Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki DÖVLƏt universiteti Beynəlxalq münasibətlər və Beynəlxalq hüquq fakültəsi GİT ixtisası 1 ci kurs tələbəsi Alxasov Əfqanın Mühasibat uçotu və audit fənnindən Kurs işi

İki tərəfli yazılışın növləri.

Mühasibat uçotunda yazılış iki formada aparılır:

a) Sadə yazılış (müxabirləşmə),

b) Mürəkkəb yazılış.

Təsərrüfat əməliyyatlarının bir hesabın debetində və digər hesabın debetində və digər hesabın kreditində əks olunması sadə yazılış əməliyyatın bir hesabın debetində və bir neçə hesabın kreditində əks olunması mürəkkəb yazılış adlanır.Misal üçün müəssənin bankdakı hesablaşma hesabından kassasından 200000 manat pul vəsaiti daxil olmuşdur. Baş verən əməliyyatla əlaqadar olaraq aşağıdakı yazılış aparılr:

Debet - "Kassa"

Kredit - "Hesablaşma hesabı"

Göstərilən əməliyyat nəticəsində müəssənin bankdakı hesablaşma hesabındakı pul vəsaiti 200 min manat azalmış və kassada pul vəsaiti həmin məbləğdə artmışdır.Bu əməliyyat sadə yazılış adlanır.

Mürəkkəb mühasibat uçotu üzrə yazılışı nəzərdən keçirək. Müəssisə kassasından işçilərə əmək haqqı ödənişi üçün 50 min manat və təhtəl hesab şəxslərə 30 min manat nəğd pul ödənilmişdir.Həmin əməliyyat nəticəsində müəssisə kassasındakı pul vəsaiti 80 min manat azalmışdır.Həmin əməliyyat nəticəsində əmək haqqının ödənməsi üzrə işçi heyətinə olan borc 50 min manat azalmış,təhtəlhesab şəxslərin müəssisəyə olan borcu isə 30 min manat artmışdır.

Həmin əməliyyatla əlaqədar olaraq kassadan buraxılan 80 min manat pul məbləği aktiv hesab olan "Kassa" hesabının kreditinə və 50 min manat "Əmək ödənişi üzrə işçi heyəti ilə hesablaşmalar" passiv hesabın kreditinə,30 min manat isə təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar aktiv hesabın kreditində əks olunur.Burada nəzərə almaq lazımdır ki , "Kassa" hesabı aktiv hesabdır və həmin hesabla daxil olan məbləğlər onun kreditində əks olunur,"Əmək ödənişi üzrə işçi heyəti ilə hesablaşmalar" hesabı passiv hesabdır və həmin hesaba daxil olan məbləğlər onun kreditində əks olunur,"Təhtəlhesab şəxslərlə hesablaşmalar" hesabı aktiv hesab olduğu üçün ona daxil olan vəsait hesabın debetində əks olunur.Başqa bir misala baxaq fərz edək ki, anbardan aşağıdakı sahələrə material buraxılmışdır:

1. 
   Əsas istehsalata–290000
   
2. 
   Köməkçi istehsalata–120000
   
3. 
   Ümumistehsal təyinatlı–40000
   

Bu əməliyyatı mühasibat hesablarında aşağıdakı kimi əks etdiriləcəkdir.

Materiallar Əsas istehsalat Köməkçi isteh Ümumi isteh

xərcləri

(10) (20) (23) (25)

Dt Kt Dt Kt Dt Kt Dt Kt

66000 1)450000 İlk qal İlk qal 1)40000

148000 1600000

2900000 1)120000

Beləliklə, göstərilən əməliyyat iki hesabın debetində və bir hesabın kreditində əks etdirilir. Bu misalda göstərilən yazılış mürəkkəb yazılış adlanır.

Hesabat dövründə müəssisədə aparılan təsərrüfat əməliyyatlarının mühasibat uçotu hesablarınada əıs olunması əsasında dövriyyə cədvəli tərtib olunur.Düvriyyə cədvəli mühasibat uçotu hesabları əsasında uçot informasiyalarının tərtib olunmasına imkan verir. Hər hesabat ayının sonunda hesablarda əks olunan göstəricilər əsasında hesabların hesabların debet və kredit üzrə yekun qalıqları müəyyən olunur.

Nəticə.

Bütün qeyd olunanları nəzərə alıbbelə fikrə gəlmək olur ki,dünya ölkələrinin müasir inkişaf səvyəsində vahid formaya salınmış elə uçot,hesabat və hesablar planı sistemi yaradılmalıdır ki,onun mühasibat ilə məşğul olan bütün müəssisələr tərəfindən anlaşılması və onlarda əks olunmuş bütün məlumatlar xarici maraqlı şəxslər tərəfindən araşdırılması mümkün olsun.

Ədəbiyyat:

H.İ.İBADOV , A.H.İBADOV . Mühasibat uçotunun əsasları.Bakı2002

Q.RZAYEV. Mühasibat uçotu və audit. Bakı2002

V.İSAYEV.Mühasibat uçotunun nəzəriyyəsi. Bakı2002