Azərbaycan tarixi

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, Milli Dirçəliş.Müstəqillik uğrunda mübarizə. Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistanın) yerli əhalisi olan azərbaycanlıların deportasiyası və DQMV-də ermənilərin separatçılıq meyl­lərinə Moskvanın xeyir-dua verməsi Azərbaycanda xalq hərəkatının başlanmasına səbəb oldu. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünün qorun­masını tələb edən kortəbii çıxışlar baş verdi. Azərbaycanda ilk etiraz mitinqi 1988-ci il fevralın 19-da Bakıda keçirildi. 1988-ci il mayın 18-də Azadlıq meydanında Azərbaycan xalqı­nın iradəsini ifadə edən izdihamlı mitinq oldu. SSRİ hökuməti xalqın qəzəbini soyutmaq üçün AKP MK-nın birinci katibi K.Bağırovu Ə. Vəzirovla əvəz etdi. Ə.Vəzirov fəaliyyətini Moskvaya istiqa­mət­ləndirdi və bu isə onun siyasətini iflasa uğratdı.
1988-ci il iyulun 18-də SSRİ Ali Sovetinin iclasından sonra DQMV-ni siyasi yolla ələ keçirməyin mümkün olmadığını görən ermənilər Azərbaycana qarşı elan olunmayan müharibəyə başladı. Dağlıq Qarabağda Şuşa şəhəri yaxınlığındakı Topxana meşəsində ağacları qıran ermənilər guya sənaye obyekti tikməyə başla­dılar.Əslində hər iki tərəfi qızışdırıb etnik düşmənçiliyi dərin­ləşdirən bu hiylə etirasları coşdurub xalqı idarə­edilməzliyə sövq etmək məq­sədi güdürdü. Bu xəbər xalqı hərəkətə gətirdi. Noyabrın 15-16-da Bakıda mitinqlər başlandı. Xalq hərəkatının kortəbii mərhələsinin ən yuksək dövrü noyabrın 17-dən başlandı. 17 noyabr Azərbaycan xalqının tarixinə Milli Dirçəliş Günü kimi daxil oldu. Həmin gün mitinqdə 500 min nəfər iştirak edirdi. Azadlıq meydanı gecələr də izdihamlı idi. Fasiləsiz mitinqlər dekabrın 4-nə kimi davam etdi.
Mitinqdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı dalğa­lanırdı. Mitinqin iştirakçılarının əsas tələbləri respublikanın ərazi bütövlüyünü qorumaq, Ermənistanın Azər­bay­cana qarşı təcavüzünü dayandırmaq, DQMV-də xüsusi idarə rejimini ləğv etmək idi. Əks təqdirdə SSRİ Ali Sovetinin sessiyasında Ermənistanın təcavüzü ilə əlaqədar məsələ qaldır­maq, iqtisadi sanksiyalar tətbiq etmək tələbi də irəli sürülürdü. Hökumət 1988-ci il dekabrın 4-də gecə ordunun köməyi ilə mitinqi dağıtdı, fövqəladə vəziyyət elan edildi. Azərbaycanda siyasi böhranın klassik forması yarandı. 1988-ci il 17 noyabrdan 4 dekabra qədər olan dövr Azərbaycan tarixinə Meydan hərəkatı kimi daxil oldu. Meydan hərəkatı xalqı respublikanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizədə birləşdirdi və təşkilatlandırdı.