B. A. Nazarbayeva

MUNDARIJA 
 
So‘z boshi
4 
1-Bob. O‘lchash asboblari haqida umumiy ma’lumotlar
6 
1.1.
 
“O‘lchash asboblarini konstruksiyalash” fanining maqsad va 
vazifalari
6 
1.2. O‘lchash vositalarining turlari va rivojlanish tendensiyasi 
7 
1.3.
O‘lchash vositalarining metrologik tavsiflari 
14 
1.4.
O‘lchash asboblari va ularning turlari 
21 
1.5.
Nazorat savollari, amaliy mashg‘ulotlar va mustaqil ishlar uchun 
topshiriqlar
25 
2-Bob. Konstruksiyalash asoslari 
27 
2.1. Asosiy atamalar va tushunchalar 
27 
2.2. Konstruksiyalashning umumiy qoidalari 
28 
2.3. Konstruksiyalash tamoyillari 
31 
2.4. Konstruksiyalashga qo‘yiladigan talablar 
36 
2.5. Qurilmalar yaratishda modellar va modellashtirish
38 
2.6. Konstruksiyalash jarayoni va texnik yechimni qidirish 
47 
2.7. Asbob konstruksiyasi tizim sifatida 
49 
2.8. Konstruksiyalash bosqichlari 
51 
2.9. Konstruktorlik hujjatlari 
55 
2.10. Konstruksiyalash yechimini qidirish 
61 
2.11. Konstruksiyaning optimal strukturasini tanlash 
66 
2.12. Konstruksiyani strukturali va parametrik optimallashtirish
masalalari 
71 
2.13. Patentga loyiq konstruksiyalarni aniqlash 
80 
2.14. Nazorat savollari, amaliy mashg‘ulotlar va mustaqil ishlar uchun 
topshiriqlar 
92 
3-Bob.
Asosiy komponentlar fizikasi 
94 
3.1. Datchiklarning zamonaviy o‘lchash texnikasida tutgan o‘rni 
94 

---

417 
3.2. Datchiklarni qo‘llash doirasi 
96 
3.3. Ma’lumotlar to‘plash tizimida datchiklarning roli 
98 
3.4. Datchiklarning asosiy vazifalari va tasniflanishi 
103 
3.5. Datchiklarning asosiy tavsiflari 
105 
3.5.1. Uzatish funksiyasi 
105 
3.5.2. O‘lchash diapazoni (maksimal kirish signali) 
109 
3.5.3. Chiqish qiymatlarining diapazoni 
109 
3.5.4. Aniqlik 
110 
3.5.5. Kalibrlash 
113 
3.5.6. Kalibrlash xatoligi 
115 
3.5.7. Gisterezis 
116 
3.5.8. Nochiziqlilik 
117 
3.5.9. To‘yinish 
119 
3.5.10. Qayta yaratuvchanlik 
120 
3.5.11. Yechish qobiliyati 
121 
3.6. Maxsus tavsiflar
122 
3.7. Dinamik tavsiflar 
124 
3.8. Ishonchlilik 
129 
3.9. Nazorat savollari, amaliy mashg‘ulotlar va mustaqil ishlar uchun
topshiriqlar 
133