Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Yəhudi taciri Təbrizdə
Bir nəfər varlı-karlı yəhudi gedir Təbrizə. Təbriz şəhə­rinin Əmir bazarında bir dükan alıb, başlayır alış-verişə. Bir qədər çəkmir ki, Təbriz tacirlərinin arasında hay-küy qopur. Nə oturmusuz ki, bir yəhudi Təbriz bazarının bütün işlərini özünə mənimsəyib.

Tacirlər öz içlərindən birini seçib yollayırlar yəhudinin yanına. Onlar istəyirlər ki, belə bir iş görsün ki, yəhudi orada qala bilməsin.

Təbrizli tacir gedib yəhudinin yanına baxır, görür ki, yəhudinin bütün dişləri qızıldandır. Tez ona deyir:

─ Ay qardaş, dişlərinə neçə xərc qoymusan?

Yəhudi bir qiymət deyir. Təbrizli tacir cibindən pullarını çıxardıb yəhudi deyən qiymətin on bərabərini qoyur onun qabağına. Sonra deyir:

─ Yəhudi qardaş, bu pul, bu sən. Sən nə vaxt ölsən, bu dişlər mənim.

Yəhudi aldanıb öz-özünə belə deyir:

─ Ədə, əcəb xam adama rast gəlmişəm. Yaxşısı budur ki, bu böyüklükdə pulu əldən verməyəm. Yəhudi pulu götü­rüb başlayır bu pulla alış-verişə. Bir neçə gün bu işdən keçir.

Bir gün tacir bir nəfəri yanına salıb, aparır yəhudinin dükanına. Belə deyir:

─ Ay qardaş, mənim pulum qurtarıb, istəyirəm dişləri satam bu kişiyə. Ağzını aç, bu baxsın dişlərinə. Yəhudi ağzını açır. Bu bir az o yan, bu yan edəndən sonra öz aralarında olduğu qərara görə belə dişləri bəyənməyib çıxır gedir. O gedəndən sonra tacir yenə də on-on beş nəfəri o gün aparır yəhudinin yanına və onlar istəyir ki, ağzın açıb dişlərini müştərilərə nişan versin. Hər müştəri ki, gedir yəhudini çoxlu incidəndən sonra qiymətdə yola gəlməyib, çıxır gedir. Yəhudi görür ki, Təbriz onun üçün qalmalı yer deyil. Buna görə də tez bazarda olub-qalanını satıb ordan qaçır.

Xoruz və tülkü
Bir gün vardı, bir gün yoxdu, bir kənddə bir xoruz vardı. Bu xoruz xərmən dibində buğda yeyib, bərk kökəlmişdi. O kəndin ətrafında olan tülkü bunun ətinə tamahsılanmışdı. Hey gəlib xoruza deyirdi:

─ Gəl qardaş olaq.

Xoruz ki, tülkünün fırıldaqını bilirdi, həmişə deyirdi:

─ Ay balam, sənlə mənim nə qardaşlığım?

Bir gün tülkü xoruzu tovlamaqdan ötrü dedi:

─ Əyə, sən mənlə qardaşlıq etməsən, daha burda qalan deyiləm.

Xoruz dedi: ─ Olmasa, olmasın.

Tülkü müsafirə getmək bəhanəsilə bundan ayrılıb getdi, bir yerdə gizləndi. Xoruz belə hesab etdi ki, tülkü müsafirətə gedibdir, asudə olub getdi girdi xərmənə və başladı eşinməyə. Birdən tülkü atılıb xoruzun boğazından tutub onu qaçırdır. Toyuqlar nə qədər qışqırırdılarsa, tülküdən eşidən-qulaq olmadı, tülkü xoruzu apardı bir qəbristanın yaxınlığına və orada dayandı. Birdən xoruz soruşdu:

─ Tülkü qardaş, bura haradı?

Tülkü cavab verdi:

─ Bura qəbristanlıq üstüdür.

Xoruz dedi:

─ Tülkü, sənin də ölün ölüb, mənim də. Sən ki, məni yeyəcəksən, icazə ver, mən bir ölülərimizə fatihə oxuyum. Sən də oxusan daha da yaxşı olar.

Tülkü xoruzun sözünə inanıb, fatihə oxumaq üçün ağzı­nı açdı, ağzını açan kimi xoruz qaçıb öz sahibinin damının üs­tünə və oradan başladı banlamağa. Tülkü işi belə görüb dedi:

─ Bu nə fatihədir gəldi dilimə

Bu cür fatihələr dəysin ölümə.