Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu



Yüklə 2,22 Mb.
səhifə7/92
tarix07.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#83325
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   92
Təndirə girən keçəl

Biri var idi, biri yox idi. Bir keçəl var idi, bir də qoca nənəsi. Bu keçəl çox əyyar 6idi. Bu keçəl təndirdən eşigə çıx­mazdı. Nənəsi bir gün bu keçəli təndirdən eşigə çıxartmaqdan ötürü çoxlu qırmızı alma aldı. Bu almaları külbədən düzdü ta eşik qapıyacan. Keçəl almaları görüb nənəsinə dedi:

─ Bu nəmənədi?

Nənəsi dedi:

─ Almadı da.

Keçəl dedi:

─ Bir dana ver, yiyim da.

Nənəsi dedi:

─ Allah səni boynuna qoysun. Koxa hər yanı belə alma eliyib. Keçəl əl uzatdı, külbədən bir dana alma yedi. Gördü yeməli almadı. Keçəl də qorxardı ki, təndirdən çıxsın, tülkü qulaqlarını yesin. Çıxdı, bir dana, iki dana, üş dana, ta beş-altı danayacan bu almalardan yedi. Nənəsi də bunun dalısıycaydı. Bu eşik qapıyacan bu almaları yedi. Nənəsi bunu eşik qapıdan çıxardıb ta evə qoymadı. Keçəl dedi:

─ Ay nənə, aç qapını, tülkü mənim qulaqlarımı yedi. Nənəsi açmadı. Dedi:

─ Get, köpəyoğlu, indiyəcən mən işləmişəm, yemisən, indi get, işlə, özün ye. Keçəl durdu, başın saldı aşağı, getdi öz kəndlərinə bir yaxın kəndə yetişdi. Bir arvadın oynaşı varı­mış. Adı Mədinə imiş. Bu keçəl qaçar görər oların qapıları açıqdır, girər oların kəndi dalısına. Görər bir nəfər gəldi. Xurcunun atdı kəndi dalısına. Bu xurcun doludu pulunan. Bir az ondan sonra biri gələr, bir dəsmal pul atar kəndi dalısına. Birdən Mədinəgilin qapısı çalınar, Mədinənin əri gələr. Oynaşlar da qaçar girər kəndi dalısına. Görərlər orda bir nəfər var. Keçəl üş dəfə öz-özünə deyər:

─ Deyim. Deyim. Deyim.

Birdən buları itələr evin arasına, xurcundakı puli və dəsmaldakı puli götürər qaçar. Yavaş-yavaş gəlirmiş evlərinə sarı, birdən öz kəddilərindən biri görər. Diyər:

─ Ey keçəl, uğur olsun, sən təndirdən eşigə çıxmazdın, indi hardan gəlirsən?

Keçəl diyər:

─ Nəmə eliyim, bir dana dana dərimiz var idi, apardım onu qonşu kəndə satdım. Bu belə pul eliyib.

Dedi:

─ Keçəl, bir dana dana dərisi bu belə pul elər?



Dedi:

─ Bəli.


Kəddə xəbər oldu, keçəl bir dana dana dərisi satıb, bir xurcun, bir dəsmal pul eliyib. Kəddə hay düşdü. Bir inəgi olan kəsdi, iki inəgi olan kəsdi, üç inəgi-öküzü olan kəsdi. Keçəl, beləliklə, bir kəndi qərə qəni elədi. Qoymadı bir dana mal qalsın. Bular hamısı dəriləri atdılar dallarına, apardılar keçəl deyən kəndə. Bir “dəri alan, gön alan” saldılar ki, gəl görəsən. O yannan kədxuda çıxdı, dedi:

─ Ay rəhməttıx uşağı, burda əgər başmax tikən vardı, bu belə “gön alan” eliriz. Dedilər:

─ Rəhməttıx oğlu, özünüz niyə keçəlin bir dana dərisinə bir xurcun, bir dəsmal pul veririz? Bizim öküz dərimizə diyi­riz burda başmax tikən yoxdu. Keçəl evə gedib nənəsinə dedi:

─ Hamini qərə qəni eləmişəm. Gəlsələr məni öldürə­cəx­lər. Mənim yerimi sal, içinə bir yastıx qoy. Gəlsələr, yas­tığı vursunnar.

