматривая этнокосмическую гармо­нию отношений язык-история, опирается на структурное порождение (цеп) Язык-Миф-Эпос-История:

Язык – Миф

Язык – Эпос

Язык – История

В таком случае, отношение языка к мифу сохраняет свои структурные основы в отношениях языка к эпосу и истории²¹⁹. Язык, образуя структуру мифа, превращается в его архитектоническую память. А миф, соответственно, образует такую же структурную основу и архитек­тони­чес­кую память для эпоса. «История» эпохи Абулгази по эт­но­космической информационной структуре образуется имен­но из информации Миф-Эпос. Следовательно, «историчес­ко-методологический» «тезис» Абулгази, о том, что исто­рические произведения тюрков должны быть написаны именно на тюркском языке, по своей архитектонической структуре отражает архетип Язык-Миф огузо-туркменской этнокосмической памяти.

Характерны примечания про отношение этнокосми­чес­кой информации к исторической действительности Абул­гази, как, историка, о приобретении знаний о родословной-шеджере:

«Минувших дней бахши и знатные люди из туркмен, проводившие жизнь в битвах, рассказывают следующее»²²⁰;

«Все мудрые старцы из туркмен, которые знают исто­рию, так рассказывают о значение имен двадцати четырех внуков Огуз-хана, сидевших в двенадцати палатках (урга), и о том, какие у них тамги, и о названии птиц, ставших у них онгонами»²²¹.

Эти примечания дают информацию о переносе и су­ществовании (прагматическое состояние) мифическо-эпи­чес­кой информации.

Рассмотрим их:

– Для Абулгази устный источник этнокосмической информации состоит из нижеследующих сказителей:

1. Знатные люди из туркмен (проводившие жизнь в битвах);

2. (Минувших дней) бахши;

3. Все мудрые старцы из туркмен (которые знают историю).

– Сказители-информаторы Абулгази, это те люди, правдоподобность информации, сохраненной в их па­мяти, вне всякого сомнения. Титулы, социальный ранг и положение сказителей, их рол в структуре общества, а также морально-этический, религиозно-обрядовый статус и функции показывают, что эти сказители являются субъек­тами в коих, концентрируется этнокосмичесике и струк­турные ценности этноса.

– Информация, предоставленная Абулгази скази­те­лями, во всех случаях относится к структурным основам общества. Главное, эти знания как этнокосмическая цен­ность сохраняют свою архетипическую святость. Если даже не классифицировать эти сведения, они в основном охва­тывают нижеследующее:

1. Родовая информация «Огуз хан», которая конта­ми­нировалась в исламскую религию;

2. Социальная структура огузского общества, основу которой составляет модель мира и его элементы;

3. Система ритуально-мифологической классификации этнокосмической структуры: названия элементов этносо­циальной структуры, значение этих названий на уровне функционального слоя существовавшей модели мира;

4. Знаковая система семиотической классификации модели мира этноса (иными словами – знаковая система на уровне тотемной классификации общества): тамги, онгоны;

5. Механизмы регулирования жизни социальной сис­те­мы (иными словами – система ритуала): обряды и цере­монии.

B A Ş L I Q L A R
BİRİNCİ FƏSİL

«OĞUZ MİFİ» VƏ «OĞUZNAMƏ EPOSU» ANLAYIŞLARI
§ 1. «Oğuz mifi» anlayışı 3

§ 2. «Türk mif metamodeli» anlayışı 9

§ 3. «Epos» anlayışı 16

§ 4. «Oğuznamə eposu» anlayışı 26

İKİNCİ FƏSİL

ƏBÜLQAZİ «OĞUZNAMƏ»SINDƏ

TARIXI DÜŞÜNCƏ KODU
§ 1. XVII əsr tarixi düşüncə koduna çöldən –

XX əsrdən baxış 45

§ 2. XVII əsr tarixi düşüncə koduna içəridən –

öz çağından baxış 47

§ 3. «Şəcəreyi-tərakimə» oğuz-türkmən düşüncəsində

«Törə-Tarix» konfliktinin həlli vasitəsi kimi 51

§ 4. «Şəcəreyi-tərakimə» arxaik ritualın tarix

düşüncə çağındakı paradiqması kimi 52

§ 5. «Şəcəreyi-tərakimə» oğuz-türkmən düşüncəsinin

linqvomodeli kimi 53

§ 6. Əbülqazi «Oğuznamə»sində «Dil-Tarix»

