|
№
|
Mövzunun adı
|
Auditoriya saatları
|
TSİ
(mühazi-
rələrə hazırlıq)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
IV SEMESTR
|
1
|
Mövzu №1. Yer Atmosferi. Giriş. Standart atmosfer (SA). Atmosferin xüsusiyyətləri. Atmosferin tərkibi. Atmosferin quruluşu. Beynəlxalq Standart Atmosfer (BSA). Standart atmosferin dəyişmələri. Atmosferin təyini.
|
2
|
2
|
2
|
Mövzu №2. Atmosfer təzyiqi və barik sistemlər. Giriş. Atmosfer təzyiqinin ölçülməsi. Atmosfer təzyiqinin tərəddüdləri. Atmosfer təzyiqi və havanın temperaturu. Atmosfer təzyiqinin havanın temperaturundan asılılığı. Barometrik hündürlükölçəndə standart təzyiqin sazlanması. Sinoptik xəritələr. Atmosfer təzyiqi. Hündürlüyün ölçülməsi. Dəniz səviyyəsinə gətirilmiş hündürlüyün uçuş eşalonuna çevrilməsi. Həqiqi hündürlüyün dəniz səviyyəsinə gətirilmiş hündürlüyə çevrilməsi. Atmosfer təzyiqinin hesablanması.
|
2
|
2
|
3
|
Mövzu №3. Havanın temperatur və rütubətliyi. Giriş. Hava temperaturunun şkalaları. Farengeyt. Selsi. Kelvin. Temperaturun çevirmə əmsalları. İstilikkeçirmə. Konveksiya. Adveksiya. Temperaturun sutkalıq gedişatı. Parnik effekti. Atmosferdə suyun dövranı. Sublimasiya. Kondensasiya. Mayenin aqreqat halları və gizli istilikayrılma. Buxarlanma. Rütubətlik. Rütubətliyin sutkalıq gedişi. Doyma halı və şeh nöqtəsi temperaturu. Kondensasiya səviyyəsi. Ərimə.
|
2
|
2
|
6
|
Mövzu №04. Buludluq və atmosfer yağıntıları
Ümumi məlumat. Giriş. Alçaq təbəqənin buludları. Laylı buludlar. Şaquli inkişaf buludları. Buludların təsnifatları. Buludların miqdarı. Bulud tipləri və onların xüsusiyyətləri. Buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyü. Buludların aşağı sərhəddinin hündürlüyünün ölçülməsi. AIREP məlumatları. Buludların müşahidə edilməsi. Turbulentliyin yaranma mexanizmi. Adveksiya. Konveksiya. Konveksiya şəraiti. Konveksiyanın yaranma mexanizmi. Bulud növləri. Havanın cəbhə səthi boyunca qalxması. İsti cəbhə. İsti cəbhənin bulud tipləri. Soyuq cəbhə. Soyuq cəbhənin bulud tipləri. Yağıntıəmələgəlmə prosesi. Yağıntı damcılarının böyüməsi. Yağıntıların intensivliyi. Yağıntıların davamiyyəti. Berjeron nəzəriyyəsi. Yağıntıların buzlaşma effekti. Yağıntıların tipləri.
|
2
|
2
|
9
|
Mövzu №5. İldırımlar. Giriş. İldırımların təsnifatı. İsti hava kütlələrində ildırımların formlaşması. Konveksiya. Oroqrafiya nəticəsində qalxan hava axınları. Adveksiya. Konvergensiya. İldırımların müəyyənləşdirilməsi. İldırımların yaranma, inkişaf yetişkənlik, dağılma mərhələsi. Atmosfer cəbhələri üzərində ildırımlar.
|
2
|
2
|
11
|
Mövzu №6. Görünüş məsafəsi. Giriş. Toz və qum burulğanı. Meteoroloji görünüş məsafəsinin tipləri. Meteoroloji görünüş məsafəsini məhdudlaşdıran amillər. Meteoroloji görünüş məsafəsi. QEZ-də görünüş məsafəsi. Maili görünüş məsafəsi. Dumanın növləri. Radiasiya dumanları. Adveksiya dumanları. Buxar dumanları. Cəbhə dumanları. Yamac dumanları. Tüstü. Vizual illuziyalar. Yerüstü duman. Leysan yağışlar. Yağıntıların meteoroloji görünüş məsafəsinin məhdudlaşmasına təsiri. Laylı buludların meteoroloji görünüş məsafəsinin məhdudlaşmasına təsiri.
