B. A. Davlatov

MAXSUS NISBIYLIK NAZARIYASI ASOSLARI 
125. Eynshteyn postulatlari 
1. Quyidagi ta’riflardan qaysilarini nisbiylik nazariyasining 
postulatlari deb hisoblasa bo‘ladi? 1)har qanday inersial sanoq 
sistemasida tabiatdagi barcha jarayonlar bir xil yuz beradi; 
2)yorug‘likning vakuumdagi tezligi barcha inersial sanoq 
sistemalari uchun bir xildir; 3)tabiatdagi barcha jarayonlar nisbiydir 
va har xil inersial sanoq sistemasida har xil yuz beradi; 4)yorug‘lik 
tezligi olingan sanoq sistemasiga bog‘liq o‘zgaradi 
A)1 В)2 C)3 D)1; 2 
2. Tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonuni quyidagi 
ifodalarning qaysi birida to‘g‘ri ko‘rsatilganini aniqlang? 
A)
2
2
1
2
1
c
1
u
u
+
u
+
u
=
u
B)
2
2
1
2
1
c
1
u
u
-
u
+
u
=
u
C)
2
2
1
2
1
c
1
u
u
+
u
×
u
=
u
D)
2
2
1
2
1
c
1
/
u
u
+
u
u
=
u
3. Ikkita elementar zarra bir to‘g‘ri chiziq bo‘ylab, bir – biri tomon 
0,8с va 0,9c tezlik bilan uchmoqda. Ikkinchi zarraning birinchi 
zarraga nisbatan tezligini aniqlang? c – yorug‘likning vakuumdagi 
tezligi. 
A)0,99c B)c C)1,7c D)0,8c 
4. Ikkita gallaktika qo‘zg‘almas koordinatalar sistemasiga nisbatan 
bir – biridan c/3 tezlik bilan uzoqlashayapti. Bu gallaktikalarning 
nisbiy tezligi topilsin. 
A)2c/3 B)4с/3 С)3c/5 D)c/3 
5. Ikki elementar zarra bir – biriga qarab har biri 5c/8 tezlik bilan 
harakatlanmoqda. Ularning nisbiy tezligi qancha bo‘ladi? 
A)0,5c B)0,6c C)0,7c D)0,9с 
6. υ tezlik bilan harakatlanayotgan kosmik kemadan harakat 
yo‘nalishida yorug‘lik impulsi yuborildi. Agar bu yorug‘lik 
impulsining tinch turgan sanoq sistemasiga nisbatan tezligi с bo‘lsa, 
uning kemaga nisbatan tezligini aniqlang? 
A)c–υ B)c+υ C)υ D)c 
7. Ikki elektron bir nuqtadan chiqib, shu nuqtaga nisbatan 0,8c 
tezlikda qarama – qarshi tomonga uchib ketdi. Elektronlarning bir – 
biriga nisbatan tezligini toping? 
A)0,8c B)0,9c C)0,95c D)0,98c 
8. Yerga nisbatan υ tezlik bilan bir – biriga qarama – qarshi 
yo‘nalishda ikkita avtomobil harakatlanmoqda. Birinchi avtomobil 
faralaridan chiqayotgan yorug‘lik nurining ikkinchi avtomobil bilan 
bog‘liq bo‘lgan sanoq sistemasida tezligi qanday bo‘ladi? Yer bilan 
bog‘liq sanoq sistemasida yorug‘lik tezligi с ga teng. 
A)c+υ B)c–υ C)c D)c–2υ 
9. Ikkita kosmik raketa qo‘zg‘almas kuzatuvchiga nisbatan 0,5c va 
0,8c tezliklarda bir to‘g‘ri chiziq bo‘ylab bir xil yo‘nalishda 
harakatlanmoqda. Ikkinchi raketa birinchi raketaga nisbatan qanday 
tezlikda uzoqlashib boradi? с – yorug‘likning vakuumdagi tezligi. 
A)0,3c B)0,5c C)0,6c D)0,4c 

---