modelinin etnokosmik strukturu 57

§ 7. XVII əsr oğuz-türkmən tarixşünaslığında

«tarixçi və tarix» münasibətlər modeli 58

ÜÇÜNCÜ FƏSİL

«OĞUZ XAN» OBRAZININ SEMİOTİK SRUKTURU
§ 1. «Oğuz xan» obrazı dünyanın mifoloji

modeli kimi 60

§ 2. Əbülqazi «Oğuznamə»sində mifologiya və din 64

§ 3. «Oğuz xan» modelinin semiotik strukturu 70

DÖRDÜNCÜ FƏSİL

OĞUZ DÜNYASININ RİTUAL MODELİ
§ 1. Ritual anlayışının semantik strukturu 80

§ 2. Oğuz dünyasının «ov» modeli 85

§ 3. Oğuz dünyasının «ulu toy» modeli 88

§ 4. Oğuz dünyasının «qurultay» modeli 93

§ 4.1. Qurultayın kosmoqonik struktur modeli 93

§ 4.2. Qurultayın funksional struktur modeli 100

BEŞİNCİ FƏSİL

OĞUZ RİTUAL-MİFOLOJİ DÜŞÜNCƏSİNİN KODLARI
§ 1. Oğuz düşüncəsinin qrafik (damğa) kodu 105

§ 2. Oğuz düşüncəsinin quş (onqon) kodu 109

§ 3. Oğuz düşüncəsinin heyvan (totem) kodu 115
ALTINCI FƏSİL

TÜRK TOTEMİZMİ ELMİ PROBLEM KİMİ
§ 1. Problemə Azərbaycandan baxış 118

§ 2. Problemə Türkiyədən baxış 142

YEDDİNCİ FƏSİL

«ŞƏCƏREYİ-TƏRAKİMƏ»

«BİTİK»İN PARADİQMASI KİMİ
§ 1. «Şəcəreyi tərakimə» «Bitik»in funksional

struktur paradiqması kimi 157

§ 2. «Bitik»in «Şəcəreyi-tərakimə»nin məzmunundakı

təsviri paradiqmaları 158

ВМЕСТО ЗАКЛЮЧЕНИЯ
Огуский миф и огузская история 160

Seyfəddin Rzasoy.

Əbülqazi «Oğuznamə»sində mif və ritual,

Bakı, “Nurlan”, 2013,

Nəşriyyat direktoru:

Prof. Nadir Məmmədli
Kompyuterdə yığdı:

Ruhəngiz Əlihüseynova
Korrektor:

Həbibə Hüseynova
Kompyuter tərtibçisi və

Texniki redaktoru:

Ülviyyə Əliyeva

Kağız formatı: 60/84 1/32

Mətbəə kağızı: №1

Həcmi: 172 səh.

Tirajı: 300

Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun

Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Nurlan” NPM-də

hazır deopozitivlərdən ofset üsulu ilə çap olunmuşdur..

1 Байбурин А.К. Миф / Свод этнографических понятий и тер­ми­нов, вып.4. Москва: Наука, 1991, с.75

2 Мелетинский Е.М. Общее понятие мифа и мифологии / Ми­фологический словарь. Гл. ред. Е.М.Мелетинский. Москва: «Со­ветская энциклопедия», 1990, с.634

3 Элиаде М. Аспекты мифа. Москва: Академический проект, 2001, с. 33-34

4 Стеблин-Каменский М.И. Миф. Ленинград: Наука, 1976, с. 4

5 Леви-Строс К. Структурная антропология. Москва: Глав. Ред Вост. Лит., 1985, с. 194

6 Байбурин А.К. Мифология / Свод этнографических поня­тий и терминов. Вып. 4. Москва: Наука, с. 80

7 Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику. - Ар­хаический ритуал в фольклорных и раннелитературных памят­никах (сб. ст.). Москва: Наука, 1988, с. 9

8 Труды по знаковым системам. Вып. 2, Тарту: 1965, с. 6

9 Rzasoy S. Nizami poeziyası: Mif-Tarix konteksti. Bakı: Ağrı­dağ, 2003, s. 13-14

10 Иванов Вяч. Вс., Топоров В.Н. Славянские языковые мо­делирующие семиотические системы (древний период). Москва: Наука, 1965, с. 7

11 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, 200 s. 3-5; Rzasoy S. Oğuz mifi və Oğuznamə eposu. Bakı: Səda, 2007, s. 9-12

12 Лотман М.Ю. О метаязыке типологических описаний куль­­туры / Труды по знаковым системам. Вып. 4. Тарту, с. 463

13 Лосев А.Ф. Знак. Символ. Миф. Москва: Изд. Моск. Уни­вер., 1982, с. 232

14 Losev A.F. Göst. əsəri, s. 232

15 Losev A.F. Göst. əsəri, s. 232

16 Losev A.F. Göst. əsəri, s. 233

17 Sümer F. Oğuzlar / İslam Ansiklopedisi. 9. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988, 378-379

18 Cəfərov N. Azərbaycanşünaslığa giriş. Bakı: AzAtaM, 2002, s. 150-151

19 Geniş bilgi üçün bax: Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 3-7

20 Rəsulov R.K. «Kitabi-Dədə Qorqud»un poetikası (metaforik arxetiplər): Fil. elm. nam. ...dissertasiya. Bakı, 1999, s. 7

