Azərbaycan Республикасы Тящсил Назирлийи

İxtisa-sın şifri və adı	Tədrisin növlərinə ayrılan saatlar				TSİ		Kre-dit
Sem-estr
	Cə-mi	Müha-zirə	Məşğələ (seminar)	Labora-toriya	Cə-mi	O cümlə-dən MRTSİ
1		60	45	15				6	III

Cədvəl 2

Mövzular üzrə ayrılan saatlar

№	Mövzular	Cəmi	Fənnin tədrisinə ayrılan saatlar
			Müha-zirə	Labo-ratori-ya	Məşğə­lə (semi-nar)	Laboratori-ya
IIIsemestr
1	Statika		15		5	-
2	Kinematika		15		5	-
3	Dinamika		15		5	-
	Cəmi	60	45	-	15

Cədvəl 3
Mühazirə dərslərinin məzmunu

№	Tarix	Proqramın mövzuları	Mühazirə dərslərində tədris olunan mövzuların məzmunu	Ədəbiy-yat	Audito-riya saatları	TSİ
III Semestr
1		Mövzu № 1.	Mexanikaya giriş. Nəzəri Mexanikanın predmeti, vəzifələri və əsas anlayışları. Statikanın aksiomları.		2
2		Mövzu № 2.	Rabitələr. Rabitələrdən azad olunma prinsipi. Bir nöqtədə tətbiq olunmuş qüvvələr sisteminin həndəsi üsulla toplanması və həndəsi müvazinət şərtləri.		2
3		Mövzu № 3.	Müvazinətdə olan üç qüvvə haqqında teorem. Qüvvənin müstəvi və ox üzərindəki proyeksiyası. Bir nöqtədə tətbiq olunmuş qüvvələr sisteminin analitik üsulla toplanması və analitik müvazinət şərtləri.		2
4		Mövzu № 4.	İki paralel qüvvənin toplanması. Cüt qüvvələr və onların momenti. Cüt qüvvələr haqqında teoremlər. Cüt qüvvələr sisteminin toplanması və müvazinət şərtləri. Qüvvənin nöqtəyə və oxa nəzərən momenti və onların arasında asılılıq.		2
5		Mövzu № 5.	İxtiyari qüvvələr sisteminin verilmiş mərkəzə gətirilməsi. İxtiyari qüvvələr sisteminin müvazinət şərtləri. Müstəvi və müstəvi paralel qüvvələr sisteminin müvazinət şərtləri.		2
6		Mövzu № 6.	Kinematikaya giriş. Nöqtənin hərəkətinin verilmə üsulları. Nöqtənin sürət və təcil vektoru.		2
7		Mövzu № 7.	Nöqtənin hərəkəti koordinat və təbii üsulla verildikdə onun sürət və təcilinin tapılması. Nöqtənin müntəzəm və müntəzəm dəyişən hərəkəti.		2
8		Mövzu № 8.	Bərk cismin irıliləmə hərəkəti. Bərk cismin tərpənməz ox ətrafında fırlanma hərəkəti. Tərpənməz ox ətrafında fırlanan cismin nöqtələrinin sürət və təcili.		2
9		Mövzu № 9.	Bərk cismin müstəvi hərəkəti. Yastı fiqurun nöqtələrinin sürəti. Ani sürətlər mərkəzi. Yastı fiqurun nöqtələrinin təcili. Ani təcillər mərkəzi.		2
10		Mövzu № 10.	Nöqtənin mürəkkəb hərəkəti. Mütləq sürət və mütləq təcil. Koriolis təcili.		2
11		Mövzu № 11.	Bərk cismin tərpənməz nöqtə ətrafında ətrafında fırlanma hərəkəti. Dalamber-Eyler teoremi. Bərk cismin ixtiyari hərəkəti.		2
12		Mövzu № 12.	Dinamikaya giriş. Dinamikanın qanunları. Maddi nöqtənin hərəkətinin diferensial tənlikləri. Dinamikanın iki əsas məsələsi.		2
13		Mövzu № 13.	Maddi nöqtənin hərəkət miqdarı və hərəkət miqdarı momentinin dəyişməsi haqqında teorem. Qüvvənin işi və gücü. Maddi nöqtənin kinetik enerjisinin dəyişməsi haqqında teorem.		2
14		Mövzu № 14.	Qüvvə sahəsi anlayışı. Maddi nöqtənin potensiallı qüvvə sahəsində hərəkəti. Maddi nöqtə üçün Dalamber Prinsipi. Maddi nöqtənin nisbi hərəkətinin diferensial tənlikləri.		2
15		Mövzu № 15.	Maddi nöqtələr sistemi (MNS). MNS-in hərəkətinin diferensial tənlikləri. MNS-in kütlələr mərkəzinin hərəkəti haqqında teorem. MNS-in hərəkət miqdarının və kinetik momentinin dəyişməsi haqqında teorem.		2
16		Mövzu № 16.	Keniq teoremi. MNS-in kinetik enerjisinin dəyişməsi haqqında teorem. MNS üçün Dalamber Prinsipi.		2
17		Mövzu № 17.	Bərk cismin inersiya momentləri. Paralel oxlara nəzərən inersiya momentlıri arasında asılılıq. Bərk cismin tərpənməz ox ətrafında fırlanma hərəkətinin diferensial tənliyi. Tərpənməz ox ətrafında fırlanan cismin kinetik enerjisinin dəyişməsi haqqında teorem.		2
18		Mövzu № 18.	Mexaniki sistemin kiçik rəqsləri. Sərbəst, sönən və məcburi rəqslər.		2
19		Mövzu № 19.	Bərk cismin tərpənməz nöqtə ətrafında fırlanma hərəkətinin diferensial tənlikləri. Hiroskop nəzəriyyəsi. Sadə hiroskopik hadisələr.		2
20		Mövzu № 20.	Analitik mexanikanın əsasları. Mümkün yerdəyişmələr prinsipi. Dinamikanın ümumi tənliyi.		2
21		Mövzu № 21.	Sistemin ümumiləşmiş koordinatları. Laqranjın 2-ci növ tənlikləri.		2
22		Mövzu № 22.	Zərbə nəzəriyyəsi. Kürənin tərpənməz ideal səthə düz və çəp zərbısi. İki kürənin düz mərkəzi zərbəsi. Maddi nöqtənin və mexaniki sistemin zərbə zamanı hərəkət miqdarının dəyişməsi haqqında teorem.		2
23		Mövzu № 23.	Mexaniki sistemin zərbə zamanı kinetik momentinin dəyişməsi haqqında teorem. Zərbə qüvvəsinin tərpənməz ox ətrafında fərlanan cismə təsiri.		1
Cəmi:					45

