Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına

Структурная типология ритуальных переходов и

игры прятки в Огузском эпосе
Резюме

Эпос огузов является одним из самых богатых источников, несущих ритуальные зачатки первичной культуры. Здесь наблюдается формиро­вание структуры эпоса из ритуальных элементов. Некоторые элементы игры отделены от переходного ритуала, теряя сакральную функцию имели место в структуре эпоса. Переходный ритуал через хаос трансфор­миро­вались в игры прятки, а эти игры превратились в эпические структуры. В статье анализируются взаимосвязи ритуала, игры и эпоса.

Ключевые слова: Огуз, эпос, обрядовые, игровые, фокусник, типо­логия.
Giriş. Oğuz eposu özündə qədim dövrün ənənəvi xalq mədəniyyətinin bir çox nümunələrini ehtiva edən zəngin bir qaynaqdır. Burada xalq oyunları və meydan tamaşaları ilə bağlı qorunan rudimentlər ənənəvi mədəniyyətin sosial təcrübədə yaşayan nümunələrini müqayisəli öyrənmək üçün zəngin material verir. “Orta Asiyanın və şaman inanclarının izlərinə Anadolu türklərinin kül­tü­ründə bu gün də rast gəlirik. Təriqət, zikr, törən və rəqslərdə belə bu təsirin izləri görünür. Məlum oyun tiplərinin də Orta Asiyadan gəlmə olduğu bilinir”(1,7). İohan Hoyzinqanın “Oynayan adam” əsərinə yazdığı “ön söz”də də qeyd olun­duğu kimi, bizim araşdırmamışzda da “oyun bioloji funksiya kimi yox, mədə­niyyət hadisəsi kimi başa düşülür və elmi təfəkkürdə mədəniyyəti öyrənmək üçün nəzərdən keçirilir (2).