Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına

Etnoqrafik leksika. Aşıq Şəmşir poeziyasında yerində işlədilən məişət sözləri çox zaman sinonimik cərgədə təqdim edilir:

İştahım kəsilib nazı-nemətdən,

Kababdan, dolmadan, plovdan, ətdən (1, 244).

Ölməsən, bəsindi tapanda umac (1, 244).

Nərgiz kalağaylı, lalə gərdəkli,

Al bəzəkli təzə gəlindi dağlar(1, 106).

Leksik onomastika. Aşıq Şəmşirin şeirlərində qeydə aldığımız onomastik vahidlər arasında daha çox diqqətimizi çəkən toponimlər oldu. Doğrudur, aşığın şeirlərində antroponimlər, oykonimlər, hidronimlər də xeyli saydadır. Lakin aşığın dağlara, dərələrə, düzlərə vurğunluğunun göstəricisidir ki, oronimlərdən bolluca istifadə etmişdir. Çünki “coğrafi adlar vətən adıdır, torpaq adıdır. İnsan öz adını ömrü boyu gəzdirdiyi kimi, torpağa verilmiş coğrafi adları da özü ilə yaşadır” ( 3, 191). Odur ki, xalq həyatını öz şeirlərində tərənnüm edən el aşığının bu adları yaşatması təbiidir. Vətənini sevən aşıq yer-yurd adlarından ustalıqla istifadə edir:

Taxtadüz haçandır göz dikib yola,

İstisu üstündə qonaqlar səni (1, 46).

Anam İstisudur, atam Dəlidağ,

Murov, Lülpar,Qonur, Qoşqar oğluyam(1, 51).

Yenə at çapaydım Çöplü dağında,

Düz yurd lalasını bir də görəydim(1, 104).

Gəlsən görüşünə Keyvir bulağın,

Öpüşsən, soyuqdan donar dodağın(1, 122).

Qeyd edək ki, keyvir sözü Qazax, Çənbərək şivələrində də “soyuq, sərin” mənalarında izlənilir (2, 271). Bu misralarda adları çəkilən yer-yurd adları Aşıq Şəmşir poeziyasina yerli kolorit çaları gətirir, emosionallığı artırır.

Arxaizmlər. Aşıq Şəmşirin şeirlərində qeydə aldığımız bəzi leksik vahidlər vardır ki, bu gün dilimizin aktiv lüğət fondundan çıxmışdır.

Onsuz ağlayıram hey için-için,

Əfsus ki, olmayır yuxularım çin (1, 145).

Satılıb bazarda alım, qumaşım (1, 88).

Sarıdağ, Dovudlu, Qurğan yalını,

Həmzə çəməninin yaşıl-alını,

Soruşub qohumun, dostun halını,

Eli, obasını bir də görəydim (1, 104).

Qeyd edək ki, al sözü bir çox aşıqların şeirlərində də yaşıl sözü ilə birlikdə işlədilir :

Al-yaşıl geyinib qarşıda durma,

Yayın bədnəzərdən, göz dəyər sənə (Qurbani).