Cədvəl 4

Məşğələ dərslərinin məzmunu

№	Tarix	Məşğələ dərslərinin məzmunu	Ədə-biyyat	Auditoriya saatları	TSİ
1		Bir nöqtədə tətbiq olunmuş və müstəvi paralel qüvvələr sistemlərinə aid məsələ həlli		1
2		İxtiyari müstəvi qüvvələr sisteminə aid məsələ həlli		2
3		Fəza qüvvələr sisteminə aid məsələ həlli		2
4		Nöqtənin trayektoriyasının, sürətinin və təcilinin tapılmasına aid məsələ həlli		2
5		Bərk cismin fırlanma və müstəvi-paralel hərəkətlərinə aid məsələ həlli		1
6		Nöqtənin mürəkkəb hərəkətinə aid məsələ həlli		1
7		Maddi nöqtə dinamikasının iki əsas məsələsinə və rəqs hərəkətinə aid məsələ həlli		1
8		Maddi nöqtə dinamikasının teoremlərinə aid məsələ həlli		2
9		Maddi sistem dinamikasının teoremlərinə aid məsələ həlli		1
10		Bərk cismin fırlanma hərəkətinin diferensial tənliyinə aid məsələ həlli		1
11		Mümkün yerdəyişmələr prinsipinə aid məsələ həlli		1
Cəmi:				15

V. Tələbələrin fərdi tapşırıqları, yerinə yetirilmə müddəti və məsləhət saatları

“Nəzəri mexanika” fənindən tələbələr üçün nəzərdə tutulan fərdi tapşırıqlar onların auditoriyadan kənar müstəqil işləridir. Fərdi iş­lə­rə ayrılan saatlar miqdarı 90 saat nəzərdə tutulmuşdur. “Nəzəri mexanika” fənnindən tələbələr üçün nəzərdə tutulan fərdi tapşırıqların qə­bu­lu cədvəl 5-də qeyd olunan mövzular üzrə hazırlanmış təqdimatlar formasında apa­rı­la­caq. Bu işlər tələbələr tərəfindən fənnin mənimsənilməsində önəmli rol oynayır. Hər bir təq­dimat üçün 0-20 bal nəzərdə tutulur. Bütün məsələlər üzrə məsləhətləşmə cari se­mes­tr üçün müəllimin iş cədvəlinə əsasən aparılır.