Özü kəndi üstə gizləndi. Keçəl dedi:

─ Nənə, olar yastığı vuranda sən əl-üzüyü cırmaq sal. Va­veylan sal, deynən: “Bir dana keçəl oğlum vardı, onu da siz öldürdüz.

Bular töküldülər. Hamısı gəldilər keçəlin evinə, dedilər:

─ Keçəl hardadı?

Nənəsi dedi:

─Yatıb.


Dedilər:

─ Biz onu öldürəciyik.

Bular yastığa kötək vurıllar, qarı da əl-üzünə əl çalır. Keçəl də kəndi üstündən baxır. Qabaxdan nənəsinə tapşırar, bular bir az vırandan sora denən: “Öldür­düz, çıxın gedin”. Bu­­lar gedərlər. Keçəl nənəsinə deyir:

─ Məni aparacaqlar, quyliyələr. Sən mənim ağzıma bir duzkeş qoy və denən: “Mən bivarisəm. Gözlərim görməz, bu­ni qoyuram, bunnan taniyim”.

Qarı çıxar, havar eylər diyər:

─ Gəlin, öldürdüz, aparın, quyliyin. Kənd əhli də hamısı gələr. Çün hamısının ürəgi oddu idi. Hamini qərə qəni eylə­mişdi. Keçəli aparallar quyləməcə. Qarı da duzkeş götürər. Keçəli quylarlar. Bular duzkeşi görüb soruşallar:

─ Bu nədi?

Qarı deyər:

─ Bu bivarisdi, mən bunnan gəlləm taparam. Bular qe­yidəllər, gələllər öz evlərinə. Qarı da qeyidər öz evinə. Keçəl demişdi: “Nənə qorxma, mən diri qallam”. Gecə düşər arayə. Üç nəfər gedər keçəlin qəbri üstə. Diyəllər, məlumdur, bu qə­bir bivaris qəbridir. Gedəx, filan Hacinin evini oğruyək, gə­tirək, gələx bu qəbrin üstünü götürax. Bular gedəllər evi oğur­lallar, gətirəllər keçəlin qəbri üstündə başlıllar bölmağa. “Bu sənin, bu mənim” böləllər. 2 nəfər artıx qalar. Bunun üstündə oğrular dava eləllər. O deyər “mənim”, bu deyər “mənim”. Keçəl atdan əlini duzkeşin içinnən uzadıb diyər:

─ Yaş ölünün də payını verin. Bu oğruların üçünün də bağrı çatdar, öləllər. Keçəl qəbirdən çıxar, üçünü də qoyar öz qəbrinə, keçəl öz-özünə deyər, gecə getsəm, heç kəs inanmaz. Qalsın günüz gedim, hamı inansın. Gecə sübh olar. Keçəl bi­lirdi ki, kənd əhli sadədi. Buna görə çağırar:

─At-ulax gətirin, mənim ev-eşigimi aparın.

Kənd əhli diyər, bu keçəlin səsidir. Diyəllər:

─ Keçəli öldürdüx, quyladıx, necə keçəlin səsidir. Gə­ləllər, keçələ diyəllər:

─ Keçəl, Allah sənin boynuna qoysun. Getdin dana dərisini satdın, bir elə pul gətirdin. Bizim dərimizi alan olma­dı. İndi səni də öldürdüx, öz əlimizlə quyladıx, getdin, bu qədər ev-eşik gətdin. Keçəl deyər:

─ Allah boynunuza qoysun. O dünyada işləyənə minnət. İntəhası, mənim başım keçəl idi, üstüörtülü bazarda bu belə pul işlədi. Əgər üstüaçıq bazara getsə idim, üç bu qədər pul gətirərdim. Kənd əhli dedi:

─ Keçəl, indi biz nəmənə eliyək?

Keçəl dedi:

─ Özünüz biliriz. Əgər dünya malı istiriz, uşağız var uşağızı, qardaşız var qardaşızı öldürüz. Mənim bir nənəm idi, bir özüm, bir belə qazandıx. Neyniyirəm dünya malın.

Bəli, kəddə bir neçə kara gəlmiyən qoca qaldı. Hamı quy yaşdan yuxarı olani öldürdü.

Keçəl nənəsinə dedi:

─ Əgər bu dəfə məni tutsalar, tikə-tikə doğrallar.

Bu kənd əhli axşamacan qəbir qazdılar, ölü quyladılar ki, dünya malı gətirələr. İki gün belə, üç gün belə, soruşdular:

─ Ay keçəl, niyə bizim ölülər gəlmir? Sən bir günə qayıtdın.

