Azərbaycan respublikasi təHSİl naz

partiyalar və digər ictimai təşkilatlar ləğv edilmiş, ölkənin yeni 
konstitusiyası və bir sıra yeni qanunlar qəbul olunmuş, Türkiyə 
cəmiyyətinin  siyasi  quruluşunda  ciddi  dəyişikliklər  baş  ver-
mişdir. 
Hərbi  rəhbərlik  Türkiyənin  bağladığı  bütün  müqavilə  və 
sazişlərə,  o  cümlədən  NATO-ya  sədaqətli  qaldığını,  eyni  za-
manda başda qonşu dövlətlər olmaqla bütün ölkələrlə hərtərəfli 
ə
məkdaşlığı  inkişaf  etdirəcəyini  bildirirdi.  ABŞ  ilə  münasi-

---

 
142
bətlər  istər  NATO  çərçivəsində,  istərsə  də  ikitərəfli  qaydada 
inkişaf etməkdə idi. 29 noyabr 1982-ci ildə iki dövlət arasında 
“Qarşılıqlı  anlaşma  haqqında  memorandum”un  imzalanması 
Türkiyə-ABŞ  yaxınlaşmasının  yeni  bir  göstəricisi  oldu.  Sovet 
dövləti  ilə  münasibətlər  sovet  qoşunlarının  Əfqanıstanı  işğal 
etməsi, eləcə də bu dövlətin Türkiyədəki bəzi separatçı qüvvə-
ləri  dəstəkləməsi,  hətta  təşkilatlandırması  və  silahlandırması 
səbəbindən  xeyli  sərinləşsə  də  Ulusu  hökuməti  qonşu  döv-
lətlərlə  münasibətlərdə  olan  gərginliklərin  aradan  qaldırılma-
sına cəhd göstərdi. 
ABŞ-ın  rəsmi  dairələri  Türkiyədəki  bu  dövlət  çevrilişini 
razılıqla qarşıladılar, ona tərəfdar olub kömək edəcəklərini bil-
dirdilər.  NATO  da  bu  işə  müsbət  münasibətdə  olduğunu  bil-
dirdi. Lakin bəzi Avropa dövlətləri hərbi diktatura yaradılması 
ilə  əlaqədar  Türkiyə  demokratiyasının  taleyi  üçün  narahat 
olduqlarını bildirdilər.  
MTŞ-nin  qərarı  ilə  ictimai  təşkilatların  fəaliyyətinin  qa-
dağan olunması barədəki göstəriş müəyyən qədər götürüldü və 
beləliklə də ictimaiyyətin nüfuzlu dairələrinin konstitusiya layi-
həsinin hazırlanmasında iştirak etmələri üçün şərait yaradılmış 
oldu.  Yeni  konstitusiya  ətrafında  Türkiyə  mətbuatında  geniş 
diskussiya  başlandı.  1982-ci  il  konstitusiyasının  hazırlanma-
sında  siyasi  partiyalar  iştirak  etmədilər.  1982-ci  il  konstitu-
siyası 1924 və 1961-ci il konstitusiyaları ilə müqayisədə güclü 
dövlət  və  nüfuzlu  hakimiyyət  olması  məsələsinə  daha  çox 
ə
həmiyyət verirdi.  
1983-cü ilin aprelində qəbul olunmuş siyasi partiyalar haq-
qında  qanun  MTŞ-nin  fəaliyyətinə  qarşı  partiyaların  çıxış 
etmələrini  qadağan  edirdi.  Partiyalara  həmçinin  dindən  siyasi 
məqsədlər üçün istifadə etmək qadağan edilirdi. Həmin qanuna 
ə
sasən  partiyalar  xarici  təşkilatlardan  hər  hansı  bir  kömək  ala 
bilməzdilər. Partiyaların bütün işi və onların təbliğat fəaliyyəti 
ancaq  türk  dilində  olmalı  idi.  MTŞ  partiyaların  siyasi  fəaliy-

---

 
143
yətinin  qadağan  olunması  barədəki  qanunun  da  1983-cü  il 
aprelin 24-də ləğv olunması barədə qərar qəbul etdi.