21 İsmayılova Y. «Koroğlu» dastanında obrazlar sistemi. Bakı: Nurlan, 2003, s. 22

22 Элиаде М. Священное и мирское / М.Элиаде. Миф о веч­ном возвращении (сборник). Москва: Ладомир, 2000, с. 257

23 Элиаде М. Миф о вечном возвращении (архетипы и повторении) / М.Элиаде. Миф о вечном возвращении (сборник). Москва: Ладомир, 2000, с. 41

24 Eliade M. Göst. əsəri, s. 45-46

25 Cəfərli M. Dastan və mif. Bakı: Elm, 2001, s. 13

26 Cəfərli M. Göst. əsəri, s. 15

27 Cəfərli M. Dastan yaradıcılığı. Bakı: Elm, 2007, s. 6

28 Cəfərov N. Eposdan kitaba. Bakı: Maarif, 1999, s. 12

29 Cəfərli M. Dastan yaradıcılığı. Bakı: Elm, 2007, s. 6-7

30 İsmayılov H. Göyçə dastanları: Türk epik sistemində dastan informasiyasının fasiləsizliyi – «Göyçə dastanları və aşıq rəvayətləri». Toplayanı, tərtib edəni, ön sözün, qeyd və izahların müəllifi H.İsma­yılov. Bakı: Səda, 2001, s. 3

31 İsmayılov H. Göyçə aşıq mühiti: təşəkkülü və inkişaf yolları. Bakı: Elm, 2002, s. 295-296

32 Путилов Б.Н. Эпос / Свод этнографических понятий и терминов. Народные знания, фольклор, народное искусство. Вып. 4. Москва: Наука, 1988, с. 162

33 İnan A. Epope ve Hurafe Motiflerinin Tarix Bakımından Öne­mi / Abdulkadir İnan. Makaleler ve İncelemeler. 3 Baskı, I cilt, An­kara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998, s. 191

34 Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. I hissə / Ali mək­təblər üçün dərslik. Bakı: Turan, 2002, s. 482-483

35 Мелетинский Э.М. Происхождение героического эпоса: ран­ние формы и архаические памятники. Москва: Наука, 1963, с. 21-94

36 Токарев С.А, Мелетинский Е.М. Мифология / Мифы на­ро­дов мира. В 2-х томах. Том I. Москва: Изд. «Советская эн­ЦИК­лопедия», 1980, с. 15-20

37 Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. I hissə / Ali mək­təb­lər üçün dərslik. Bakı: Turan, 2002, s. 483

38 Hacıyev T. Dədə Qorqud: dilimiz və düşüncəmiz. Bakı: Elm, 1999, s. 10

39 İsmayılova Y. «Koroğlu» dastanında obrazlar sistemi. Bakı: Nurlan, 2003, s. 26

40 Koroğlu X. Oğuz qəhrəmanlıq eposu. Bakı: Yurd, 1999, 244 s. 27, 36-37, 37

41 Oğuznamələr. İşləyib çapa hazırlayanlar: K.V.Nərimanoğlu və F.Uğurlu. Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 1993, s. 3

42 Nərimanoğlu K.V. Dastan, «Kitabi-Dədə Qorqud» / Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət. Bakı: Öndər Nəşriyyat, 2004, s. 78

43 Cəfərov N. Azərbaycanşünaslığa giriş. Bakı: AzAtaM, 2002, s. 147

44 Cəfərov N. Göst. əsəri, s. 147-148

45 Cəfərov N. Göst. əsəri, s. 148

46 Bayat F. Oğuznamə(lər) / Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət. Bakı: Öndər Nəşriyyat, 2004, s. 255

47 Qafarlı R. Mif, əfsanə, nağıl və epos (şifahi epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU, 2002, s. 567-608

48 Qafarlı R. Göst. əsəri, s. 567-568

49 Qafarlı R. Göst. əsəri, s. 568-569

50 Oğuznamələr. İşləyib çapa hazırlayanlar: K.V.Nərimanoğlu və F.Uğurlu. Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 1993, s. 3

51 Qafarlı R. Mif, əfsanə, nağıl və epos (şifahi epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU, 2002, s. 570

52 Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və «Oğuz kağan» dastanı. Bakı: Sabah, 1993, s. 5

53 Qafarlı R. Mif, əfsanə, nağıl və epos (şifahi epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU, 2002, s. 573

54 Qafarlı R. Göst. əsəri, s. 574

55 Qafarlı R. Göst. əsəri, s. 574

56 Qafarlı R. Göst. əsəri, s. 577

57 Халил А.С. О проблематике письменности и жанрого состава огузского эпоса (на материале «Книги Деде Коркута») // Тюркологический сборник. Вып. II, Материалы Международной тюркологической конференции «Языки и литература тюркских народов: история и современность». Елабуга: 2004, с. 228 