|
2
|
2
|
12
|
Mövzu №7. Buzbağlama. Giriş. Buzbağlamanın yaranma şəraiti. Buzbağlamanın təsirləri. Buzbağlamanın təyin edilməsi. İfrat soyumuş atmosfer yağıntıları. İfrat soyumuş atmosfer yağıntılarının damcılarının ölçüləri. Donma prosesi. Buzbağlamanın tipləri. Buzbağlamanın intensivliyinə təsir edən amillər. Mühərrikin buzbağlaması.
|
2
|
2
|
13
|
Mövzu №8. Külək. Yuxarı hündürlükdə küləklər. Giriş. Küləyin yaranması üçün meteoroloji şərait. Küləyin yaranmasına təsir edən qüvvələr. Təzyiqin qradiyent qüvvəsi. Geostrofik qüvvə. Geostrofik külək. Qradiyent külək. Ekvator yaxınlığında küləklər. Yerüstü külək. Yüksəklikdə külək. Yüksəklikdə daimi küləklər. Şırnaq axınları. Ümumi şırnaq axınları. Subtropik şırnaq axınları. Qütb cəbhələrində şırnaq axınları. Qütb cəbhələri depressiyası yaxınlığında küləklər. Açıq səmada turbulentlik (CAT). Şırnaq axınlarının müəyyən edilməsi. Kontur xəritəsi. Hündürlüklər üzrə külək xəritələri.
|
2
|
2
|
|
Mövzu №9. Külək sürüşmələri və turbulentlik. Külək sürüşməsi. Külək sürüşməsinin təyin ediləsi və mənşəyi. Alçaq hündürlüklərdə külək sürüşmələri. Meteoroloji xüsusiyyətləri. Atmosfer cəbhələrinin keçməsi. İnversiya. Sərhəd təbəqəsində turbulentlik. Topoqrafiq külək sürüşməsi. Uçuşda olan hava gəmilərinə külək sürüşmələrinin təsiri. Külək sürüşmələrinə qarşı əks tədbirlər. ICAO-nun tələbləri. Turbulentliyin xarakteri. Turbulentliyin meteoroloji amilləri. Termik turbulentlik. Mexaniki turbulentlik. Dağ dalğaları. Yuskək dağlıq zonalarda və onların yaxınlığında uçuşlar. Dağ dalğalarının vizual təyin edilməsi. Turbulentlik. Aşağı və orta səviyyələrdə turbulentliklər. Rotor zonalarda turbulentlik. Turbulent dalğalar. Yüksək səviyyələrdə turbulentliklər (tropopauza yaxınlığında və ondan yuxarıda). Şırnaq axınlarının yaxınlığında turbulentlik. Stratosferdə turbulentlik. Enən hava axınları. Buzbağlama. Uçuş aspektləri. Aşağı hündürlüklərdə uçuşlar. Yuxarı hündürlüklərdə uçuşlar. İnversiyalar. Temperatur inversiyasının hüdudları. Turbulentliklər haqında məlumatlar.
|
2
|
2
|
15
|
Mövzu №10. Hava kütlələri. Giriş. Hava kütlələri haqqında ümumi məlumat. Yaranması və təsnifatı. Hava kütlələrinin transformasiyası. Avropaya müdaxilə edən hava kütlələri. Arktik hava kütlələri. Qütb hava kütlələri. Tropik hava kütlələri. Azərbaycan ərazisinə müdaxilə edən hava kütlələri.
