Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Ədi, budi nağılı
Bir gün var idi, bir gün yox idi, bir qari var idi, bir qo­ca. Buların birin adi Ədi və birininki Budi idi. Buların dəri-dünyadə bir qızları var idi ki, onu da şəhərdə bidur varrı- karrı tacirə ərə vermişdilər. Bular bir gün aş bişirirdilər, birdən qızları yadına düşər. Budi deyər:

─ Ədi.

O da diyər:

─ Can Budi.

Budi deyər:

─ Neçə vaxtdı qızımızdan xəbərimiz yoxdu, gedax bir onu gorax.

Ədi diyər:

─ Qoy əvvəl aşi içax, sora gidax.

Budi diyər:

─ Qoy qalsın təndirdə, biz qayıdanda bişər, yiyərix.

Sazlanallar, durallar qızlarının evlərinə getmağa. Küçə­də bir atdıya rast gələllər. Atdını saxlayıb diyəllər:

─Atdı qərdəş, gedib bizim noudan altından haçarı gö­türmüyəsən. Qapımizi açmıyasən. Təndirdəki aşi içmiyəsən. Çölməyini sındirmiyəsən.

Atdı deyər:

─ Bacı-qərdəş, arxayın olun, bu işi görmərəm.

Atdı gedər, bular diyən kimi noudan altından açarı gö­türüb, qapını açar, təndirdəki aşı götürüb içər və çölməyi sın­dırar.

Sizə kimnən deyim, Ədidən, Budidən. Bular gedəllər yetişəllər, qızlarının evinə. Xoş gəldin edəllər, yiyib-içib gecə yatmax vəqti olar. Qızı fikr elər, buların yerin harda salım, harda salmıyım. Axırda qız dəstur verər, buların yerini qəpa­rələr otağında salalar. Bular kəddi babanın biri, rahat ev, tə­miz ev görmüyürlər, buna görə gecə yata bilməzlər. Gecənin bir zamanı Budi diyər:

─ Ədi.

O da diyər:

─ Can Budi.

Diyər:

─ Binəva qızımızın o qədər başı qarışıb ki, bu qəparə­lərə yetişə bilmir. Bit buları qoymur, yatsınlar. Neyliyax, ney­ləmiyax, gəl qəparələrin yuvundurax.

Tez durub bir qazan qeynər su hazırlallar. Qəpəraləri bir-bir salar qeynər suva, qoyallar qəfəsə. Qəparələri basmax həman, ölməx həman.

Budi diyər:

─ Ədi.

O da diyər:

─ Can, Budi.

Diyər:

─ Gör nə rahatdaşdılar.

Qəparələr öləndən sonra bular da baş atıb yatallar.

Səhər qızı gələr qəparələr otağına. Görər, nəmənə qəpa­rə var idi, ölüblər.

Ədi, Budi diyərlər:

─ Qızım, gör nə sənin işini rahatdamışıx.

Qız da pərtdəşir ki, siz bütün qəparələri öldürmüsüz. Gi­nə yiyəllər, içəllər, yatmax vaxtı olar. Qız fikirrəşər ki, bula­rın yerini harda salım ki, ziyankarrıx eləməsinnər. Axırda bu­ların yerrərini salallar un otağına. Bir böyük otax dolu idi tay-tay ununan. Budi deyər:

─ Ədi.

O da cavab verər:

─ Can Budi.

Diyər:

─ Bu nənəsi ölmüş qızın vəxti yoxdu ki, buları çörəy yapsın. Dur, bu unnarı xəmir eliyək, çörəy yapax.

Bir tərəfdən su gətirəllər, bir tərəfdən xəmir eləllər, bular dünyanı vurallar bir-birinə. Bir anbar ev fətir eləllər.

Səhər olar, qız genə də gedər buların otağına, görər, bir anbar unnan bir tay da qalmiyib. Qız dava eliyib diyər:

─ Deməmişəm, əlizi heç zada vurmıyın.

Bir az keçər, genə də yimax-içmağa başları qarışıb gecə yatmax vəqti olar. Bu dəfə buların yerini aparıb aynabənd ota­ğa salallar. Gecənin bir vaxtı Budi diyər:

─ Ədi.

Cavab verər:

─ Can, Budi.

Diyər:

─ Gəl, gör, bu kimdi?

Olar ikisi də aynıya baxıb görəllər ayrı bir nabələd qari və qoca var. Hər nə bular edələr, olar da buları yamsılallar, ağızların büzəllər, olar da büzər, yaman diyərlər, olar da di­yər, bular hirslənib hərəsi bir daş götürüb səhərəcən bütün bu otaxda olan aynaları vurub sındırallar və beləliklə, Ədi­ynən Budi nabələd adamları o otaxdan qovalallar.

Qız səhər gəlib bu vəziyyəti görüb öz-özünə diyir:

─ Əgər bular bir neçə gün də burda qalsalar buranı bütün virana qoyallar. Buna görə qız ərinə diyir:

─ Gəl buları yola salaq getsinlər.

Qız və əri bulara bir az qumaş, bir cüt başmaq, bir az doşab verib yola salıllar. Ədi və Budi yola düşüb bir az yol gedəndən sonra bir qələməyə rast gəlillər. Bular görüllər, qə­ləmə əyilir-düzəlir, yarpaxları titriyir, əsir. Bilmirlər ki, yel qə­ləməni bu hala salır. Belə fikr edillər ki, qələmə soyuxdan üşüyür. Budi diyir:

─ Ədi.

Cavab verir:

─ Can Budi.

Diyər:

─ Qızımız verdiği qumaş bizim nə dərdimizə dəyər? Al­laha xoş getməz. Qələmə, gör nə üşür. Gəl bu qumaşi do­luyax qələməyə ki, üşüməsin.

Arvad-kişi çox çalışmadan sonra qızlarınnan aldığı qu­maşi sərillər qələməyə. Sora yola düşüb gedəllər, qış bətər so­yux olduğuna görə yer donub cırılmışdı. Ədiynən Budi yeri be­lə görüb diyəllər, heyvan acından gör nə ağzın açıb. Budi diyər:

─ Ədi.

O da diyər:

─ Can Budi.

Diyər:

─ Gəl bu doşabi verəx, yer yesin. Heyvan acınnan ölür. Yazıxdı, gör necə ağzın açıb. Qızıgildən sovqat aldıxları do­şabi yerin qatdağına töküb yola düşəllər. Bir az gedənnən son­ra bir qarqayə rast gəlillər. Görüllər qarqa bir cür yeriyir. Fikir edəllər qarqanın ayaxlarını soyux incidir. Budi deyər:

─ Ədi.

O da diyər:

─ Can Budi.

Diyər:

─ Gəl başmaxları da verəy qarqayə. Allaha da xoş getməz. Biz neyniyəciyix.

Başmaxları da qoyallar yerə, ta qarqa gəlib giysin. Evə sarı yollanıllar. Gedəllər noudan altından açarı götürüb qapını açallar. Birbaş gedəllər təndirin başına ta aşi içsinnər. Görəl­lər çölməy boş və sınıxdı. Beləliklə, biləllər ki, olara rast gə­lən dərviş gəlib aşı içib və çölməyi də sındırıbdı.