58 Xəlil A. «Dədə Qorqud kitabı»nın semiotik strukturu / Türk Xalqlarının Edebi Geçmişi: Türk Destanları. Uluslararası Sempoz­yum. Bakı: 2004. s. 269

59 Əsgər Ə. Ölən etnosun ədəbi irsi // «Dədə Qorqud» jur., 2001, № 1, s. 49-53

60 Əsgər Ə. Ədəbiyyat tarixinə etnosiyasi yanaşma və oğuz xalqları ədəbiyyatı // «Dədə Qorqud» jur., 2002, № 1, s. 106-113

61 Əsgər Ə. Şifahi epik mətn, onun ifası və yazıya alınması kontekstində «Kitabi-Dədə Qorqud» / «Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə» III uluslararası folklor konfransının materialları. Bakı: Səda, 2005, s. 126-127

62 Əsgər Ə. Oğuznamələr və Rəşidəddin Oğuznaməsi / «Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə» V uluslararası folklor kon­fransının materialları. Bakı: Səda, 2005, s. 186

63 Əsgər Ə. Oğuznamələrdə müsəlman-oğuz və oğuznamələrin yaranması problemi / Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair təd­qiqlər. XXVI kitab. Bakı: Səda, 2007, s. 24

64 Жирмунский В.М. Тюркский героический эпос. Ленин­град: Наука, 1974, с. 522

65 Ögel B. Türk mitolojisi, II cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995, s. 1

66 Ögel B. Göst. Əsəri, s. 1

67 Sümər F. Oğuzlar. Bakı: Yazıçı, 1992, s. 345

68 Sümər F. Göst. əsəri, s. 346

69 Sümər F. Göst. əsəri, s. 346-347

70 Бах: Бартольд В.В. Очерк истории туркменского народа // Сочинения, т. II, ч. I, М.: 1963, с. 547-623; Материалы по истории туркмен и Туркмении. т. II, XVI-XIX вв., Иранские, бухарские и хивинские источники. / Под. Ред. ак. В.В.Струве, А.К.Боровкова, А.А.Ромаскевича и П.П.Иванова. М.-Л., 1938; Толстов С.П. Го­рода гузов // «Советская этнография», 1947, № 3, с. 55-102; Кар­рыев А., Мошкова В.Г., Насонов А.Н., Якубовский А.Ю. Очер­ки из истории туркменского народа и Туркменистана в VIII-XIX вв. Ашхабад: 1954; Карпов Г.И. Этнографическая работа в Турк­ме­нии // СЭ, 1946, № 1, с. 239-240

71 Bayat F. Oğuznamə(lər) / Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət. Bakı: Öndər Nəşriyyat, 2004, s. 255-257

72 Kononov A.N. Giriş // Əbülqazi Bahadır xan. Şəcəreyi-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Os­manlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s.29

73 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: «Azərbaycan Milli Ensiklopediyası» N-PB, 2002, s. 46

74 Geniş bilgi üçün bax: Тернер В. Ритуальный процесс. Струк­тура и антиструктура / В.Тернер. Символ и ритуал (сб. трудов). Москва: Наука, 1983, с. 104-269; Топоров В.Н. О ри­туа­ле. Вве­де­ние в проблематику / Архаический ритуал в фольклор­ных и ран­нелитературных памятниках (сб. ст.). Москва: Наука, 1988, с. 7-60

75 Топоров В.Н. Первобытные представления о мире (общий взгляд) / Очерки естественно-научных знаний в древности (сб. ст.). Москва: Наука, 1982, с. 20

76 Топоров В.Н. Поэт / Мифы народов мира. В 2-х томах. Том 2. Москва: Изд. «Советская энциклопедия», 1982, с. 327

77 Топоров В.Н. Первобытные представления о мире (общий взгляд) / Очерки естественно-научных знаний в древности (сб. ст.). Москва: Наука, 1982, с. 21

78 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: «Azərbaycan Milli En­siklopediyası» N-PB, 2002, s. 46

79 İnan A. Yasa, Töre-Türe ve Şeriat // Abdulkadir İnan. Ma­ka­le­ler ve İncelemeler. 2 Baskı, II cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Ba­sımevi, 1998, s. 222

80 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 103

81 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: «Azərbaycan Milli Ensiklopediyası» N-PB, 2002, s. 47

82 Стеблин-Каменский М.И. Миф. Ленинград: Наука, 1976, с. 123

83 Леви-Строс К. Структурная антропология. Москва: Глав. Ред. Вост. Лит., 1985, с. 194

