Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kommersiya təşkilatlarında pul vəsaitləri üzrə əməliyyatların uçotu və onun təkmilləşdirilməsi

3.2. İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında məlu­matın təqdim edilməsi.

İnvestisiya fəaliyyəti – kreditlər ilə faiz məsrəflərini yaradan başqa borcların verilməsi, geri alınması, uzunmüddətli aktivlərin ilə maliyyə vəsaitlərinin ekvivalentlərinə məxsus olmayan investisiyaların əldə olunması və xaricolmasıdır. Nəticədə, təşkilat qeyri-maddi, bioloji aktivlər, daşınmaz əmlak, fabrik, avadanlıq, daşınmaz əmlaka investisiyalar , təbii sərvətlər və başqa belə aktivlər aldıqığı və ya satdığı zaman, bu cür əməliyyatlar investisiya fəaliyyətinə daxil edilir. İnvestisiya fəaliyyətinə həmçinin, səhmlər və başqa qiymətli kağızlar şəklimdə investisiyaların əldə olunması və idarə olunması daxil edilir. Ancaq, malgöndərənlərə verilmiş və ya sifarişçilərdən alınmış avans ödənişlər, eyni zamanda uzunmüddətli aktivlərin yaxud qiymətli kağızların əldə edilməsi və satılması (bu cür əməliyyatlar təşkilatın əsas fəaliyyətinə daxil olduqda) əməliyyat fəaliyyəti olaraq təsnifləşdirilməlidir.

Aşağıda göstərilən misallar investisiya fəaliyyətinə daxildir:

• 
  torpaq, tikili və texnikanın, daşınmaz əmlaka investisiyanın və təbii sərvətlərin, qeyri-maddi və bioloji aktivlərin qazanılması və ya xaric edilməsi ;
  
• 
  torpaq, tikili və təchizatın müəssisənin özünün hesabına inşa olunması üzrə işlər;
  
• 
  başqa müəssisənin kapital və borc vəsitələrinin əldə olunması yaxud xaric olunması;
  
• 
  səhmlərinin verilməsi yaxud geri alınması;
  
• 
  fyuçers, forvard, opsion ilə svop müqavilələrinin əməliyyat inkişafı və maliyyələşdirmədəki fəaliyyətin əhatə çərçivəsinə daxil edilənədək hazırlanması və icra edilməsi.
  

İnvestisiya fəaliyyətinə, eyni zamanda başqa müəssisələrin səhmdar kapitalı üzrə iştirak hüququ, borclarının və birlikdə müəssisələrdə (kommersiya yaxud ticarət fəaliyyətinə daxil olan müəssisələr istisna edilməklə) faizlərin əldə olunması və idarə olunmasında maliyyyə vəsaitlərinin daxilolmaları ilə xaricolmaları aiddir. Digər tərəflərə verilmiş borclar yaxud avanslar investisiya fəaliyyətinə daxildir.

Əldə olunmuş faizlər və dividendlər ayrıca təsnifləşdirilməlidirlər və əsasən, investisiyanın fəaliyyətinə daxil edilirlər. [20 s 55]

Standartın 14-cü maddəsi əsasında, maliyyə vəsaitlərinin hərəkətinin netto əsasında təqdim olunduğu hallar istisna edilməklə, müəssisə investisiya fəaliyyətindən əmələ gələn pul vəsaitlərinin daxilolmaları ilə xaricolmalarının əsas növləri barədə məlumatı xüsusilə təqdim etməli olması qeyd olunur. Pul vəsaitlərinin bütöv effektinin göstərilməsinə icazə verilmir –daxilolmalar, həmçinin xaricolmalar qeyd edilməlidir.

Standartda 15-ci maddədə pul vəsaitlərinin hərəkəti barədə hesabata investisiya fəaliyyəti əsasında yaranan aşağıdakı məbləğlərin daxil olunmalı olduğu göstərilir:

Standartın 15-ci maddəsində eyni zamanda fyuçers, forvard və opsion müqavilələrində açıqlamaların tələbləri qeyd olunmuşdur.

İlk ödəniş müddəti üç aydan az olan investisiyalar pulların dövriyyə müddəti zamanı ödəniləcəyinə aid şübhə var olduqda, pul vəsaitlərinin ekvivalentləri olaraq nəzərə alınmırlar

Hansı maddənin pul vəsaitlərinin ekvivalenti məvhumuna cavab verib-vermədiyini aydınlaşdırmaq üçün istifadə olunmuş uçot siyasəti uyğun olaraq izah edilməlidir.