Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ Fəlsəfə fənni üzrə proqram

On birinci mövzu: Müasir Qərb fəlsəfəsi

Plan: 1. Müasir Qərb fəlsəfəsinin xarakter xüsusiyyətləri

2. Neopozitivizm

3. Praqmatizm

4. Ekzistensializm

5. Semantik fəlsəfə.

6. Neotomizm və klerikalizm

Müasir Qərb cəmiyyətində baş verən sosial-siyasi proseslər və onun fəlsəfədə əksi. Şpenqlerin “Avropanın qürubu” əsəri, D.İstonun İctimai tərəqqiyə inamsızlığı, K.Yaspersin dünyanın sonunun çatdığını xəbər verməsi, dinə və idealizmə qayıtma meylləri, islama qarşı mübarizə, Avropasentrizmin güclənməsi, ideya müxtəlifliyi və s.

Neopozitivizm. I mərhələ. O.Kont (1798-1957) – müsbət bilik.

Con Stüart Mill, Helbert Spenser. II mərhələ. Max, Avenarius

III mərhələ “Vyana dərnəyi” – Karnap, Şlik, Neyrat Fəlsəfəni inkar edərək onu müsbət biliklə əvəz edirdilər – elmi məntiq.

Praqmatizm. 1878-ci ildə ABŞ alimi C.Pirs tərəfindən elan edilmişdir. ABŞ, İngiltərə, Fransa və İtaliyada geniş yayılmışdır. U.Cems 1907-ci ildə “Praqmatizm” kitabın yazır və subyektiv idealistlər Berkli, Max, Avenariusu təkrar edir. Faydalılıq fəlsəfəsi. Con Dyui (1859-1952) və onun “fəlsəfənin yenidən qurulması” (1920) kitabı. Özü sosial-demokrat idi. İnstrumentalizm “Materializm və empriokrisizm” əsərində Lenin onları tənqid edir.

Şeylər şüurumuzdan asılı olmadan da mövcuddur;

Hadisə ilə özündə şey arasında fərq yoxdur, dərk olunmuşla dərk olunmamış arasında fərq var;

Gerçəkliyin dərk olunması biliksizlikdən biliyə doğru, tam olmayan dürüst olmayan bilikdən tam və dürüst biliyə doğru inkişaf edir.

Neopraqmatizm – Sidney Hukk onun şüarı: “Demokratiya qələbə çala bilər. Demokratlar isə heç vaxt qələbə çala bilməz” idi. Mürtəce idi. Herbert Uels onu fəhlələrin beynini zəhərləməkdə təqsirləndirirdi.

Semantik fəlsəfə - iki qrupa bölünür:

Philosophy of science Morris, Karnar, Tarski

Ceyz, Kontyubiski Conson – ETS Beynəlxalq semantiklər İttifaqı əslində onlar pozitiv fəlsəfə ilə yaxındırlar və fəlsəfənin əsas məsələsindən boyun qaçırır, ümumi anlayışları inkar edirlər.

Ekzistensializm – mövcudluq fəlsəfəsi. Banisi Danimarkalı Kyerkoqordur (1813-1855) Danimarkada, Fransada və Qərbi Almaniyada yayılmışdır. Üzvləri: Sartr, Marsel, Haydekker, Yaspers

Tomizm və klerikalizm. Köhnə kilsəyə və Foma Akvinski ideyaların qayıdış təbliğ olunur.
Ədəbiyyat:

S.Xəlilov. Fəlsəfə: tarix və müasirlik Bakı, 2006

F.İsmayılov. Müasir Qərb fəlsəfəsi. Bakı, 1991

Q.Yusifzadə. Marksizmədək fəlsəfənin əsas inkişaf mərhələləri. Bakı, 1966

Ə.Nicat. Dünya filosofları. Bakı, 1995

Y.Rüstəmov. Fəlsəfənin əsasları. Bakı, 2004

A.Şükürov. Fəlsəfə. Bakı, 1997

H.İmanov. Fəlsəfənin əsasları. Bakı, 2007

Z.Hacıyev. Fəlsəfə. Bakı, 2007