84 İnan A. Ebülqazi Bahadır Han ve Türkçesi // Abdulkadir İnan. Makaleler ve İncelemeler. 2 Baskı, II cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998, s.108

85 Труды по знаковым системам. Вып. 2, Тарту: 1965, с. 6

86 Леви-Строс К. Структурная антропология. Москва: Глав. Ред Вост. Лит., 1985, с. 187

87 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 121

88 Dil-Epos münasibətlərinin poetikası haqqında bax: Vəliyev K. Dastan poetikası. Bakı: Yazıçı, 1984

89 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: «Azərbaycan Milli Ensiklopediyası» N-PB, 2002, s. 69

90 Əbülqazi Bahadır xan. Göst. əsəri, s. 70

91 Rzasoy S. Nizami poeziyası: Mif-Tarix konteksti. Bakı: Ağrıdağ, 2003, s. 16-17

92 История первобытного общества: эпоха первобытной родовой общины. Москва: 1986, с. 491-492

93 Топоров В.Н. О космологических источниках раннеисто­ри­ческих описаний // Труды по знаковым системам (сб. ст.). Вып. 6, Тарту: 1973, с. 114-117; Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику // Архаический ритуал в фольклорных и раннели­тературных памятниках (сб. ст.). Москва: Наука, 1988, с. 9-15

94 Байбурин А.К. «Миф» // Свод этнографических понятий и терминов. Выпуск – 4., Москва: 1991, с. 78

95 Rzasoy S. Nizami poeziyası: Mif-Tarix konteksti. Bakı: Ağrıdağ, 2003, s. 19

96 Geniş şəkildə bax: Мелетинский Е.М. Скандинавская ми­фо­логия как система // Труды по знаковым системам (сб. ст.), вып. VII, Тарту: 1975; Мелетинский Е.М. Поэтика мифа. Москва: 1976

97 Bax: Acalov A. Ön söz // Azərbaycan mifoloji mətnləri. Bakı: Elm, 1998

98 Мелетинский Е.М. Общее понятие мифа и мифологии // Мифологический словарь. Главный редактор Е.М.Мелетинский. Москва: «Советская энциклопедия», 1990, с. 638

99 Bax: Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004; Rzasoy S. Oğuz mifi və Oğuznamə eposu. Bakı: Səda, 2007; Rzasoy S. Mifologiya və folklor: nəzəri-metodoloji kontekst. Bakı: Nurlan, 2008; Rzasoy S. Oğuz mifologiyası (metod, struktur, rekonstruksiya). Bakı: Nurlan, 2009

100 Rzasoy S. Oğuz mifinin invariant strukturundan // Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər, XI c., Bakı: Səda, 2002, s. 154

101 Kononov A.N. Giriş // Əbülqazi Bahadır xan. Şəcəreyi-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Os­manlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 30

102 R.M.Şükürovanın Fəzlullah Rəşidəddin «Oğuznamə»sindəki genealoji cədvəllə Əbülqazidəki eyni cədvəli tutuşdurmasına bax: Шукурова Р.М. Введение // Ф.Рашид ад-Дин. Огуз-наме. Перевод с персидского, предисловие, комментарии, примечания и указа­тели Р.М.Шукуровой. Баку: Элм, 1987, с. 10-13

103 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 47-51

104 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 51

105 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 51

106 Топоров В.Н. О структуре некоторых архаических текс­тов, соотносимых с концепцией «мирового дерева» - Труды по знаковым системам (сб. ст.). Вып. 5, Тарту: 1971, с. 60-61

107 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 51-52

108 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 52

109 Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və «Oğuz kağan» dastanı. Bakı: Sabah, 1993, s. 25

110 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 52-53

111 Топоров В.Н. О структуре некоторых архаических текс­тов, соотносимых с концепцией «мирового дерева» - Труды по знаковым системам (сб. ст.). Вып. 5, Тарту: 1971, с. 61

112 Rzasoy S. Oğuz mifinin invariant strukturundan // Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər, XI cild., Bakı: Səda, 2002, s. 154

113 Мелетинский Е.М. Поэтика мифа. Москва: Наука, 1976, с. 232

114 Abdulla B. «Kitabi-Dədə Qorqud»un poetikası. Bakı: Elm, 1999, s. 207; Daha geniş bilgi üçün bax: Abdulla B. Folklorda say simvolikası. Bakı: Elm, 2006

115 Qafarlı R. Mif və nağıl (epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU, 1999, s. 384-410

116 Qafarlı R. Mif və nağıl…, s. 387-388

117 Əliyev R. 7770 nədir // «Elm və həyat» jur., 1988, № 4, s. 29-31

118 Əliyev R. Riyazi mifologiya. Bakı: Nurlan, 2008, 182 s.