|
2
|
2
|
16
|
Mövzu №11. Atmosfer cəbhələri. Giriş. Atmosfer cəbhələrinin növləri. Isti cəbhə. Soyuq cəbhə. Kvazistasionar cəbhələr. Atmosfer cəbhələrində təzyiq şəraiti. Yer kürəsində sabit cəbhələr. Okklyuziya cəbhələri. Arktik cəbhələr. Qütb cəbhələri. Aralıq dənizi cəbhələri. Tropikdaxili konvergensiya zonası (TKKZ). Cəbhələrin xüsusiyyətləri. Qütb cəbhələrinin depressiyası. Qütb cəbhələrinin depressiyası zonasında hava şəraiti.
|
2
|
2
|
22
|
Mövzu №12. Meteoroloji məlumatlar. Giriş. OPMET məlumatları. Aerodrom üzrə meteoroloji məlumatlar. Aerodrom üzrə xüsusi meteoroloji məlumatlar. Hava proqnozları. Faktiki hava məlumatı kodları. İdentifikatorlar. Yerüstü küləyin sürəti. Üfüqi görünüş məsafəsi. Qalxma-enmə zolağında görünüş məsafəsi (RVR). Əhəmiyyətli faktiki və proqnoz xarakterli hava məlumatları kodları. Buludluluq. CAVOK. Havanın və şeh nöqtəsinin temperaturu. Dəniz səviyyəsinə gətirilmiş atmosfer təzyiqi (QNH). Keçmiş hava (RE). Külək sürüşməsi (WS). Trend. QEZ-in səthinin vəziyəti haqqında qrup. QEZ-in göstəricisi (ilk iki rəqəm). QEZ-in örtüyü (üçüncü rəqəm). QEZ-in səthininn örtülmə dərəcəsi (dördüncü rəqəm). Yağıntının qalınlığı (beşinci və altıncı rəqəm). İlişmə əmsalı (yeddinci və səkkizinci rəqəm). ‘Auto’ və ’Rmk’. METAR-a aid nümunələr. ATIS radioyayımı. VOLMET radioyayımı.
|
2
|
2
|
23
|
Mövzu №13. TAF aviasiya hava proqnozları. Aerodrom üzrə hava proqnozları (TAF). TAF kodları. ABŞ-da istifadə edilən TAF kodu. TAF kodunun məzmumu və formatı. Əhəmiyyətli dəyişkənlik qrupları. Operativ hava proqnozları. Qısa müddətli proqnozlar. Qalxma üçün verilən hava proqnozları. TAF proqnozlarının etibarlılığı. TAF proqnozunun əsas qrupları. Digər qruplar. Əlavə məlumat bloku. TAF hava proqnozlarının tərtibatı zamanı İCAO-nun tələbləri. İCAO-nun 3 saylı Əlavəsi.
|
2
|
2
|
24
|
Mövzu №14. Sinoptik xəritələr
Giriş. Məntəqələrin kodlarının oxunması. Atmosfer təzyiqi. Atmosfer təzyiqinin tendensiyası. Keçmiş hava. Keçmiş havaya dair əlavə şərti işarələr. Aşağı buludluluq və şaquli görünüş məsafəsi. Şaquli görünüş məsafəsi. Şeh nöqtəsi temperaturu. Görünüş məsafəsi. Faktiki hava. Müşahidə saatinda müşahidə edilməyən keçmiş hava şəraiti. Yer səthində havanın temperaturu. Orta təbəqənin buludluluğu. Yuxarı təbəqənin buludluluğu. Buludluluğun ümumi miqdarı. Yerüstü külək. Təhlükəli atmosfer hadisələrinin şərti işarələri. Atmosfer cəbhələri və konvergensiya zonası və digər şərti işarələr. Buludların abbriviaturası. Buludların miqdarı. Hava şəraitinin abbriviaturası. Hava xəritələrində xəttlər və şərti işarələr. Təhlükəli atmosfer hadisələri xəritələri. Hündürlüklər üzrə temperatur və külək xəritələri.
|
2
|
2
|
25
|
Mövzu №15. Yer kürəsinin iqlimi-Ümumi məlumat
Atmosferin qlobal sirkulyasiyası. Yer kürəsinin iqlim qurşaqları. Temperatur, təzyiq və küləyin qlobal paylanması. Tropik siklonlar və tornado. Müxtəlif coğrafi regionların iqlimi.
|
2
|
2
|
Semestr üzrə cəmi:
|
30
|
30
|
