Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti

XIV fəsil. Limfa sisteminin xəstəlikləri
Limfatik ödem
Bədənimizdə arteriya və vena sistemindən başqa üçüncü bir damar sistemi də vardır. Bu sistem toxumalar arasında toplanan, elektrolitlərdən və proteinlərdən ibarət limfa mayesi deyilən bir mayenin daşınaraq yenidən qana qarışmasını təmin edir. Bu mayenin müxtəlif səbəblərə görə normal haldan çox olmaqla dəri, dərialtı və yumşaq toxumalara toplanmasına ödem, ya da limfatik ödem deyilir.

Anatomiyası. Limfa damarlarının və limfa düyünlərinin embrioloji olaraq venoz sistemin endotelial tumurcuqlarından inkişaf etdiyi qəbul edilir. Yuqulyar, illiak, xilus sisternası və retroperoteonal olmaqla dörd əsas nahiyədən başlayan bu inkişaf, bitkilərin köklərinin yerin altından uzanıb böyüməsini xatırladan bir limfa sistemini əmələ gətirir. Mərkəzi sinir sistemi və onun əlavəsi olan göz, daxili qulaq, qaraciyərin intralobulyar hissəsi, sümük iliyinin tərkibində limfa düyünləri yoxdur.

Limfa sistemi periferiyadan mərkəzə doğru getdiyinə görə və normal limfa axınının da istiqaməti bu istiqamətdə olduğu üçün limfa sisteminin anatomiyası da buna müvafiq öyrənilir. Ayaq altı və ovuc səthi limfa damarlarının ən çox olduğu nahiyələdir. Dəridə limfa damarları iki, üç qatlı bir dermal kələf əmələ gətirirlər, bu kələflərdəki limfa damarlarında qapaqlar olmurlar. Bu limfa damarları dərialtı limfa damarlarına qoşularaq səthi venaları izləyir, bu səviyyədən etibarən valf deyilən damar içi qapaqcıqlar olur.

Aşağı ətraflar. Aşağı ətraflarda səthi limfa, böyük və kiçik olmaqla iki hissəyə ayrılan safenoz limfa damarlarına bölünür. Bunlardan böyük safenoz limfa v.safena magna-nı izləyərək bilavasitə qasıq limfa düyünlərinə qarışır. Kiçik safenoz limfa iki hissəyə ayrılır. Bunlardan lateral olanlar bilavasitə qasıq limfa düyünlərinə qarışır. Posterolateral olanlar isə popliteal limfa düyünlərinə çatdıqdan sonra qasıq limfa düyünlərinə tökülürlər. Limfa damarlarında 1 sm-dən bir qapaq vardır ki, limfa damarları mərkəzə doğru getdikcə onların sayında nəzərə çarpan artma müşahidə olunmur.

Aşağı ətrafın dərin limfası arxa qamış arteriyası, vena və sinirlərlə birlikdə yuxarı qalxaraq dərin qasıq limfa düyünlərinə qarışırlar. Bu limfa damarları sümüklərə çox yaxın olduğu üçün sümük sınıqlarında tez zədələnir. Ancaq regenerasiya qabiliyyəti yüksək olduğu üçün böyük problemlər yaratmır.

Səthi və dərin sistem yalnız posterolateral hissədə bir-birilə əlaqəli olurlar. Aşağı ətrafdakı limfa axını qasıq limfa düyünlərinə çatdıqdan sonra, buradan qalça limfa damarları ilə xilus sisternasına çatır. Burada başlayan döş axacağı qarın və döş qəfəsini keçərək boyun əsasından daxili vidaci vena ilə körpücükaltı venanın əmələ gətirdiyi bucağa tökülür.