Azərbaycan Respublikası Təhsil Naziriliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Üniversitetinin nəzdində

9.«Pablik Rileyşnz»in idarə edilməsinin təşkilatifor­ma­ları. Firmaların effektli kommersiyafəaliyyətinin həy­a­ta keçirilməsi üçün kompleks şəraitinyaradılma­sında ictimaiy­yətlə əlaqənin təşkilatiformalarının tək­milləşdi­rilməsi olduqca mühüməhəmiyyət kəsb edir. Ba­zar iqti­sadiyyatı şəraitindərəqabətin getdikcə kəskinləş­məsi, kommersiyafəaliyyətinin formalarının və istiqa­mətləri­ninçoxşaxəliliyi «Pablik Riley­şnz»  konsepsiyası­nın, onuntəşkilati formalarının daima tək­mil­ləşdirilmə­sini tələbedir. 

İctimai rəyin öyrənilməsi və formalaşdırılması üzrəinstitutlar, firmalar XX əsrin əvvəllərindəforma­laşmağa və fəaliyyət göstərməyə başlamışlar. PRüzrə ilk böyük büro 1912-ci ildə Amerikanın  telefon-teleqraf birliyinin nəzdində yaradılmışdır. 

Böyük firmaların və kompaniyaların nəzdindəyara­dılan PR xildməti onların fəaliyyətlərinininkişafında ol­duqca mühüm rol oynamışdır. İctimaiəlaqələrin qu­rul­masında və inkişafında dünyanındemək olar ki, bütün ölkələrində yaradılan PR millitəşkilatları olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edirlər.

1955-ci ildə beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinforma­laş­ması və inkişafı istiqamətində  ümumdünyatəşkilatı - «İctimaiyyətlə əlaqələr xidmətinin Beynəl-xalq Assosia­siyası» yaradılmışdır. Hər il həyatakeçirilən görüşlərdə assosiasiya üzvləri təcrübəmübadiləsi aparır və bir-birilə­rinə  lazımi informasiyaötürürlər. Assosiasiya 1962-ci ildə professionalqaydada özünü aparmaq qaydaları üzrə məcəllə qəbuletmişdir. Bu da öz növbəsində PR konsep­siyasınıntələblərinə əməl etməyə imkan verir. Bu qeyri-dövləttəşkilatı BMT  tərəfindən 1964-cü ildə rəsmənta­nınmışdır və YUNESKO yanında B kateqoriyalıstatus almışdır. 

Dünyanın  çox böyük məsləhətçi təşkilatı olan«Mak Kuisi» Amerikada yerləşir. Onun tərkibindəmüx­təlif ölkə­lərdə yerləşən 32 büro fəaliyyət göstərir. Onlar 74 növ ixtisas üzrə 136 istiqamətdə məsləhətlərve­rirlər. Bu məsləhətverici istiqamətlər arasındaictima­iyyətlə əlaqə, marketinq, istehsalın idarəolunması, elek­tron infor­masiya sistemi üzrəməsləhətlər əsas yer tutur.

ABŞ-ın Harvard Universiteti artıq 1900-cü ildəictimaiyyətlə əlaqə üzrə mütəxəssislər hazırlamağabaşla­mışdır. 

Hal - hazırda Böyük Britaniyada PR üzrə böyüktəş­kilatlardan biri olan-Mərkəzi İnformasiya Agentliyiol­duqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Həmin agentlikyal­nız dövlət müəssisə və təşkilatları ilə əməkdaşlıqedir və icti­mai rəyin formalaşması üzrə məsləhətxidmətini həy­ata keçirir. Agentlikdə 1000-dən artıqmütəxəssis çalışır. Bu gün dünyanın  inkişaf etmişölkələrində PR müstəqil elmi və praktiki fəaliyyətistiqamətinə çevrilmişdir. 

PR  sahəsində institusional fəaliyyət artıq  ABŞ –ınvə Avropanın sərhədlərini ötüb keçmişdir. PR üzrəBey­nəlxalq Assosiasiya hazırda  65 ölkəninmütəxəssislə­rini birləşdirir. 

Bir çox sənaye firmaları və kompaniyaları öztər­ki­bində PR üzrə  funksional bölmələr yaratmışlar. Digər­lə­ri bu sahədə öz xidməti bölmələriniyaratmasalar da ixti­saslaşmış  məsləhət agentliklərininxidmətlərindən isti­fadə edirlər. Bəzi firmalar isə busahədə xüsusi böl­mələr yarat­maqla yanaşı, eynizamanda ixtisaslaşmış ag­entliklərin xidmətlərindən dəistifadə edirlər. Bir çox böyük korpora­si­ya­lardaictimaiyyətlə əlaqə üzrə rəhbərə müavin vəzifəsinəzərdə tutulur. Məsələn, Ameri-kanın ən böyükkampaniyalarından biri olan «General Motors» da PRüzrə xüsusi vitse prezident   fəaliyyət göstərir. 

Bəzi hallarda PR üzrə funksiyaları firmaların ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin mütəxəssisləri ilə yanaşı, həm də ali rəhbərləri və firmanı məşhurlaşdıran, onun imi­cini formalaşdıran şəxslər, menecerlər həyata keçirirlər.     

Firmanın ictimaiyyətlə əlaqə üzrə mütəxəssisləri Pablik Rileyşnzin istifadə vaxtı və metodları üzrə qərarqəbul edərkən, reklam kampaniyasının və  satışınstimullaşdırılması üzrə proqramın işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi zamanı rəhbər tutduqlarıprinsiplərə sadiq qalmalıdırlar.

 

1. Xeyirxəbərov İ.M. Marketinq tədqiqatları. Bakı, 2015.

2. Батра Р., Майерс Дж-Дж., Аакер Д.А. Рекламный менеджмент. Москва 2004.