§ 11. Kərəm Kosmosla Xaos arasındakı məkanda
Bütün məhəbbət dastanlarında olduğu kimi, burada da sevgilinin aparıldığı, müvəqqəti yerləşdiyi məkan “qürbət” adlanır:
...Hanı sevdiciyim, hanı?
Yolunda qoymuşam canı.
Kərəm sevdi Əsli xanı,
O da qürbət elə düşdü121.
Qürbət el – qərib diyar, yad ölkə deməkdir. Mifik xronotopda Kosmosdan kənarda olan dünya Xaosdur. Bu cəhətdən kosmoloji sxemə görə Əsli Xaosdadır.
§ 11.01. Karvanla xəbərləşmə
Bərpaya görə, Kərəmin qara köynək (don) geyməsi onun Xaosa doğru hərəkətinin davam etdiyini bildirir. O, bir müddət yol getdikdən sonra kiçik bir karvana rast gəlir. Karvanı görəndə Əsli yadına düşür, sazı sinəsinə basıb, şeirlə oxuyur. Karvanbaşı Kərəmin dərdindən xəbər tutaraq deyir: “Aşıq, biz keşiş görməmişik. Ancaq bu yaxınlarda bir oba var, gedin oraya, soruşun. Bəlkə, onlar bildilər”122.
Bu epizod Kərəmin karvanla dialoq-xəbərləşməsidir. Bu, dörd amillə müəyyənləşir:
Birincisi, Kərəm Əslini axtararkən birmənalı şəkildə etnokosmik identifikasiya formulunu nəzərdə tutan dialoq-xəbərləşmələrdən istifadə edir. Bu cəhətdən “karvan” epizodu da həmin ənənəyə daxildir;
İkincisi, Kərəm karvanbaşıdan Keşişin yerini adi dillə xəbər almır: sazını çıxarır, haqq aşığı kimi şeirlə xəbər alır. Şeirlə, musiqi ilə xəbəralma mərasimi davranış formullarını nəzərdə tutan magik söz ritualıdır. Bu cəhətdən, Kərəmin karvanbaşı ilə söhbəti öz məzmunu, funksiyası, forması etibarilə dialoq-xəbərləşmədir;
Üçüncüsü, karvan bütün hallarda mediativ funksiya daşıyır: o, qitələr, ölkələr, iqlimlər, insanlar, xalqlar, dövlətlər və s. arasında əlaqə yaradır. İnsanlar bir məkandan başqa məkana karvanlara qoşularaq gedirlər. Bu mənada, qırmızı işarəli aralıq məkandan qara işarəli Xaosa keçmək istəyən Kərəmin bu zaman karvana rast gəlməsi kosmoloji davranış sxemini bütün səviyyələrdə təsdiq edir.
Dördüncüsü, karvanbaşının Kərəmi yaxınlıqdakı bir obaya yönləndirməsi, kosmoloji sxemə görə, onun Kərəmə aralıq dünyasından Xaosa gedən yolda bələdçilik etməsi deməkdir.
Dostları ilə paylaş: |
