Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

Xidmətedici proqram vasitələrinin təsnifatı. 

Fayllar  dispetçeri  -  Fayl  strukturlarına  xidmət  üzrə  icra  edilən  əməliyyatların 

əksəriyyəti bu proqramların  köməyilə icra edilir. Baza proqram vasitələri sistem 

səviyyəsinin  proqramlarının  tərkibində  yerləşir  və  əməliyyat  sistemi  ilə  birgə 

yüklənir. 

Verilənlərin  sıxılması  vasitələri  -  Bunlar  arxiv  yaratmaq  üçündür.  Arxiv 

fayllarındakı  informasiya  daha  sıx  yerləşdiyindən  informasiya  daşıyıcısından 

daha səmərəli istifadə etməyə imkan verir. 

Diaqnostika  vasitələri  -  Bunlar  proqram  və  aparat  təminatlarının  diaqnostikası 

proseslərinin  avtomatlaşdırılması  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  Bu  vasitələr 

səhvlərin  düzəldilməsi  və  kompüter  sisteminin  işinin  optimallaşdırılması  üçün 

istifadə edilir. 

 

 

---

Proqramların qurulması vasitələri -  Bunlar cari proqram konfiqurasiyasına yeni 

proqram  təminatının  əlavə  edilməsinə  nəzarət  etmək  üçündür.  Bu  vasitələr 

proqram təminatının ətraf mühitinin vəziyyətini və burada baş verən dəyişikliyi 

izləyir, əlavəetmə ilə əlaqədar olaraq yeni yaranan əlaqələri və ləğvetmə ilə bağlı 

olaraq  itirilmiş  əlaqələri  protokollaşdırır.  Əlavəetmə  və  ləğvetmələrin  idarə 

edilməsi  üzrə  sadə  vasitələr  əməliyyat  sisteminin  tərkibində saxlanır. Lakin bu 

məqsəd üçün əlavə xidmətedici proqramlardan da istifadə etmək mümkündür. 

Kommunikasiya  vasitələri  -  Bunlar  uzaq  məsafələrdəki  kompüterləri 

əlaqələndirmək, elektron poçtla xəbər ötürmək və s. üçün nəzərdə tutulmuşdur. 

Baxış və təkraryaratma vasitələri - Bunlar əsasən fayllarla işləmək üçün, onları 

öz doğma proqramlarına (məsələn, mətn sənədini Word-ə) yükləmək və lazımi 

düzəlişlər etmək üçündür. Əgər redaktə işi lazım deyilsə, mətn üçün verilənlərə 

universal  baxış,  səs  və  ya  video  üçün  universal  təkraryaratma  vasitələri 

mövcuddur. 

Kompüter  təhlükəsizliyi  vasitələri  -    bura  verilənlərin  pozulmasına,  onlara 

icazəsiz  müdaxilə  edilməsinə,  baxış  keçirilməsinə  və  dəyişdirilməsinə  qarşı 

istifadə edilən aktiv və passiv vasitələr aiddir. 

Passiv müdafiə vasitələri dedikdə, fayl menecerləri, faylın surətinin çıxarılması, 

yerinin  dəyişdirilməsi,  adının  dəyişdirilməsi,  katloqların  (qovluqların) 

yaradılması,  obyektlərin  ləğv  edilməsi,  faylların  axtarılması  və  fayl  daxilində 

naviqasiya və s. 

Aktiv  müdafiə  vasitələri  kimi  antivirus  proqram  təminatından  istifadə  edilir. 

Verilənləri icazəsiz müdaxilədən qorumaq üçün kriptoqrafiyaya əsaslanan xüsusi 

sistemlər mövcuddur.