Bafra adının; M.Ö. 521 yıllarında Fenikeliler zamanında ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan, ticaret evlerine, Bafira denilmesinden geldiği sanılmaktadır. Büyük bir ihtimale Venedikliler ,Cenevizliler, ve Rumların bu ismi kullandığı tahmin edilmektedir. Bilhassa Rumların sonu (OS)la biten isimleri nazar-ı dikkate alınırsa bu biraz daha gerçeklik kazanabilir.
Bafra Karadeniz'e 20 km. uzaklıktadır, denizden yüksekliği 20 m dir.175 000 hektar alana sahiptir. Güneyindeki Nebyan dağının yüksekliği 1224 metredir. Eteklerinde ise çok sayıda yaylalar vardır.
Bafra ilçesi güzel bir yerdir gezilecek yerleri ve 2 barajıylada tanınmıştır.Köyleri ve bir çok güzel yerleri vardır.Genellikle tütün,buğday,mısır,pirinç yani her türlü sebze ve meyveyi bulmanız mümkün toprağı çok bereketlidir.İnsanları cana yakındır.
Görülecek Yerleri-Değerleri
Ali Bey Çeşmesi :Bafra' ın en eski çeşmesidir. Cumhuriyet Meydanında Kaymakamlık binasına ait bahçenin bitişiğindedir. Sütun başları motiflerle süslü olup, Gotik tarzını andırmaktadır. 1751 de yapılmıştır.
Asar Kalesi:Köy hudutları dahilinde yer alan Asar Kalesinin M. Ö. 1. bin yılından sonra yapıldığı tahmin edilmektedir. Ayrıca kale ile bağlantılı bugune kadar ayakta kalabilen gözetleme kuleleri dikkat çeken yerlerdir.
Deniz Feneri : Bugünkü deniz fenerin yerini Bir fransız, bir Macar ve Alemdar Zadelerden Kancıoğlu Recep (Özkan)' dan müteşekkil heyet başkanlığında bir grup belirlemiştir. Çalışmalara 1922 yılında başlayıp 1923 yılının Nisan ayında bitmiştir.Halen Aktif olarak çalışmaktadır.
Asar Kalesi ve Kaya Mezarları
Görülecek Yerleri-Değerleri
Balık Gölleri: Türkiyenin en nefis sazan balıklarının çıktığı göllerdir. Kızılırmak deltası üzerinde yer alan Balık göller 33 parçadan oluşur. Özellikle Yeşilyazı, Koşuköyü, Emenli, Harız ve 19 Mayıs' a bağlı Yörükler beldesi içinde yer alan Balık gölleri yaklaşık 980 hektarlık bir alanı kaplar. Uzungöl, Ulugöl, Tatlıgöl, Kıcıgöl, Ayangöl, Cernekgölü, Limongölü, Sülüklügöl, Kahırlıgöl, Bataklıgöl, Karaboğazgölü v.s. dir.
Beylik Köy Hüyüğü: Tepecik köyü sınırları içinde yer alan bir hüyük yerleşme merkezidir. Eteğinde bir pınar bulunmaktadır. M.Ö 3.000, 2.000 ve 1.000 yıllarına ait eserlere, bu arada Friglere ait boyalı çanak - çömlek parçaları bulunur.
Böğürtlen Hüyüğü :Bafra' nın Komşupınar köyüne bağlı bir mahalle ismi ve eski bir yerleşme merkezidir. Genç-Antik çağına ait birçok esere rastlanmıştır.
Büyük Camii : İlçenin en eski tarihi eserlerindendir. Evliya Çelebi 'nin 300 yıl önceleri yazdığı meşhur SEYAHATNAME' sinde bahsettiği iki Cami den birisidir. Önceleri zamanında Bafra Beyi , İsfendiyaroğulları 'na mensup EMİR - MİRZA tarafından, merkez de toplanan halkın ibadetini ifa edebilmesi için ahşap olarak yaptırılmıştır. Bugunkü camiin ise, üzerindeki kitabede Miladi 1670 Ayşe Hatun tarafından yaptırıldığı ifade edilmektedir. Ayşe Hatun ise Osmanlı Devlet adamı Köprülü Mehmet Paşa' nın kızıdır.
Görülecek Yerleri-Değerleri
Çetinkaya Köprüsü: Cumhuriyetimizin ilk ve büyük eserlerinden başlıcasıdır. Kızılırmak üzerinde karşıdan karşıya geçiş 1937' den önceki devirlerde 650m uzunluğundaki ahşap bir köprü ile sağlanıyordu . 1937 yılı Kasım ayının 4.günü köprü hizmete açıldı. Ulaştırma bakınına izafeten Ali ÇETİNKAYA köprüsü oldu. Köprü 7 Kemerli olup 250 m uzunluğundadır.
Eski Hamam: Üç yüzyıl kadar önce yapılmıştır. Kubbelidir. Çok tipik bir yapısı vardır. Yukarıdan bakıldığında, güneş ışığının girmesi için yapılan gözler, tıpkı Ay yüzeyini kaplayan kraterlerin görünümünü andırır. Pek geniş olmamakla beraber zamanın en büyük hamamlarından birisidir. İçinde ayrıca eski zamanlara ait bir mezar bulunmaktadır. Hacibekir sokağında da Hacibekir sülalesine ait olan aynı hamamın yerinde bir apartman , halka açık olan diğer bir tanesinin de yerinde bugünkü Ziraat Bankası vardır.