Cədvəl 5

Sərbəst işlərin mövzuları

№	Tələbələrin fərdi tapşırıqlarının mövzuları	Ədəbiyyat	Təhvil verilmə tarixi	TSİ (saat)
1	İxtiyari qüvvələr sisteminin müvazinət şərtləri və onun xüsusi halları
2	Nöqtənin hərəkətinin koordinat üsulu ilə verilişində onun sürət və təcilinin tapılması
3	Tərpənməz ox ətrafında fırlanan cismin nöqtələrinin sürət və təcillərinin tapılması
4	Maddi nöqtənin sərbəst rəqs hərəkəti
5	Qüvvənin işi və maddi nöqtənin kinetik enerjisinin dəyişməsi haqqında teorem

VI. Müəllim haqqında məlumat

Müəllim haqqında məlumat cədvəl 6-da göstərilmişdir.

Cədvəl 6

Müəllim haqqında məlumat

Müəllimin A.S.A.	Elmi adı və dərəcəsi	Mühazirə otağı	Tələbələrin auditoriyadan kənar məsləhət vaxtları	Məsləhət üçün otaq
Elbəy Aslan Aslanov	Dos. f-r e.n		12-13	208

VII. Müəllimin tələbləri

Müəllimin tələblərinə aşağıdakı meyarlar daxildir:

1. Dərslərdə tələbələrin müntəzəm iştirakı;

2. Mühazirə və məşğələ dərslərində nəzərdə tutulmuş mövzular barədə sərbəst ça­lışmaq nəticəsində dərslərdə hazırlıqlı iştirak etmək;

3. Təklif olunan ədəbiyyatlarla sərbəst işləmək;

4. Dərslərdə aktiv iştirak etmək, aydın olmayan məsələlərlə bağlı müəllimə sual­lar vermək;

5. Fənnin tədrisinə ayrılmış ümumi saatın 50%-ni auditoriyadan kənar sərbəst və müəl­limlə birgə işləmək;

6. Semestr ərzində hər dərsdə cari biliyin yoxlanılmasının aparılması və nə­ti­cə­lə­ri­nin qrup jurnalında qeydə alınması və yoxlamanın nəticələrinin tələbənin semestr ər­zin­də toplaya biləcəyi bala təsir edəcəyi ilə bağlı tələbələrin məsuliyyət daşımaları;

7. Fənnin imtahanadək tələb olunan səviyyədə mənimsənilməsi məqsədi ilə se­mestr ərzində 3 dəfə keçirilən kollokvium nəticələrinin yüksək göstəricilərlə başa çat­dı­rıl­ma­sı üçün tələbələr tərəfindən cəhdin göstərilməsi;

8. Məşğələ dərslərində aktiv iştirak etmək, təqdimat tapşırıqlarını vaxtında tələb olu­nan səviyyədə hazırlamaq;

9. Fənnin dərindən mənimsənilməsi məqsədi ilə ilə müəllimə qarşı tələbkarlıq gös­tərmək;

10. Tələbələr tərəfindən semestr ərzində fənnin mənimsənilməsi ilə bağlı nə­zər­də tutulmuş maksimum balın qazanılması üçün ciddi səy göstərmək.

VIII. Cari biliyin qiymətləndirmə meyarları, aralıq qiymətləndirmə

Tələbələr tərəfindən fənnin mənimsənilməsinin cari səviyyəsini müəyyən etmək məqsədilə mühazirə materiallarının mənimsəmə səviyyəsini müəyyən etmək üçün məşğələ dərslərində frontal sorğular aparılır və 8 - 9-cu tədris həftəsi ərzində 1 dəfə olmaqla imtahan formasında kollokvium keçirilir. Kollokvium maksimum 20 ball, sərbəst işlər 20 balla qiymətləndirilir. Digər 10 bal tələbələrin davamiyyətinin nəticələrinə görə verilir. Semestrin sonunda fən üzrə biliklərin qiymətləndirilməsi üçün sesiyanın sonunda  maksimum 50 bal ilə qiymətləndirilən aralıq imtahan nəzərdə tutlur (Cədvəl 7). 