119 Xəlil A. Aşıq şeirinin semiotik strukturu // «Dədə Qorqud» jur., 2004, № 1, s. 83-87

120 Топоров В.Н. Первобытные представления о мире (общий взгляд) // Очерки естественно-научных знаний в древности (сб. ст.). Москва: Наука, 1982, с. 17

121 Бейлис В.А. Теория ритуала в трудах Виктора Тернера // В.Тернер. Символ и ритуал. Москва: 1983, с. 8

122 Тернер В. Символ и ритуал. Москва: Наука, 1983, с. 32

123 Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику // Архаический ритуал в фольклорных и раннелитературных памятниках (сб. ст.). Москва: Наука, 1988, с. 16

124 Топоров В.Н. Первобытные представления о мире (общий взгляд) // Очерки естественно-научных знаний в древности (сб. ст.). Москва: Наука, 1982, с. 16

125 Rzasoy S. «Kitabi-Dədə Qorqud»un sonuncu boy süjetinin kosmoloji strukturu və ritual-mifoloji semantikası // Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər, XII cild, Bakı: Səda, 2002, s. 115

126 Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику // Архаический ритуал в фольклорных и раннелитературных памят­никах (сб. ст.). Москва: Наука, 1988, с. 17

127 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 63

128 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 64-65

129 Тернер В. Символ и ритуал. Москва: Наука, 1983, с. 232

130 Тернер В. Символ и ритуал..., с. 232

131 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 65-66

132 İnan A. Oğuz Destanındakı Irkıl Ata // Abdulkadir İnan. Ma­kaleler ve İncelemeler. 3 Baskı, I cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998, s. 196-197

133 Bax: Rzasoy S. «Kitabi-Dədə Qorqud» süjetlərinin ritual-mifoloji semantikasından (eposun ilk boyu əsasında) // «Kitabi-Dədə Qorqud» (məqalələr toplusu). Bakı: Elm, 1999, s. 83-96

134 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 67

135 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 66

136 Bayat F. Oğuznamə(lər) / Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət. Bakı: Öndər Nəşriyyat, 2004, s. 260

137 Bekmıradov A. Andalıp xem Oquznamaçılık debi. Aşqabat: Ilım, 1987, s. 116

138 Bekmıradov A. Andalıp xem Oquznamaçılık debi…, s. 116-117

139 Bekmıradov A. Andalıp xem Oquznamaçılık debi…, 117

140 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı). Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli En­sik­lopediyası N-PB, 2002, s. 68

141 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 68-72

142 İnan A. Onqon ve Tös Kelmeleri Hakkında // Abdulkadir İnan. Makaleler ve İncelemeler. 3. Baskı, I cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998, s. 269

143 Жуковская Н.Л. Онгоны / Мифы народов мира. В 2-х томах. Том 2. Москва: Советская энциклопедия, 1982, с. 255-256

144 Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və «Oğuz kağan» dastanı. Bakı: Sabah, 1993, s. 41

145 Иванов В.В., Топоров В.Н. Птицы / Мифы народов мира. В 2-х томах. Том 2. Москва: Советская энциклопедия, 1982, с. 346

146 İnan A. «Orun» ve «Ülüş» Meselesi // Abdulkadir İnan. Ma­ka­leler ve İncelemeler. 3. Baskı, I cilt, Ankara: Türk Tarih Kuru­mu Basımevi, 1998, s. 254

147 Rəşidəddin F. Oğuznamə / Fars dilindən tərcümə, ön söz və şərhlərin müəllifi R.M.Şükürovanındır. Bakı, 1992, s. 38-41

148 Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və «Oğuz kağan» dastanı. Bakı: Sabah, 1993, s. 42-43

149 Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı: Elm, 2003, s. 363-364

150 İnan A. Onqon ve Tös Kelemeleri Hakkında // Abdulkadir İnan. Makaleler ve İncelemeler. 3 Baskı, I cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998, s. 268-270

151 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji problemləri // «Azərbaycan folklorşünaslığı məsələləri» (məq. məc.). Bakı: Elm, 1989, s. 8

152 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji problemləri…, s. 8

153 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji prob­lemləri…, s. 9

154 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji problemləri…, s. 9

155 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji problemləri…, s. 10-11

156 Acalov A. Azərbaycan folklorşünaslığının bəzi epistemoloji problemləri…, s. 11

157 Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı: Elm, 2003, s. 363

158 Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü…, s. 363

159 Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü…, s. 363

160 Rzasoy S. «Kitabi-Dədə Qorqud»un sonuncu boy süjetinin kosmoloji strukturu və ritual-mifoloji semantikası // Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər, XII cild, Bakı: Səda, 2002, s. 128