Kuş Cenneti : Kızılırmak Deltasının bir başka ifadesidir. Ülkemizin , Karadeniz sahilinde tabii özelliklerini koruyabilmiş en büyük, güzel ve özel sulak alanıdır. Türkiye' de 420 kuş türü bulunmaktadır. Bunların 316 türü Bafra' da burada barınmakta veya konaklamaktadır.
Bölgede üreyen kuş türleri ise 140 'tır.Sulak alanda kış boyunca her yıl en az 100.000 su kuşunun barındığı sanılmaktadır.
İkiztepe Kazıları (Zalpha Kenti): Bu güne kadar sürdürülen kazı çalışmalarında 8.000 dolayında tarihi kalıntı ortaya çıkartılmıştır. Bunlar arasında Dramos mezar, dönemin modern silah ve tekstil atölyeleri ile mezarlıklar bulundu. Ayrıca beyin ameliyatı yapıldığına dair kafatası izleri bulunması buranın çok gelişmiş bir medeniyet köşesi olduğunu işaret etmektedir.
Orta Karadeniz bölgesinde yapılan arkeolojik kazılar, buralarda M.Ö. 3000, 2000 ve 1000 yıllarında bir hayli sık yerleşmelerin varlığını göstermiş ve bu bölgenin Orta Anadolu ile yalnız Eski Tunç çağında değil, aynı zamanda Hitit, özellikle Eski Hitit devrindeki ilişkileriyle ilgili de şahitlik eden belgeler bulunmuştur. Etiler (Hititler) Anadolu 'ya gelip, Kızılırmağın geniş kıvrımı içine yerleştikten sonra, Hattuşaş' ı (BoğazKöy) kendilerine başkent yapmışlardır.
Sosyal (Dini) Etkinlikler ("Sele-Sepet Şenlikleri" )
“Sele-Sepet” Gecesi: Büyüklerle küçüklerin daha çok kaynaştığı, çocukların sevindirildiği, onlara ikramda bulunulduğu gecedir. Eğlenmeleri, gülmeleri için bir gün önceden hazırlıklar yapılır. Herkes çocuğuna halk arasında "sele-sepet" denilen fenerler alır. Daha sonra gelecek küçük misafirler için şeker, bozuk paralar veya meyve bulundurulur. "Sele-sepet top kandil, Aç kapıyı ben geldim, Ay da yıl da bir kere, Kapınıza ben geldim." "On bir ayın sultanı, Geçiyor Ramazan ayı, Açın kapınızı bize, Amca, hala, teyze, dayı." "Açın kapınızı bize, Uğur gelir evinize, Eğer bahşiş verirseniz, Bolluk getiririz size." "Sele-sepetim yandı, Şekeri içinde kaldı, Üzüntümü gören babam, Bana yenisini aldı.""Ey evin sakinleri, Verin bize telkinleri, Sele-sepet geçiyor, İkram edin şekerleri." "Büyükleri sayalım, Küçükleri sevelim, Ramazan ayı geçiyor, Kıymetini bilelim."
Barajlar
Altınkaya Baraji ve Derbent Barajı
Kızılırmak: Sivas’taki Kızıl Dağından doğan Kızılırmak Türkiye’nin en uzun akarsuyudur. Osmancık ilçesinden Karadeniz bölgesine giren ırmak 1151 km uzunluğundadır. Kargı civarında kuzey doğu Samsun-Sinop sınırına girer. Bafra’nın batısında kollara ayrılan ırmak Bafra Burnundan Karadeniz’e dökülür. Delice, Devrez ve Gökırmak Kızılırmak’ın önemli kollarındandır. Bafra yakınlarında yapılan ölçümlere göre en kurak zamanda genişliği 46 metre derinliği 1.30 metredir. Saniyede 21 metreküp su akıtır. Akış hızı ise saatte 4 ila 6 km arasındadır.
Altınkaya Baraji
Kızılırmağın su taşıma potansiyelini, Aşağı Kızılırmak vadisi içinde değerlendirmek maksadıyla yapılmış, elektrik üretimi amaçlı barajdır.
Altınkaya Barajı ve Hidro Elektrik Santrali 1987 yılı sonunda tamamlanmıştır. Yılda 1.632.000.000 KW/saat enerji üretilmektedir.
Altınkaya Baraji
Altınkaya Baraji
Aşağı Kızılırmak projesinde yer alan ve kaya dolgu tipinde yapılan Altınkaya Barajının göl alanı 74.5 km²dir.
Türkiye'nin en büyük baraj ve hidroelektrik santrallerinden olan bu taahhüt; Samsun İli Bafra İlçesi’nin 35 km. güney batısında bulunan Kızılırmak Nehri üzerinde “kil çekirdekli kaya dolgu tipi” olarak inşa edilmiştir.
5.76 x 109 m³’lük faydalı rezervuar hacmi ile yılda 1 milyar 632 milyon kWh elektrik enerji üretim kapasitesinin yanı sıra, enerji maksatlı Derbent Barajı’na da sürekli ve düzenli su temin etmektedir.
Gövde yüksekliği 195 m., gövde uzunluğu 634 m., tünel uzunluğu 1,700 m., tünel kesiti 9.8 m. olan Altınkaya Barajı'nda 6 adet kapak yer almaktadır.
700 MW gücündeki hidroelektrik santrali, 11,800 m³/sn. kapasiteli dolusavağı ve diğer işletme tesisleri ile enerji üretmekte olan Altınkaya Barajı ve HES, Yüksel İnşaat’ın Güriş A.Ş. ile kurduğu ortaklık tarafından yapılmıştır.
Derbent Barajı
Derbent barajı Bafra ya 7 km mesafededir. Altınkaya barajının mansabında 33 m yükseklikde kil çekirdek , kaya dolgu sulama amaçlı bir barajdır.