Cədvəl 7

Cari biliyin qiymətləndirlməsi

Fənnin komponentləri	Məşğələ dərsləri və kollokviumların nəticələri	Təqdimat (sərbəst iş)	Davamiy-yət	Cəmi
Maksimum ballar	20	20	10	50

1. Fənnin tədrisinin sonunda bir dəfə yekun imtahan keçirilir. Tələbənin im­ta­han­da­kı cavabı 0-50 bal aralığında (maksimum 50 bal) qiymətləndirilə bilər. İmtahan ya­zı­lı for­mada yaxud onlayn-test formatında təşkil olunur. Fənn üzrə imtahan sualları mü­ha­zi­rə mətnləri və məşğələ dərslərinin məzmununa uyğun olaraq tərtib еdilir.

2. Yekun imtahanda tələbə minimum 17 bal tоplamazsa, onda imtahana qədər yığılan ballar tоplanmır, tələbə bu fəndən krediti qazanmır və onun fənn üzrə akademik bor­­cu qalır.

3. İmtahanın nəticələrinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı tələbənin hər-hansı şikayəti olar­sa tələbə AzTU-da müəyyən olunmuş ümumi qaydalar əsasında Münaqişə (Apellya­si­ya) Komissiyasına müraciət edə bilər.

4. Fənn üzrə tələbələrin yekun biliyi 100 ballıq sistem üzrə qiymətləndirirlir. Balların maksimum miqdarı 100 baldır.

Yekun imtahandan sonra tələbənin fənn üzrə topladığı bütün ballar toplanır və ye­kun qiymət (bal) hesablanır (Cədvəl 8).

Cədvəl 8

Fənn üzrə yekun qiymətləndirmə təşkilediciləri

Təşkiledicilər	Ballar	Faiz
İmtahan (final)	50	50 %
Seminar (məşğələ) dərslərin nəticələrinə görə	20	20 %
Tələbələrin sərbəst işinə görə	20	20%
Davamiyyət	10	10 %
Cəmi:	100	100 %

Fənn üzrə semestr ərzində (imtahana qədər və imtahanda) tələbənin topladığı balın yekun miqdarına görə onun yekun biliyi aşağıdakı kimi qiymətləndirilir (Cədvəl 9):

Cədvəl 9

Tələbənin biliyinin yekun qiymətləndirilməsi

Bal ilə qiymətlərndirmə	Ənənvi sistem ilə qiymətləndirmə	Hərf ilə qiymətləndirmə
91-100 bal	əla	A
81-90 bal	çox yaxşı	B
71-80 bal	yaxşı	C
61-70 bal	kafi	D
51-60 bal	qənaətbəxş	E
51 baldan aşağı olduqda	qeyri-kafi	F

Tələbənin topladığı yekun bal 51 baldan aşağı olduqda (yəni onun biliyi “qeyri-kafi” qiymətləndirildikdə) tələbə bu fəndən krediti qazanmır və onun fənn üzrə akademik bor­cu qalır.
Semestr başa çatdıqda telebelerin topladığı balı müəyyənləşdirmək üçün müəllim yekun balın hesablanması cədvəlini doldurur.

Bura daxildir: qr. 560ad

S/s	Magistrantın S. A.A.	Dərs-lərə da-vamiy-yət (0-10) bal	Sər-bəst iş (0-10) bal	Məşğələ dərsləri və kolokviumların nəti-cələri (0-30) bal	Kurs layi-həsi (0) bal	Labora-toriya dərsləri (0) bal	Fənn üzrə yekun bal (0-50) bal

IX. Fənnin informasiya–metodik təminatı

9.1. Əsas ədəbiyyat

1. 
   Qədirov N.B. Nəzəri mexanika kursu, Bakı, 1997
   
2. 
   Məmmədov H.Q. Nəzəri mexanika, Bakı, 1965. 1966
   
3. 
   Tarq S.M. Nəzəri mexanikanın qısa kursu, Bakı, 1983
   
4. 
   Meşşerski İ.V. Nəzəri mexanika məsələləri, Bakı, 1984
   

9.2. Əlavə ədəbiyyat

5. 
   Baxşəliyev V.İ. Tətbiqi Mexanika: Nəzəri mexanika və materiallar müqaviməti, Bakı, “Elm”, 2017, 452s.
   
6. 
   Nəsibov N.A., Şayev Z.Ş. Nəzəri mexanikadan mühazirələr. Bakı, 2013
   
7. 
   D. Gross et all. Engineering Mechanics 1, Statics and Dynamics, Springer Verlag, New York, 2011, 359 pp.
   

“Nəzəri mexanika” fənninin sillabusu “050628 - “Mexanika mühəndisliyi” ixtisasının tədris planı və “Nəzəri mexanika” fənninin proqramı əsasında tərtib olunmuşdur.