161 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

162 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14

163 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 100-106

164 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

165 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14

166 Kitabi-Dədə Qorqud / F.Zeynalov və S.Əlizadə çapı. Bakı Yazıçı, 1988, s. 123

167 Kitabi-Dədə Qorqud / Sadələşdirilmiş mətn. Bakı: Elm, 1999, s. 158

168 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 56

169 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları…, s. 101-102

170 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

171 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14

172 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 73-74, 88-100

173 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

174 Qafarlı R. Mif və nağıl (Epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU nəşri, 1999; Qafarlı R. Mif, əfsanə, nağıl və epos (şifahi epik ənənədə janrlararası əlaqə). Bakı: ADPU nəşri, 2002; Qafarlı R. Azərbaycan türklərinin mifologiyası (bərpa, genezis). Bakı: Ağrıdağ, 2004; Qafarlı R. Azərbaycan türklərinin mifologiyası (mifik dünya modeli, təsnifat). Bakı: Ağrıdağ, 2004; Qafarlı R. Azərbaycan türk­lə­rinin mifologiyası (qaynaqları, təsnifatı, obrazları, genezisi, evolyu­siyası və poetikası). Filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya. Bakı, 2010; Əliyev R. Mif və folklor: genezisi və poetikası. Bakı: Elm, 2005

175 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

176 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 15

177 Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: Kara M, 2005, s. 61

178 Təəssüf edirik ki, F.Bayat bizim onunla bütün etik normalar çərçivəsində etdiyimiz ilk elmi mübahisələrimizdən sonra bizim bu fi­kir­lərimizə və ümumiyyətlə Azərbaycan alimlərinin totemizmlə bağ­lı fi­kirlərinə «Heyvagülü» paradiqmasında «cavab» yazmışdır (bax: «El­mi axtarışlar» məcmuəsi, XXXIII cild, Bakı: 2007, s. 124-137). İnsa­nın mənsub olduğu, içindən çıxdığı mühitə «Heyvagülü» üstündə mü­na­sibəti doğru deyildir. Çünki «Heyvagülü» bir oyun havasıdır, ona köklənəndə arxası ilə başqa «havalar» gəlir və elm elm olmaqdan çı­xır. Daşıdığım mental əxlaq və dini əqidə mənə bu «havaya» kök­lən­mə­yə imkan vermir. Gərək onda ömrün çox qiymətli illərini orijinal­la­rın axtarışına, müqayislər və tutuşdurmalara həsr edəsən. Elmi istər elm­də, istərsə də elməbağlı müstəvilərdə heç bir halda qeyri-elmi pa­ra­diqmaya kökləmək olmaz. Bizim totemizmlə bağlı araşdırmalarımız davam edir. Oraya F.Bayatın və Azərbaycan alimlərinin bütün yazıları (hətta bu gün əhəmiyyətsiz görünəcə biləcək tezisləri də) cəlb edilə­cəkdir.

179 Əliyev R. Mif və folklor: genezisi və poetikası. Bakı: Elm, 2005, s. 34

180 Əliyev R. Mif və folklor: genezisi və poetikası..., s. 34

181 Bax: Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14-21

182 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 10-21

183 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 14

184 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 14

185 Хайтун Д.Е. Тетоемизм: его сущность о происхождение. Сталинабад: 1958, с. 33

186 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14

187 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 14

188 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 14

189 Bayat F. Oğuz epik ənənəsi və «Oğuz kağan» dastanı. Bakı: Sabah, 1993, s. 41

190 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 14-15

191 Eberhard W. Çinin Şimal Konşuları, s. 80-86 və s. (İ.Qə­fəsoğlunun isnad etdiyi ədəbiyyat – S.R.)

192 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 15-16

193 Басилов В.Н. Избранники духов. Москва: 1984, с. 81

194 Басилов В.Н. Избранники духов…, с. 82

195 Rzasoy S. Oğuz mifinin paradiqmaları. Bakı: Səda, 2004, s. 73-74

196 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 16

197 Bax: Spencer B, Gillen F. The native tribes of Central Aus­tralia. L.: 1899, s. 145, 123-125 (D.Y.Xaytunun isnad etdiyi ədə­biyyat – S.R.); Spencer B, Gillen F. The northern tribes of central Australia. L., 1904, s. 143-144 (D.Y.Xaytunun isnad etdiyi ədəbiyyat – S.R.).

