Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi ­­­­­­­­­­­­­­­folklor institutu­­­­­­­­­­­­­­­­­

Beləliklə:

– Ala dağa ova gedən yol Qazanın evindən, daha doğ­ru­su, ziyafət məclisindən başlanır.

– Ziyafət məclisi ritualdır. O, dəyişməz məkan-zaman xro­­­notopuna və dəyişməz davranış formullarına malikdir. Baş­­­qa sözlə, burada iştirak edən hər kəsin ona qabaqcadan mə­­lum olan yeri və rolu vardır. Bu cəhətdən Oğuz bəylərinin şə­rab içməsi, sadəcə, içki içilməsi yox, ritualın hər bir üzvünü əha­tə edən davranış akt/formuludur.

– Şərab içmə (sərxoş olma) ibtidai ritual praktikasında ekstaz/mediasiya vasitəsidir. Bu halda Oğuz bəyləri də bu ekstatik mediasiya prosedurundan keçməklə bir psixoloji hal­dan (ayıq-sayıq) o birisinə (sərxoş) transformasiya olunurlar.

– Oğuz dünya modelinin strukturu üç hissədən təşkil olu­nur:

Kosmos ------- Aralıq dünya -------- Xaos

– Məkan baxımından: Kosmos – oğuzların yaşadığı dün­­­ya, Xaos – Oğuza əks olan dünya (oğuzlar həmin dünyanı “Ya­­lançı dünya” adlandırırlar), Aralıq dünya – Kosmosla Xaos­un arasındakı məkandır.

– Bu üç məkan uyğun olaraq üç kosmoloji mövcudluq formasıdır:

1) Kosmosda olmaq – diri olmaq (tək status);

2) Xaosda olmaq – ölü olmaq (tək status);

3) Aralıq dünyada olmaq – eyni zamanda diri və ölü ol­maq deməkdir (ikili status).

– Bu dünyalar arasında əlaqə mediasiya/adlama va­si­tə­si­lə həyata keçirilir. Həmin vasitə ritualdır. Ritualsız bu dün­ya­lar arasında əlaqə yaratmaq mümkün deyildir.

– Hər bir oğuzlu/kosmoslunun xaosla əlaqəsi mütləqdir. İn­diki halda bu əlaqənin bir neçə növünü müəyyənləşdirmək olar: