6. Ko`pqatlamliligi. Badiiy til ko`pqatlamli bo`ladi. Unda umumxalq tilining qariyb barcha ko`rinishlari ishtirok etadi. Bundan tashqari, muallif tili bilan personajlar tili ham bir-biridan muayyan jihatlari bilan farq qilib turadi. Badiiy asarda ishtirok etuvchi turli tabaqalarga, ijtimoiy toifa hamda guruhlarga ega bo`lgan Shaxslar ham o`z til xususiyatlari bilan bir-biridan farq qilib turadilar. Personajlar o`zining yoshi, saviyasi jihatidan bir-biridan farq qilib turadi, bu esa ularning tilida, nutqida o`z aksini topadi. Masalan, A.Qodiriyning «O`tkan kunlar» romanida davlat arboblari, savdogarlar, sarbozlar (askarlar), qullar, kosiblar, sarkardalar, jinoyatchi unsurlar, devona hamda jinnilar ishtirok etadilar. - 6. Ko`pqatlamliligi. Badiiy til ko`pqatlamli bo`ladi. Unda umumxalq tilining qariyb barcha ko`rinishlari ishtirok etadi. Bundan tashqari, muallif tili bilan personajlar tili ham bir-biridan muayyan jihatlari bilan farq qilib turadi. Badiiy asarda ishtirok etuvchi turli tabaqalarga, ijtimoiy toifa hamda guruhlarga ega bo`lgan Shaxslar ham o`z til xususiyatlari bilan bir-biridan farq qilib turadilar. Personajlar o`zining yoshi, saviyasi jihatidan bir-biridan farq qilib turadi, bu esa ularning tilida, nutqida o`z aksini topadi. Masalan, A.Qodiriyning «O`tkan kunlar» romanida davlat arboblari, savdogarlar, sarbozlar (askarlar), qullar, kosiblar, sarkardalar, jinoyatchi unsurlar, devona hamda jinnilar ishtirok etadilar.
Tilning obraz yaratish resurslari. - Arxaizmlar garchi icte’moldan chiqib ketgan so`zlar bo`lsa-da, badiiy adabiyotda ma’lum g`oyaviy-estetik niyatni amalga oshirish, realistik tasvir maqsadlarida ishlatiladi. Ayniqsa, tarixiy mavzudagi asarlarda ayrim personajlarning nutqini berishda qo`llaniladi. Personajlar tilida arxaizmalarni ishlatish bilan yozuvchi tarixiy koloritni berish, qahramonlar nutqi va xarakterini tipiklashtirish hamda individuallashtirishida zarur bo`ladi. Masalan, Oybekning «Navoiy» romanida: «Mana bu ashqolg`a diqqat eting,- dedi u qog`ozni DarviShali tomon surib,- biz me’mori san’atda sohib vukuf emasmiz. Bu sohaning ustod komimo albatta o`z so`zini aytar, lekin biz qurgan imorat, taxminan shu Shaklda bo`lishi kerak». Arxaizmlar ayniqsa satirik asarlarda, satirik obrazlar yaratishda qo`l keladi. Ular vositasida san’atkor eskilik sarqitlari va bu sarqitlarni tashuvchilar ustidan kuladi.
Dostları ilə paylaş: |