198 Хайтун Д.Е. Тетоемизм: его сущность о происхождение. Сталинабад: 1958, с. 39-40

199 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini. Kültür Bakanlığı Yayınları: 367. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi: 12. Ankara: 1980, s. 17

200 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 18

201 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 18-19

202 Kafesoğlu İ. Eski Türk Dini…, s. 19-20

203 Qafarlı R. Azərbaycan türklərinin mifologiyası (mifik dünya modeli, təsnifat). Bakı: Ağrıdağ, 2004, s. 16-17

204 Халил А.С. О проблематике письменности и жанрого сос­тава огузского эпоса (на материале «Книги Деде Коркута») // Тюркологический сборник. Вып. II, Материалы Международной тюркологической конференции «Языки и литература тюркских народов: история и современность». Елабуга: 2004, с. 227-234; Xəlil A. «Dədə Qorqud kitabı»nın semiotik strukturu / Türk Xalqla­rının Edebi Geçmişi: Türk Destanları. Uluslararası Sempozyum. Bakı: 2004. s. 268-270; Xəlil A. Əski türk savlarının semiotikası. Bakı: Səda, 2006

205 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə (Türkmənlərin soy kitabı) / Rus dilindən tərcümə edən, ön söz və göstəricilərin müəllifi və biblioqrafiyanın tərtibçisi İ.M.Osmanlı. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası N-PB, 2002, s. 67-68

206 Əbülqazi Bahadır xan. Şəcərei-Tərakimə…, s. 72-73

207 О первом издании этой стати см.: Сейфаддин Рзасой. Огуский миф и огузская история / Журнал «Достояние нации», № 2, 2009, с. 307-311

208 Баят Ф. «Огузнаме» (очерк) / Книга Деде Горгуда. Энцик­лопедический словарь. Баку, «Изд. Лидер», 2004, с. 255-257 (на азербайджанском языке)

209 Бартольд В.В. Очерк истории туркменского народа / Сочинения, Том II, часть I, Москва, 1963, с. 547-623; Материалы по истории туркмен и Туркмении. Том II, XVI-XIX вв., иранские, бухарские и хивинские источники. Под ред. Ак. В.В.Струве, А.К.Боровкова, А.А.Ромаскевича и П.П.Иванова. М.-Л., 1938; Тольстов С.П. Города гузов / «Советская этнография», 1947, № 3, с. 55-102; Карпов Г.И. Этнографическая работа в Туркмении / «Советская этнография», № 1, 1946, с. 239-240; Каррыев А., Мош­кова В.Г., Насонов А.Н., Якубовский А.Ю. Очерки из исто­рии туркменского народа и Туркменистана в VIII-XIX вв. Аш­хабад, 1954

210 Кононов А.Н. Введение / Абулгази Бахадур хан. Родос­ловная туркмен. Баку, «Национальная Энциклопедия Азербай­джа­на», 2002, с. 29 (на азербайджанском языке)

211 Абулгази Бахадур хан. Родословная туркмен. Перевод с русского языка на азербайджанский и составитель текста И.М.Ос­манлы. Баку, «Национальная Энциклопедия Азербай­джа­на», 2002, с. 29 (на азербайджанском языке), с. 46

212 Подробнее см.: Тернер В. Символ и ритуал. Москва, «Нау­ка», 1983; Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику / Архаический ритуал в фольклорных и раннели­те­ратурных памятниках (сб ст.). Москва, «Наука», 1988, с. 7-60

213 Топоров В.Н. О ритуале. Введение в проблематику…, с. 21

214 Рзасой С. Ритуально-мифологическая семантика и космо­логическая структура последнего боя «Книги-Деде Коркуда» / Исследования па устной народной литературе Азербайджана. XII том. Баку, «Сада», 2002, с. 132 (на азербайджанском языке); Рзасой С. Парадигмы огузского мифа. Баку, «Сада», 2004, с. 103 (на азербайджанском языке)

215 Абулгази Бахадур хан. Родословная туркмен. Перевод с русского языка на азербайджанский и составитель текста И.М.Ос­манлы. Баку, «Национальная Энциклопедия Азербай­джа­на», 2002, с. 47 (на азербайджанском языке)

216 Стеблин-Каменский М.И. Миф. Ленинград, 1976 с. 123

217 Леви-Стросс К. Структурная антропология. Москва, Гл. Ред. Восточ. Литературы, 1985, с. 194

218 О лексическо-статической структуре и этносемантичес­ком своеобразии «языка» Абулгази см.: Инан А. Абулгази Бахадур хан и его тюркский язык / Абдулкадир Инан. Стати и комментарии. 2-ое издание, II том. Анкара, 1998, с. 108-116 (на турецком языке)

219 О поэтике отношений Язык-Эпос более подробно см.: Ве­лиев К. Поэтика дастана. Баку, 1984 (на азербайджанском языке)

220 Абулгази Бахадур хан. Родословная туркмен. Перевод с русского языка на азербайджанский и составитель текста И.М.Ос­­манлы. Баку, «Национальная Энциклопедия Азербай­джа­на», 2002, с. 69 (на азербайджанском языке)

221 Абулгази Бахадур хан. Родословная туркмен…, с. 70 (на азербайджанском языке)