Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Milli iqtisadiyyatın inkişafında turizm sektorunun rolu və bu sektorun dövlət tənzimlənməsi istiqamətləri Murad Şiriyev unec sabah azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Elmi rəhbər

2.2 Regional turizmin inkişafının mövcud vəziyyəti

Turizm sahələrinin əraziləri hər bir bölgədə coğrafi sahə kimi müəyyən potensialın tətbiq edilməsi və gücləndirilməsinə yönəldilmişdir. Turizm sahəsinin iqtisadi mühiti onun rayon ərazisidir. Buna görə yerli iqtisadiyyat təbii sahələrə və səyahət şərtlərinə əsaslanır. Hər bir bölgədə müəyyən resurslar, texnologiyalar, problemlər və sosial mənzil şərailəri var. Buna görə, ərazilərin geniş inkişafı enerji istifadəsinin qiymətləndirilməsi, yeni iş yerləri yaradılması və biznes sahələri kimi səmərəli iqtisadi sahələrin yaradılmasına əsaslanır.

Region iqtisadiyyatı qlobal iqtisadiyyatın bir hissəsidir. Ölkənin milli iqtisadiyyatı bölgələrdə iqtisadi imkanların bir sırasının qarşısını alır. Məkanlarda bununn üçün xüsusi iqtisadi proqram və qurumlar yaradılır. Ümumiyyətlə, bu təsərrüfat idarəçiliyi ilə deyil, turizm əlaqələrinin şərtlərinə əsaslanır. Yerli iqtisadiyyat yerli maraqlara əsaslansa da, ölkə iqtisadiyyatı eyni formada ümumi regional inkişafa əsaslanır. Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyi əsas mənbələrdən və resurslardan istifadə edərək hər bir vətəndaşın iqtisadi inkişafını və iqtisadi ehtiyaclarını təmin etmək üçün bir strategiyaya əsaslanır. Yəni iqtisadi ehtiyaclar, qaynaqlar, yer, və xüsusi imkanlar buraya aiddir. Bu baxımdan bölgədəki iqtisadi aktivlər və sosial qruplar birgə proqramın rayon sistemidir və ölkədə onların ehtiyaclarını həll edir. Bu əlaqələr ÜDM istehsalı, paylanması və istifadəsi, müxtəlif sahələrdə qərar qəbul edilməsi kimi iqtisadi proseslərin təsirindən asılıdır.

Turizmin sosial məsuliyyəti vardır. Turizm ÜDM-in inkişafında, ÜDM-in komponentinin və milli büdcəsinin gəlirinin yaranmasında əsas rol oynayır. Beləliklə, bölgədəki iqtisadi imkanları hər bir regionda turizm biliklərinin ölçülməsi və ümumi iqtisadi inkişaf üçün necə istifadə oluna biləcəyini müşahidə etməklə qiymətləndirilə bilər. Ərazi baxımından dövlət turizminin sərhədləri və əhatə dairəsi resursların ayrılması və istifadəsindən asılıdır, lakin müasir hallarda, bölgələrin xüsusi sistemi seçilmiş və avadanlıqların istifadəsi ilə təsdiq edilmişdir.

Turizmlə əlaqədar bəzi sahələr sosial inkişafda daha cəlbedici və sosialdır. Bunun üçün turizm əhəmiyyətli şəkildə aşağıdakı iki formada araşdırılır:

1) makroiqtisadi siyasətə görə;

2) regional inkişafa görə.

Səfərlər yalnız turizm tələbi deyil, eyni zamanda iqtisadi ehtiyacların təşviqi, bununla da turizmin ehtiyaclarını təşviq etməkdir. Turizmin iqtisadi məqsədi onun fəaliyyətinin, paylanmasının, istifadəsinin və maliyyələşdirilməsinin səviyyəsini ölçməkdir. İqtisadi turizmlə yanaşı, iqtisadi və bazar sistemindəki kommersiya gəlirləri də vacibdir. Azərbaycanda turizmin inkişafına təsir edən amillər nəzərə alınmaqla, turizm tələbatının bölüşdürülməsi müxtəlif şəkildə ifadə edilə bilər.

Turizmin inkişafı baxımından müxtəlif turizm xüsusiyyətləri əhəmiyyətli bir rol oynayacağına inanılır. Alıcı olaraq, turizm səyahətinin idarə edilməsi tədbirləri və üsulları hazırlanır. Turizm marketinqinin əsas istiqamətləri tərəfdaşların, subyektlərin, regionun və ölkənin maraqlarına təsir edən sistem və idarəetmə təcrübələrini inkişaf etdirmək və tətbiq etməklə həyata keçiriləcəkdir.

Azərbaycanda turizm psixoloji faktorlara əsaslanır. Beynəlxalq səfərlər sosial və iqtisadi məsələ olmaqla effektiv hədəflər nəticəsində inkişaf etdirilir.

Bəzi sahələrdə turizm sənayesi və Azərbaycan marşrutları inkişaf etmişdir. Buna görə infrastruktur və təşkilatların istehsal potensialı və maliyyələşdirməsini artırmaq vacibdir. Onlar xarici şirkətlərlə birbaşa əlaqə saxlayırlar və uzun investisiya forması yaradırlar. Yerli sakinlər tərəfindən turizmi təşviq etmək üçün planlaşdırmaya və özəl sektorun istifadəsinə xüsusi diqqət yetirilir.

Turizm biznesin vacib hissəsi ola bilər. Buna görə turizm sənayesindəki bütün işgüzar inkişaf modeli xərcləri azaldacaq və ümumilikdə regionların sosial problemlərini həll eəcəkdir. Bu hərəkətdə nəqliyyat sektoru daha da böyükdür. Nəqliyyat vasitələrinin rahatlıq və səyahətin təhlükəsizliyi vacibdir. Respublikada beynəlxalq turistlərin seçilməsi hansı nəqliyyat sahələrinin seçildiyini müəyyənləşdirir.

Ölkəyə gələn vətəndaşların nəqliyyat növlərindən istifadə üzrə sayı