Азярбайъан милли елмляр академийасы

Partiya Yekîtiya Demokrat⁴, yəni Demokratik Birlik Partiyası) silahlıları ilə radikal dinçi “əl-Nusra”, “İraq-Şam İslam Dövləti” və “Əhrar əş-Şam” silahlı qruplaşmaları arasında döyüşlər davam edir. Suriyada son baş verənlər ölkədə dini-məzhəbi toqquşmalarla yanaşı, etnik gərginliyi daha da artırıb. Rakkada Nusra Cəbhəsi və İŞİD tərəfdarları arasında, əl Kaidədən olduqlarını söyləyənlərin öz aralarında toqquşmalar baş verir. Necə deyərlər, ölkədə hər kəsin, hər kəsə qarşı dirənməsi davam edir. Bundan daha bacarıqla istifadə edərək önə çıxan isə hələlik PYD-çılardır (Okur Mehmet Akif, 2014:15-16, sayı 317).

Müxalifətin vahid bir mərkəzdən idarə olunmaması, aralarındakı ziddiyət, fikir ayrılıqlarını silahlı toqquşmalarla həll etmək istəkləri Bəşər Əsəd rejiminin ömrünü uzatdı. Türkmanlar da həm rejim tərəfdarlarının, həm də müxalifətin sıralarında vuruşur.

Savaş başlayandan sonra Suriya Türklərinin ictimai-siyasi fəallığı da nisbətən artmışdır. Belə ki, Suriya Türkman Kütlesi, Suriya Türkman Hərəkatı, Suriya Türkman Məclisi ki­mi təşkilatlar yaradılmışdır. Lakin onların fəallığı çox zəif­dir. Belə ki, Suriya Ulusal Konseyinin 300 nəfərə yaxın üz­vün­dən cəmi dörd nəfəri - Doktor Ahmet Çakal, Hüseyin Abdullah, Ziyad Hasan, Halit Koca Türkmandır (Karadirek Malik, 2014:54).

Suriya Türkmanları arasında birliyin olmamasından ca­na doymuş ictimai fəal, Bayır-Bucaqdakı Kastonmuaf kəndin­də Doğulmuş Ömər Ahmet oğlu Cerran mətbuata verdiyi bir müsahibəsində xalqına müraciətlə deyib: “Ey Türkmanlar, Bayır-Bucaqlılar, Halep Türkmanları, Şam Türkmanları, Co­lan Türkmanları, Humus Türkmanları, Hama Türkmanları, Ra­ka Türkmanları ve İdlip Türkmanları, hər şeyi unutalım, Vatan deyelim, Türkmenliğimiz deyelim. Birlik-beraberlik ol­mazsak, her şeyimizi kaybedebiliriz. Sizleri birlik-beraberliğe çağrıyorum!” (Karadirek Malik, 2014:55).

Suriyadakı silahlı qarşıdurmaları, insanların öldürülmə­sini, ailələrin dağılmasını, uşaqların, qadınların, qocaların qaç­qına çevrilməsini durdurmaq adına beynəlxalq təşkilatlar bəzi təkliflər irəli sürmüşlər. Bunlardan ilki 2012-ci ildə irəli sürülən 6 maddəlik Annan Planı olmuşdur. Ancaq tərəflər bu sənədlə razılaşmamışlar. 2012-ci ilin aprelin 30-da I Cenevrə Konfransı çağrılmışdır. Bu konfransda, döyüşün dayandı­rıl­ması və 2014-cü ildə keçiriləcək prezident seçkilərinədək Mü­vəqqəti Hökümət qurulması planlaşdırılmışdır. Preziden seçkilərində Bəşər Əsədin iştirak edib-etməyəcəyi məsələsi fikir ayrılığına gətirib çıxardığından bir qərara gəlinməmişdi. Rusiya və Çin Bəşər Əsədin hakimiyyətdən getməsini istəmə­diklərindən müzakirələr istənilən nəticəni verməmişdi.

2014-cü il yanvarın 22-31-də İkinci Cenevrə Konfran­sının ilk toplantısı keçirildi. Konfransda Ələvilərin, Xristian­ların, Şiələrin, Sünnilərin, eləcə də ölkədə yaşayan azsaylı xalq­ların nümayəndələri müzakirələrə qatıldı. Təssüf ki, öl­kədə sayca Ərəblərdən sonra ikinci yerdə olan Türkmanların nümayəndəsi bu konfransda iştirak etmədi.

Konfransda iştirak edənlər arasında milliyyətcə bir nəfər Türkman vardı - Ahmet Çakal. O da konfransa Türkmanların adın­dan deyil, rejimə muxaliflərin nümayəndəsi kimi qatıl­mış­dı. Necə deyərlər, beynəlxalq təşkilatlarda da Türkmanla­rın taleyi, problemi haqqında danışılmır.

Sərhədlərə yaxın bölgələrdə yaşayan Türkmanların bir qismi xarici ölkələrə qaça bildi. Colan Türkmanlarının isə qaç­maq, qurtulmaq imkanları yoxdur. Ötən 3 ildə onların ba­şına nələr gəldiyindən xəbər verən də yoxdur.