Keçəl diyər:

─ Bular hətmən utanıllar. Guş-guş dolanana o dünyada iş vermillər. Gərəy diribaş olasan.

Dedilər:


─ Keçəl, indi biz nəmənə eliyək?

Keçəl dedi:

─ Gözüzün qabağında məni öldürdüz, apardız quyladız. Bir günə ev qazandım.

Keçəl getdi nənəsinə dedi:

─ Bular istillər məni öldürsünlər. Mən qaçıram, sən qorxma. Mən genə bu kələylərnən sənin sorağına gəlləm. Tez gələm, gej gələm, sən darıxma. Sonra dedi:

─ Nənə, mənə bir dəst yaxşı kom-şalvar qoy buxçaya. Bu atdılar düşüblər mənim dalıma öldürələr.

Keçəl bir buxça libası götürər, qaçar, atdılar da bunun dalısıca. Hamının ürəgi oddudur. İstillər keçəli bu dəfə doğ­rasınlar. Keçəl olardan qabaq bir yerə yetişər. Görər bir bədbəxt çoban davar yayır. Diyər:

─ Ey çoban, tez ol, məni istillər eliyələr padişah. Başım keçəldi, utanıram. Tez sən paltarlarını ver mənə. Sən get padişah ol, sən heyifsən. Gəl mənim kom-şalvarımı gey, mən taxta çıxsam, mənə güləllər.

Benəva çoban söyünürdü ki, çobanlıxdan qutardı. Paltarların keçəl alıb dedi:

─ Görürəm, bu atdılar gəlir, tez qaç olara qənşər.

Keçəl tez çobanın paltarlarını geyib dayandı. Hey-hey­nən durdu bir sürü davarın qabağında. Atdılar gəlib dedilər:

─ Ay çoban qardaş, burdan görmədin bir keçəl qaça.

Keçəl dedi:

─ Gördüm, odu, bax, istir yetişsin dəryanın qırağına. Bu atdıların ürəgi oddu imiş. Yetişax həman. Vurdılar bu çoban düşdü dəryaya. Genə keçəl qurtardı. Kənd əhli dedi:

─ Ah, bu dəfə yaxamız qurtardı. Ta dəryadan gələ bil­məz.

Bular qeyitdilər, gəldilər kəndə sarı. Keçəl iki günnən, üç günnən sora hoy-hoynan çobannan alan davarları tökdü kəndə. İki-üç dənə yarımsen qəri-qocadan dedilər:

─ Ay keçəl, Allah sənin boynuna qoysun. Qəbirə qoy­dux, bi belə ev gətirdin. Dəryaya atdıx, getdin bi belə qoyun gətirdin.

Keçəl dedi:

─ Allah boynuza da qoysun, canız da çıxsın. Dəryada məgər nə var, dərya doludu qoyunnan. Həmi süddü, həmi süd­­süz. İndi qalıb adam özi necə seçə gətirə.

Bular dedi:

─ Keçəl, indi biz neyniyək?

Keçəl dedi:

─ Öküzlərizi kəsdiz, baltalarız olmazı olduz qərə qəni. İndi istiriz gəlin, qoyun sahibi olarız, gəlin aparım sizi atım dəryaya.

Buların hamısını apardı tökdü dəryaya. Kənd əhlindən bir nəmənə qalmışdı. Bir dana qəri arvad qaldı, bir dənə körpə nəvəsi. Qarı dedi:

─ Ey keçəl, sən allah, bunu da at dəryaya. Keçəl uşağı da atdı dəryaya. Uşax boğulub sudan çıxmışdı üzə. Qarı diyər:

─ Keçəl, qari nənə qurban, bu nəmə deyir?

Keçəl dedi:

─ Heç nə, deyir: “Qarı nənə, əmcəgi uzunundan seçim, ya əmcəgi kolasından?”

Dedi:

─ Keçəl, qarı nənə qurban, birdəfəlik özümü at dəryaya, çün qocayam, əmcəyi kolanı sağa bilmərəm, əmcəgi uzununu seçim.



Keçəl qarı nənəni də atdı dəryayə. Qeyidib evə gəlib nənəsinə dedi:

─ Bir kəndi korradım. Olar orda boğulmaqdadır, sən də burda şad ol.




Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin