Təhlil göstərir ki:
– Epik mətnin/təhkiyənin strukturu onu yaradan və daşıyan etnik düşüncənin (dünya modelinin) strukturunu inikas edir. Bu baxımdan, kosmoslu Qazan haqqındakı süjetin xaoslu Şöklü Məlik haqqında süjetlə əvəz olunması “Kosmos-Xaos-Kosmos-Xaos...” ritmik əvəzlənməsinin strukturunu inkas edir. Süjetin ritmi etnokosmik düşüncənin ritmini proyeksiyalandırır.
– Xaosu təsvir edən süjetin qəhrəmanı Uruzdur. Süjet bütövlükdə Uruzun qəhrəmanlıq/ərdəmlik/hünər/namus kateqoriyaları üzrə sınağa çəkilməsindən, Yer Ana (Burla xatun) tərəfindən yeyilərək ölməsindən, Dünya Ağacında ölüb-dirilməsindən və nəhayət, bəy statusunda qurulmaqla Oğuza Qəhrəman/Bəy kimi qayıtmasından bəhs edir.
– Uruzla bağlı bu süjet bəyolma inisiasiya/ərgənlik ritualını təsvir edir.
– Uruzun inisiasiya ritualının Qazanın inisiasiya ritualından əsas fərqi ondadır ki, Qazan statusdəyişmə, Uruz isə statusartırma ritualından keçir.
– Qazan statusdəyişmə ritualı ilə yenidən Xan/Bəylərbəyi olursa, Uruz statusartırma ritualı ilə yeniyetmə statusundan Bəy/Alp/İgid statusuna qalxır.
Dostları ilə paylaş: |
