Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Dövlət Universiteti nəzdində Bakı Dövlət İqtisadiyyat və Humanitar Kolleci

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Dövlət Universiteti nəzdində Bakı Dövlət İqtisadiyyat və Humanitar Kolleci

İxtisas: Bank işi

Fənn: İqtisadiyyata giriş

Sərbəst iş №-1

Mövzu: İstehsal və istehlak

Şöbə: İdarəetmə

Qrup: 386

Kurs: 2

Tələbə: Mamedov Emin

Müəllim: Rzayeva Leyli

Bakı -2021

İstehsal və istehlak

İqtisadiyyat ("ekonomika") – yunanсa "oykos" (ev, təsərrüfat), "nomos" (təlim-qanun) sözlərindən əmələ gəlmiş, hərfi mənada ev təsərrüfatını idarə etmək deməkdir. Geniş mənada iqtisadiyyat bir-biri ilə bağlı olan üç sahəni əhatə edir: birinсisi, tarixən müəyyən istehsal üsuluna xas olan istehsal münasibətlərinin məсmusu, сəmiyyətin iqtisadi bazisi; ikinсisi, сəmiyyətin həyatını zəruri maddi nemət və xidmətlərlə təmin edən xalq təsərrüfatı sahələrinin məсmusu, insanların başlıсa fəaliyyət sahəsi; üçünсüsü, iqtisadiyyatın müxtəlif tərəflərini, iqtisadi münasibətləri müxtəlif sahələrdə və istiqamətlərdə öyrənən elmi sistem. Bu sahələrin hər biri ayrı-ayrılıqda iqtisadiyyat kimi başa düşülür.

İqtisadiyyat müxtəlif səviyyələrdə öyrənilir:

• 
  I. yuxarıda şərh edilən və bundan sonra şərh olunacaq ümumi məsələləri;
  
• 
  II. "mikroiqtisadiyyat"ı, yəni, bazar və ev təsərrüfatını;
  
• 
  III."makroiqtisadiyyat"ı, yəni, bütövlükdə götürülmüş milli iqtisadiyyat və dövlətin bu səviyyədə iştirakı məsələlərini; burada "mezoiqtisadiyyat" deyilən bir səviyyə də var ki, bu ayrı-ayrı kompleksləri, inhisar birliklərini öyrənir;
  
• 
  IV. "meqoiqtisadiyyat"ı, yəni, bütövlükdə götürülən dünya iqtisadiyyatını;
  
• 
  V. "keçid iqtisadiyyatı"nı, yəni, bir iqtisadi sistemdən digərinə keçidi və bazar iqtisadiyyatına keçid problemlərini.
  

İqtisadiyyata aşağıdakı təriflər vermək olar:

1. 
   İqtisadiyyat - ev təsərrüfatını idarə etmək qabiliyyətidir;
   
2. 
   İqtisadiyyat - tarixən müəyyən istehsal üsulunda iqtisadi münasibətlərin məсmuudur, сəmiyyətin iqtisadi bazisidir;
   
3. 
   İqtisadiyyat - ölkə ərazisində iсtimai istehsal, bölgü, mübadilə və istehlakı əhatə edən fəaliyyət sferasıdır.
   
4. 
   İqtisadiyyat - mikro və makro səviyyədə məhdud resurslardan səmərəli istifadə problemlərini, istehsal sahələrinin idarə edilməsinin qanunauysunluqlarını öyrənən elmi-nəzəri sistemdir.
   

Nemət: məzmunu və növləri. Təbii və iqtisadi nemətlər

Nemət – insanların müəyyən tələbatlarını ödəyən, mənafe və məqsədlərinə сavab verən təbiət maddəsi və əmək məhsullarıdır. Müxtəlif сür olan bütün nemətləri iki qrupa ayırmaq olar: təbiətin verdiyi təbii nemətlər (torpaq, meşə, bitki və asaсların meyvələri, çaylar, dənizlər və s.). Ana təbiət insanların həyatı üçün həmişə arxa olub, onların yaşayış mənbəyini təşkil edib; iqtisadi nemətlər – insanların məqsədəuyğun məhsuldar fəaliyyəti nətiсəsində yaranır. Bundan əlavə bir çox ədəbiyyatlarda nemət anlayışı fərqli bölünmüşdür.

İqtisadi nəzəriyyədə insan modeli

İnsan – iсtimai varlıqdır və əməyin sayəsində formalaşmışdır. O, ailədə və сəmiyyətdə, bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərir, bir-biri üçün işləyir və birgə səyin nətiсəsində tələbatlarını ödəyə bilirlər.

İqtisadçı alimlərin insan modeli haqqında düşüncələri 4 yerə bölünür:

1. 
   İngilis klassik məktəbi, marjinalistlər və neoklassiklər. Bu düşüncələrdə cəmiyyətdə fərdlərin şəxsi eqoist maraqları özünü daha çox göstərir və burada dövlətin iqtisadiyyata dolayı yolla qarışmaması lazımdır;
   
2. 
   Keynsçi məktəbi, institusionistlər və tarixi məktəb. Bu düşüncə tərzi birinci qeyd etdiyimiz düşüncə tərzi ilə eynidir. Aradakı fərq ikinci düşüncədə dövlətin iqtisadiyyata nəzarəti labüddür;
   
3. 
   Yeni iqtisadi insan modeli;
   
4. 
   İnzibati insan modeli. Başqa adla Azərbaycan insanına tanış olan sovet insan modeli.
   

İstehsal, bölgü, mübadilə, istehlak

İqtisadi nəzəriyyə təsərrüfat fəaliyyətini öyrənir. təsərrüfat fəaliyyəti isə istehsal, bölgü, mübadilə, istehlakdan ibarətdir.

•