Tərtib etdi: _________________ f-r.e.n dos. E.A.Aslanov
Sillabus “Mexanika” kafedrasının 13.09.2021-ci il tarixli iclasında müzakirə olunmuş və təsdiqə tövsiyə edilmişdir (protokol № __1__).

Kafedra müdiri: _________________ t.e.d., prof. V.İ. Baxşəli

Qeyd: V. Tələbələrin fərdi tapşırıqları, yerinə yetirilmə müddəti və məsləhət saatları başlığında hər bir müəllimin yanaşmasından asılı olaraq müxtəliuf ola bilər. Tələbənin sərbəst işinin növü və forması (fərdi, komanda, qrup tapşırığı və s.) fənni tədris edən müəllim tərəfindən müəyyənləşdirilir. Bu baxımdan burada müxtəlif variantlar təklif etmək olar. Nümunə üçün bir variantda belə təklif etmək olar:
Sеmеstr ərzində tələbələrə 1 (10 ballıq), 2 (hər biri 5 ballıq) yaxud 5 (hər biri 2 ballıq) sərbəst iş tapşırığı vеrilir. Sərbəst işlər tələbələr tərəfindən təkbaşına və ya qrup işi formasında işlənə bilər. Sərbəst iş çap və ya еlеktrоn fоrmada, yaxud əlyazma şəklində təhvil verilir.

Sərbəst işlərin qiymətləndirilməsi onların sayından asılı olaraq həyata keçirilir:

• 
  2 ballıq sərbəst işlər hər bir tələbə tərəfindən fərdi qaydada yerinə yetirilir. Bu işlər bir qayda olaraq fənndə tədris olunan mövzulara aid olur. Tələbələr mü­va­fiq mövzunu öyrənməli və həmin mövzu ilə bağlı özlərinin fikirlərini sərbəst şəkildə (esse kimi) yazmalıdırlar. Belə sərbəst işlərin hər biri yazılı fоrmada - word faylı fоrmatında (şrift 12), həcmi ən azı 1,5-2 səhifə həcmində оlmaqla (amma 4 səhifədən çox olmamaqla) - tələbənin fərdi kabinetinə yüklənir. Məzmunundan asılı olaraq belə işlər «0» və ya «1» balla qiymətləndirilir. İş «0» balla qiymətləndirildikdə müəllim bunun səbəbini izah etməlidir;
  
• 
  2 və 5 ballıq sərbəst işlər tələbələrə fərdi və ya qrup işi kimi tapşırıla bilər. Belə işlərdə konkret mövzular üzrə araşdırmanın aparılması yaxud referatın işlənilməsi tələb oluna bilər. Belə araşdırmalar zamanı tələbələr fənnin mövzularından öyrəndikləri bilikləri və əldə etdikləri bacarıqları həmin tədqiqatlarda istifadə (tətbiq) etməyə çalışmalıdırlar. Araşdırmalar zamanı tələbələr ortaya çıxan çətinlikləri müəllimlə müzakirə edə və ondan məsləhət ala bilərlər. Belə işlər yazılı şəkildə word faylı fоrmatında yaxud Power Point formatında təqdimat formasında, qrupun bütün üzvlərinin adı qeyd edilməklə, qrupun hər bir üzvünün fərdi kabinetinə yüklənir. Bu cür işlər, müvafiq olaraq, 0-dan 2-dək yaxud 0-dan 5-dək balla qiymətləndirilir. Sərbəst işin (araş­dır­ma­nın) hazırlanmasında qrup üzvlərinin fərdi töhfələri fərqli olarsa, qiymətləndirmədə bu nəzərə alınır. Aşağı balla qiymətləndirmələr zamanı müəllim bunun səbəbini tələbənin fərdi kabinetində izah edir.
  

Sərbəst işlərin yerinə yetirilməsi Universitetdə müəyyən edilmiş qaydalar çərçivəsində fənni tədris edən müəllimlə tələbələr arasında əldə olunan razılığa uyğun olaraq həyata keçirilir. Sərbəst işlərin qiymətləndirilməsində şəffaflığı təmin etmək müəllimin vəzifə borcudur.