Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniki kolleci
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| hesab m
əsələləri deyilir.Məsələnin həlli tənliklərin, bərabərsizliklərin həllinə gətirilərsə, buna c əbri məsələ deyilir. Həndəsə məsələlərinin həllində hesab, cəbr metodlar tətbiq oluna bil ər. Hesab məsələləri onların həllində tətbiq olunan əməllərin sayına görə 2 növə ayr ılır:
1) bir əməlin tətbiqi ilə həll olunan məsələlərə sadə məsələlər deyilir. Burada eyni bir əməlin 2 – 3 dəfə və s. tətbiq edildiyi nəzərdə tutulmur. Belə bir məsələni nəzərdən keçirək: “Bidondan 3 l süd götürdükdən sonra 10 l süd qaldı. Əvvəl bidonda neçə litr süd vardı?” Göründüyü kimi bu məsələ bir əməllə həll olunur. 2) iki və daha çox əməllə həll olunan məsələlərə mürəkkəb məsələlər deyilir. M əsələn, “Bir şagirdin 12 karandaşı, o birinin isə ondan 8 dənə çox karandaşı var. İki şagirdin birlikdə neçə karandaşı var?” – məsələni həll etmək üçün toplama əməli 2 dəfə t ətbiq olunur və bu mürəkkəb məsələdir. Bu məsələdə “12 karandaş, 8 dənə çox karandaş” məsələnin şərti, “2 şagirdin birlikdə neçə karandaşı var?” isə məsələnin sualıdır. Hesabl ama üsulu ilə həll edilən mətn məsələlər müxtəlif qruplara bölünür. Bu baxımdan sadə məsələlərin həllinin aşağıdakı kimi qruplaşdırılması vacibdir: 1)
İki ədədin cəminin tapılmasına aid mətn məsələlərin həlli Sevdanın 5 qırmızı və 3 yaşıl lenti var. Sevdanın neçə lenti var? 5 + 3 = 8 (lent) 2)
Qalığın tapılmasına aid mətn məsələlərin həlli. Ata bazardan 10 kq kartof al dı. Kartofun 3 kq – ı işlədildi. Nə qədər kartof qaldı? 10
– 3 = 7 (kq) 3) Bərabər toplananların tapılması. Vüsalə eyni cür 5 dəftər aldı. Hər dəftər 20 qəpik olarsa, Vüsalə nə qədər pul xərclədi? (20 + 20 + 20 + 20 + 20 = 100 qəpik = 1 manat) 20 x 5 = 100 (manat) 40 dəftəri 8 şagirdə bərabər payladılar. Hər şagirdə neçə dəftər çatdı? 40 : 8 = 5 ( dəftər)
Məktəb riyaziyyat kursunda məsələlər didaktik məqsədlərinə görə üç növə ayrılır: 1. İdraki məsələlər- bunların həlli prosesində şagirdlər yeni biliklər qazanırlar. 2. Məşqetdirici məsələlər- bunların həlli nəticəsində şagirdlər bacarıq və vərdişlər qazınırlar. 3.
İnkişafetdirici məsələlər – bunların həlli nəticəsində ümumi dünyagörüşü və yaradıcı təfəkkürü inkişaf edir. 3. H ər bir mürəkkəb məsələnin həlli – sadə məsələlərin həllinə gətirilir. Deməli, verilmiş mürəkkəb məsələnin tələbinə cavab vermək üçün onu elə sadə məsələlərə ayırmaq lazımdır ki, sonuncu sadə məsələnin həlli – verilmiş məsələnin baş sualına cavabı olsun. Sadə məsələlərin həlli ardıcıllığı - verilmiş məsələnin həlli alqoritmini t əşkil edir. M əsələ həllində iki metoddan istifadə olunur: 1) M əsələnin sintetik metodla həlli. 2) M əsələnin analitik metodla həlli. M əsələnin sintetik metodla həlli. 29
Mürəkkəb məsələni hesab metodu ilə həll etmək üçün həmin məsələni sadə m əsələlərə ayırmaq lazımdır. Alınmış sadə məsələlərdən ən azı biri tam sadə məsələ olur, y əni onu həll etmək mümkündür. Mürəkkəb məsələnin həllinə məhz həmin tam sad ə məsələdən başlamaq lazımdır. Bu məsələnin həlli nəticəsində tapılan yeni ədəd növbəti natamam sadə məsələni tam məsələyə çevirir və bu qayda ilə qalan sadə m əsələlər həll edilir. Mürəkkəb məsələni həll etmək üçün “məlumdan məchula” doğru prinsipi t ətbiq edilir. Yəni məsələnin təhlili verilənlərdən suala doğru aparılarsa , buna m əsələnin sintetik metodla həlli deyilir. Sintetik metod təkcə hesab məsələlərinin h əllində deyil, həm də hesablamaya aid həndəsə məsələlərinin həllində də tətbiq olunur. Bu metodun çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, məsələ həllinə nədən, hansı sadə m əsələdən, hansı asılılıqdan başlamaq haqqında konkret meyyar yoxdur. Bu metod şagirlərin müstəqil mühakimə aparma qabiliyyətlərini az inkişaf etdirir. Bir m
əsələni nəzərdən keçirək: “Briqada üç gün ərzində 387 kq pambıq topladı. Briqada I gün bütün pambığın 1/3- ni, II gün isə ondan 12 kq çox pambıq topladı. Briqada III gün nə qədər pambıq topladı?” Bu m
əsələni sintetik metodla təhlil edək: 1. Briqada üç gündə neçə kq pambıq topladı? 2. Briqadanın I gün nə qədər pambıq topladığını bilmək olarmı? (387 ∶3)
3. II gün nə qədər pambıq topladığını bilmək olarmı? (I gündə yığılan pambığın miqdarına 672 kq pambığı əlavə etmək lazımdır). 4. M əsələnin sualına cavab vermək üçün nə etmək lazımdır? (I və II günlərdə toplanan pambığın miqdarını ümumi miqdardan çıxmaq lazımdır). M əsələnin həlli: 1) Briqada I gün nə qədər pambıq topladı? 387 ∶ 3 = 129 (kq) 2) Briqada II gün nə qədər pambıq topladı? 129 + 12 = 141 (kq) 3) Briqada I v ə II gün birlikdə nə qədər pambıq topladı? 129 +141 = 270 (kq) 4) Briqada III gün nə qədər pambıq topladı? 387 – 270 = 117 (kq)
Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|